Phóng sự điều tra:

Nạn trộm cắp dầu bùng phát ở Colombia

18:45 | 27/06/2023

(PetroTimes) - Nằm sâu trong một khu rừng của Colombia là một nhà máy lọc dầu trái phép bị bỏ hoang. Xung quanh nhà máy là cả một vùng bị ô nhiễm vì dầu thải. Đó là chất phế thải từ quá trình lọc dầu thô sơ, nhằm biến số dầu bị trộm cắp từ một đường ống gần đó, thành dạng nhiên liệu lậu màu xanh lục. Người địa phương gọi đấy là “pategrillo” (chân dế).

Một đường ống dẫn dầu được sửa chữa sau khi các nhóm bất hợp pháp trộm cắp dầu thô ở Tumaco, Colombia ngày 8/9/2022

Ở Colombia, pategrillo được sử dụng để sản xuất cocaine và thúc đẩy hoạt động buôn bán ma túy. Theo cảnh sát Colombia, pategrillo cũng được sử dụng làm nhiên liệu cho máy móc hạng nặng - những thiết bị phục vụ cho hoạt động khai thác bất hợp pháp.

Theo ước tính của Liên Hợp Quốc, hoạt động sản xuất ma túy tại Colombia đang đạt đỉnh, tạo điều kiện thúc đẩy hành vi trộm cắp dầu. Từ năm 2018, sản lượng dầu bị đánh cắp từ 2 đường ống dẫn dầu lớn của Colombia đã tăng gấp 3 lần. Tính đến ngày 30/11/2022, trung bình có 3.447 thùng bị đánh cắp mỗi ngày.

Đường ống Transandino - chuyên vận chuyển dầu từ tỉnh Putumayo ở phía xa của dãy Andes đến tỉnh Tumaco, là mục tiêu tiêu biểu của nạn trộm cắp. Tại đây, trong 11 tháng đầu năm 2022, có 951 thùng dầu bị đánh cắp mỗi ngày, tăng 5% so với giai đoạn cùng kỳ năm 2021.

Mặt khác, ít ai biết rằng, vấn đề tràn dầu từ những đường ống khai thác và nhà máy lọc dầu bất hợp pháp để lại tác động môi trường lớn đến nhường nào.

Khi điều tra cảnh quan của một nhà máy lọc dầu trái phép ở gần cảng Tumaco (miền Tây Nam Colombia), phóng viên Reuters thấy được vô vàn mảnh kim loại phế liệu từ những thùng dầu rải rác trong khu vực và thêm vào đó là hơn một tá nồi chưng cất dầu bị bỏ lại.

Những hàng cây lân cận đã rụng trụi lá, do chịu ảnh hưởng của hơi khói ô nhiễm thải ra từ hoạt động “tinh chế”.

Đại tá Johan Pena - người dẫn đầu đơn vị cảnh sát trong nhiệm vụ giải quyết nạn trộm cắp dầu ở tỉnh Narino, cho biết: “Thiệt hại vô cùng lớn. Động vật, cây cối, mọi thứ đều bị thiêu rụi hoàn toàn. Tôi không có từ gì để miêu tả được thiệt hại”.

Cenit - nhà điều hành đường ống dưới sự chủ quan của công ty dầu khí nhà nước Ecopetrol, đã không trả lời những câu hỏi về thách thức mà Colombia phải đối mặt trong hoạt động dọn dẹp ở những vùng sâu vùng xa.

Cảnh sát đột kích một cơ sở chế biến dầu ăn cắp ở Colombia

Chiến dịch

Trao đổi với Reuters, Đại tá William Castano - chỉ huy lực lượng cảnh sát vùng Carabineros của Colombia, cho biết: Vào năm 2020, Colombia thực hiện được 112 chiến dịch. Năm 2021, họ thực hiện tổng cộng 103 chiến dịch. Còn năm nay, tính đến giữa tháng 10, cảnh sát Colombia đã đánh sập 112 nhà máy lọc dầu trái phép trong khu vực Tumaco.

Theo vị đại tá này, thông thường sau khi tinh chế lượng dầu bị đánh cắp, bọn buôn lậu chỉ sử dụng một phần ba số đó, còn lại bị đem đổ. Số liệu của cảnh sát cho thấy: Trung bình, mỗi nhà máy lọc dầu bất hợp pháp gây ô nhiễm khoảng 3 km vuông khu vực xung quanh.

Ông William Castano nói thêm: “Dầu thải gây hại cho hệ động vật, thực vật, gây ô nhiễm không khí, làm hỏng đất trên bề mặt, lớp đất dưới lòng đất, làm hỏng nguồn nước ngầm, gây hại cho những nhánh sông chảy qua những vùng này”.

Trong khi đó, Colombia có nền sinh thái cực kỳ đa dạng với hàng chục nghìn giống loài khác nhau và gần 600.000 km2 rừng rậm và rừng nhiệt đới. Do đó, đối với Colombia, việc bảo tồn hệ sinh thái là điều rất quan trọng nhằm giải quyết tình trạng biến đổi khí hậu, vì chúng có khả năng lưu trữ một lượng lớn khí carbon.

