Các quốc gia dầu mỏ lớn nhất thế giới gắn bó với dầu khí như thế nào?

Báo cáo 'PetroStates of Decline' mới của Carbon Tracker phân tích 40 quốc gia có nền kinh tế phụ thuộc cao vào doanh thu từ dầu khí. Nó tính toán mức độ phụ thuộc vào nguồn thu đó của chính phủ và mức doanh thu này có thể giảm bao nhiêu trong giai đoạn 2023-2040 với 'quá trình chuyển đổi có tốc độ vừa phải' - phù hợp với việc hạn chế mức độ nóng lên toàn cầu ở mức 1,8°C.

Báo cáo phát hiện ra rằng 28 quốc gia dầu khí sẽ mất hơn một nửa doanh thu dự kiến ​​theo kịch bản này.

Đáng chú ý, UAE dựa vào dầu khí để đem lại 40% thu nhập của chính phủ, nhưng doanh thu khai thác có thể thấp hơn 60% so với dự kiến. Ả Rập Xê-út, nước xuất khẩu dầu lớn nhất thế giới, cũng phải đối mặt với tình huống tương tự.

Sáu quốc gia châu Phi rất dễ bị tổn thương, với hơn 60% tổng ngân sách của họ gặp rủi ro. Đó là: Nigeria, Angola, Chad, Congo, Guinea Xích Đạo và Gabon. Ở tất cả các quốc gia ngoại trừ Gabon, doanh thu từ dầu khí có thể thấp hơn 70% so với dự kiến.

Venezuela là một trong những quốc gia gặp rủi ro lớn nhất từ quá trình chuyển đổi năng lượng. Carbon Tracker cho biết, tài chính của chính phủ hoàn toàn phụ thuộc vào doanh thu từ nhiên liệu hóa thạch và con số này có thể thấp hơn 80% so với dự kiến.

Nigeria – nhà cung cấp dấu lớn nhất Châu Phi – vẫn ghi nhận 87 triệu người sống trong cảnh nghèo đói cùng cực

Chính phủ kiếm được doanh thu thông qua các công ty dầu khí quốc gia (NOC) thuộc sở hữu nhà nước và thông qua việc đánh thuế sản xuất dầu khí. Khi nhu cầu giảm, nhiều hoạt động khai thác sẽ không còn hiệu quả kinh tế và giá đi xuống sẽ mang lại ít doanh thu hơn từ các dự án còn lại.

Điều này đặt ra những câu hỏi nghiêm túc về việc các quốc gia sẽ tiếp tục đáp ứng nhu cầu phát triển và mong đợi của người dân như thế nào, đặc biệt khi dân số này tăng lên.

Ông Guy Prince cho biết: “Ở nhiều quốc gia dầu lửa, một giải pháp chính trị đã được thiết lập trong đó người dân mong đợi mức lương cao trong khu vực công và thuế thu nhập thấp hoặc bằng 0 cùng với một nhà nước với chính sách phúc lợi hào phóng”.

Báo cáo lưu ý rằng dân số châu Phi dự kiến sẽ tăng gấp đôi lên 2,5 tỷ người vào năm 2050 khi nơi đây sẽ là nơi sinh sống của 1/4 dân số thế giới.

Ông nói: “Rõ ràng, dân số tăng nhanh như vậy ở các quốc gia phụ thuộc vào doanh thu từ dầu khí và tương đối kém phát triển hơn, là một sự kết hợp nguy hiểm trong một tương lai nhu cầu dầu khí giảm sút”.

Cách chính để các quốc gia dầu khí tránh bị kéo xuống do nhu cầu dầu khí giảm là đa dạng hóa nền kinh tế và đầu tư vào các lĩnh vực mới. Báo cáo cũng kêu gọi chấm dứt trợ cấp cho việc tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch, điều sẽ làm giảm áp lực tài chính lên chính phủ. Và để có cơ sở thuế rộng hơn sẽ mang lại nhiều thu nhập hơn cho kho bạc nhà nước.

UAE đã cho thấy rất nhiều ví dụ với thành phố Dubai đã đạt được sự đa dạng hóa thành công, theo Carbon Tracker. Dầu từng chiếm hơn 50% GDP nhưng ngày nay chỉ còn chưa đến 1% vì tiểu vương quốc này đã xây dựng một nền kinh tế năng động, bao gồm cả dịch vụ hậu cần xuất nhập khẩu, tài chính, bất động sản và du lịch.

Thành phố Dubai, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất

Tuy nhiên, Abu Dhabi - một trong bảy tiểu vương quốc tạo nên UAE - vẫn phụ thuộc nhiều vào dầu mỏ.

Báo cáo cho biết, nhiều quốc gia dầu khí có thể cần hỗ trợ tài chính và kỹ thuật quốc tế để thực hiện những cải cách cần thiết.

“Cộng đồng quốc tế nói chung có lợi ích rõ ràng trong việc hỗ trợ các quốc gia dầu khí thông qua quá trình này, vì lý do phát triển và giảm thiểu nguy cơ xung đột và bất ổn rất thực tế nếu các quốc gia này bị ảnh hưởng nặng nề bởi quá trình chuyển đổi năng lượng.”

Báo cáo coi Quan hệ đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (Just Energy Transition Partnership – JETP) - cho đến nay vẫn tập trung vào việc loại bỏ dần than - như một mô hình khả thi cho sự hợp tác giữa các quốc gia.