 |
Trong không gian tâm linh đậm sắc màu văn hóa của nghi lễ lên đồng, hệ thống phục trang nơi sập hầu Thánh ngự ẩn chứa câu chuyện trải dài qua bao thế hệ những người con bốn phủ, về việc “Nâng bóng Thánh”. Đó cũng là câu chuyện về sự gìn giữ và trao truyền, bảo tồn và phát triển những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc |
“Tứ phủ Công đồng” và màu sắc nơi sập hầu Thánh ngự
Hệ thống phục trang trong nghi lễ lên đồng bao gồm: Trang phục: khăn áo, xiêm y (khăn chầu áo ngự); trang sức gồm: Khánh, thẻ, kiềng, vòng, chuỗi hạt...; đạo cụ (pháp khí) gồm: Kiếm, đao, cờ, quạt... Tất cả đều được thanh đồng (những người có căn mệnh, duyên nghiệp với các vị Thánh) sắm sửa, chuẩn bị từ trước khi trở thành đồng tân, lính mới (thông qua nghi thức mở phủ - chính thức lãnh nhận trách nhiệm hầu Thánh), được hoàn thiện, bổ sung trong suốt cuộc đời của họ và chỉ sử dụng khi hầu Thánh, nói cách khác, để Thánh sử dụng khi “giáng” vào thanh đồng.
Các vị Thánh trong tín ngưỡng thờ Mẫu ngự trị, cai quản khắp vũ trụ và được phân chia trong Tứ phủ (bốn miền) tương ứng với bốn màu tượng trưng: Thiên phủ (miền trời) màu đỏ; Nhạc phủ (thượng ngàn - miền rừng núi) màu xanh; Thoải phủ (miền sông nước) màu trắng và Địa phủ (miền đất đai, đồng bằng) màu vàng. Theo thứ tự trong thần điện, không kể hàng Thánh Mẫu (không mở khăn khi hầu), các vị Thánh hay giáng đồng phân chia các hàng cơ bản: Quan lớn, Chầu Bà, Ông Hoàng, Thánh Cô, Thánh Cậu.
Trang phục các vị Thánh sử dụng luôn có bốn gam màu sắc chủ đạo tương ứng với phủ (miền) mà vị Thánh đó ngự trị, cai quản, bất kể là nam thần hay nữ thần, cụ thể: Thiên phủ màu đỏ (hồng), có Quan lớn Đệ Nhất, Chầu Bà Đệ Nhất, Chầu Cửu tỉnh, Ông Hoàng Cả, Cô Đệ Nhất, Cô Chín Sòng, Cậu Cả Quận...; Nhạc phủ màu xanh (lá, chàm, thiên thanh), có Quan lớn Đệ Nhị (giám sát), Chầu Bà Đệ Nhị, Chầu Năm, Chầu Lục, Chầu Bảy, Chầu Bé, Ông Hoàng Đôi, Ông Hoàng Bảy, Cô Đôi Thượng, Cô Năm Suối Lân, Cô Sáu Lục Cung, Cô Tám Đồi Chè, Cô Bé Thượng, Cậu Đôi, Cậu Bé...; Thoải phủ (Thủy phủ) màu trắng, có Quan lớn Đệ Tam, Quan lớn Tuần Tranh (riêng ngài mặc dù thuộc Thoải phủ nhưng lại ngự trang phục màu lam), Chầu Bà Đệ Tam, Chầu Bé Thoải, Ông Hoàng Bơ, Cô Bơ, Cô Bé Thủy tinh, Cô Bé Thác Bờ, Cậu Bé Thoải...; Địa phủ màu vàng, có Quan lớn Đệ Tứ, Chầu Bà Đệ Tứ Khâm sai, Ông Hoàng Mười, Cô Tư...
 | |
 Giá trị tiêu biểu của nghi lễ lên đồng là tính ước lệ, đề cao ý nghĩa biểu tượng. Trang phục cũng vậy, rực rỡ sắc màu bốn phủ, nhưng trang nghiêm, phép tắc, không quá xa hoa, lộng lẫy để người phàm trần khi “cận Thánh” (tham dự vấn hầu) vừa khép mình tôn kính, vừa có cảm giác gần gũi, thân thiết như con cái gần bên cha mẹ. Chẳng thế mà các kiểu khăn áo lai căng, như Quan lớn đội mũ như vua quan trên sân khấu, Chầu Bà, Thánh Cô xiêm y thướt tha như tiên nữ trong phim cổ trang nước ngoài, hay màu sắc không theo đặc trưng từng phủ, lối lên khăn áo làm mất bản sắc vùng miền (thượng du, đồng bằng)... đều bị lên án là biến tướng.
|