Tuy nhiên, Reuters cho biết đã trao đổi với hàng chục nhóm môi trường, hiệp hội đấu tranh nhân quyền, cơ quan chính phủ và tổ chức quốc tế… nhưng không ai cung cấp dữ liệu chi tiết về mức độ thiệt hại mà nạn tràn dầu gây ra cho môi trường Colombia.

Ông Hector Hernando Bernal - chuyên viên tiêu hủy ma túy và chất buôn lậu tại Văn phòng Liên Hợp Quốc về Phòng chống Ma túy và Tội phạm (UNODC), cho biết: “Chúng tôi vẫn chưa nắm được tác động cụ thể mà nạn trộm cắp dầu đã gây ra lên môi trường, vì đây là một quy trình bất hợp pháp, bí mật, được che giấu trong những nơi không an toàn”.

Mặt khác, trong một tuyên bố, Bộ Mỏ và Năng lượng Colombia khẳng định: Sự cố tràn dầu tiếp diễn đang “gây hại cho con người và hệ sinh thái”. Hiện nay, chính phủ Colombia vẫn đang điều tra làm rõ.

Dầu ăn cắp đổ vương vãi làm ô nhiễm những khu rừng ở Colombia

Đáp ứng nhu cầu

Trao đổi với Reuters, UNODC cho biết, sản lượng cocaine sản xuất được có thể đã tăng lên 1.400 tấn vào năm 2021, tức 14%. Trong khi đó, nhu cầu về nhiên liệu để phục vụ hoạt động buôn lậu cocaine thì tăng từ 447 triệu lít lên đến 705 triệu lít. Tuy nhiên, họ không xác định được số liệu chính xác cho pategrillo.

Bà Katherine Casas - điều tra viên của nhóm Crudo Transparente cho biết: “Nạn trộm cắp hydrocarbon cũng đã góp phần củng cố sức mạnh quân sự của các nhóm vũ trang bất hợp pháp”.

Theo bà, pategrillo là nguồn thu nhập lớn thứ 3 của những băng đảng Colombia, chỉ sau ma túy và hoạt động khai thác mỏ trái phép. Chúng dùng nguồn thu nhập để mua vũ khí và những thiết bị khác.

Theo một báo cáo của Viện Friedrich-Ebert-Stiftung (Đức), nhóm vũ trang Quân đội Giải phóng Quốc gia đánh thuế 2,1 USD cho mỗi thùng pategrillo.

Tác động lâu dài

Theo cảnh sát, giới chuyên gia phân tích và UNODC, Colombia thường xuyên xảy ra sự cố tràn dầu vì những yếu tố sau: Những đường ống dẫn dầu bị khoan thủng bằng tay, van và ống nhựa hay bị rò rỉ, dầu thô bị lưu trữ và tinh chế một cách bừa bãi.

Sau khi bị đưa đến nhà máy lọc dầu bất hợp pháp, dầu sẽ bị đổ vào những thiết bị chưng cất hình trụ và bị nấu ở nhiệt độ cao để tạo ra khí. Sau khi làm mát phần khí đó, ta thu được pategrillo.

Theo những cơ quan về môi trường của vùng Narino và Corponarino, tùy thuộc vào quy mô của sự cố tràn dầu, phần đất bị ô nhiễm có thể cần nhiều thập niên để được chữa lành và hơn một thế kỷ để phục hồi hoàn toàn.

Cảnh sát, chuyên gia phân tích và giới khoa học cũng đã cung cấp cho Reuters những ước tính tương tự.

Bà Martha Daza - giáo sư chương trình Nghiên cứu tài nguyên thiên nhiên và môi trường của trường đại học Universidad del Valle (bang California, Mỹ) cho biết, dầu tràn trên đất sẽ lấp đi những lỗ khí trên mặt đất, hạn chế khả năng tiếp cận oxy của vi sinh vật.

Thật vậy, bà giải thích: “Nếu làm tắc nghẽn những lỗ khí này, nước không thể lưu thông, lượng oxy sẵn có cho hoạt động sinh học trong đất cũng bị giảm đi, gây ảnh hưởng lên cả giun đất, kiến, rễ cây và vi sinh vật. Thiệt hại rất nặng nề”.

Ông Bram Ebus - cố vấn của Tổ chức Khủng hoảng Quốc tế, đã điều tra ngành công nghiệp dầu bất hợp pháp của Colombia. Theo ông, nhiều cộng đồng nông thôn không được tiếp cận với nguồn nước sạch. Do đó, họ phải chịu phụ thuộc vào những con sông lân cận và đối mặt với rủi ro sức khỏe gây ra bởi nạn tràn dầu. Trao đổi với Reuters, ông nói: “Những van dẫn trái phép mà kẻ buôn lậu gắn vào đường ống sẽ nhanh chóng bị hỏng. Dầu thô sẽ rỉ vào sông và lạch, gây ô nhiễm những máng dẫn nước sinh hoạt của toàn bộ một thị trấn”.

Những cơ quan y tế địa phương khu vực Narino chưa có bình luận nào về tác động của sự cố tràn dầu đối với sức khỏe.