Trộm cắp văn hóa

Trộm cắp cái xe máy, chiếc máy latop, bị bắt quả tang có thể bị khởi tố ra tòa lãnh án. Thế nhưng vi phạm bản quyền, nói trắng ra là trộm cắp văn hóa thì "vô tư” đi. Cả một đường dây sao chép, in ấn, phát hành sách độc quyền sách bản quyền vẫn vô can. "Không may” có bị phạt cũng chỉ như muỗi đốt cột đèn. Ít có lĩnh vực nào mà kỷ cương phép nước và công lý bị xem thường ở chính các cơ sở văn hóa, giáo dục vi phạm bản quyền – một loại trộm cắp văn hóa như ở nước ta!

Vụ việc vừa ồn ào lên khi Công ty Văn hóa Sáng tạo Trí Việt (First News) vừa công bố danh tính cụ thể gần 10 trung tâm ngoại ngữ tại TP HCM ngang nhiên “luộc” 2 bộ sách TOEIC và TOEFL iBT cùng toàn bộ đĩa CD do đơn vị này mua bản quyền từ Tập đoàn xuất bản Compass Media – Mỹ. Còn nhớ trước đó, việc làm sách lậu cướp bản quyền của một vài NXB cũng không có tiếng vang vì không được xử lý nghiêm minh.

Bạn đọc có thể mua sách "lậu" tại những sạp sách như thế này

Công ty First News cho hay First News và Tập đoàn xuất bản Compass Media – Mỹ đang tiến hành thủ tục để khởi kiện những trung tâm ngoại ngữ tại TP HCM đã ngang nhiên vi phạm bản quyền bộ sách – đĩa TOEIC và TOEFL iBT mà công ty này đang giữ bản quyền in và phát hành tại Việt Nam theo Hợp đồng chuyển giao bản quyền đã ký với Compass Media. Đây không phải lần đầu tiên công ty này cậy nhờ pháp luật bảo vệ mình. Mấy năm trước, các cơ quan chức năng bắt quả tang hệ thống Trường Ngoại ngữ IWEP – Đông Âu tại TP HCM đã đổi tên sách, in và photo bộ giáo trình TOEFL iBT và TOEIC bán cho học viên với giá cắt cổ. IWEP – Đông Âu chỉ bị phạt hành chính. Đây quả là giọt nước làm tràn ly nên First News không thể không khởi kiện việc in, bán sách – đĩa lậu chất lượng rất kém kèm theo logo của First News, họ đã vi phạm bản quyền, gây thiệt hại nặng nề về kinh tế và tổn hại uy tín, thương hiệu của Công ty First News.

Theo Cục Bản quyền tác giả (Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch) và Cục Xuất bản (Bộ Thông tin – Truyền thông) cùng cho biết, First News không phải là đơn vị đầu tiên đi kiện. Trong lĩnh vực xuất bản, có lẽ NXB Giáo dục là “bên nguyên” thường xuyên của việc bị mất cắp bản quyền đến mức “chán” không buồn khiếu kiện. Ngay giờ đây, trên nhiều đường phố ở Hà Nội như Đường Láng, Phạm Văn Đồng, Tô Hiệu, Giảng Võ sách giáo khoa (SGK) bày bán rất sẵn. Không hề giấu giếm, những người bán sách công khai thừa nhận ở đây chủ yếu là sách in lậu vì sách của NXB Giáo dục đã tăng giá nhưng hoa hồng rất thấp. Các loại sách ở đây, giá thấp hơn 20-50% so với giá bìa của NXB được in ở phía sau. Để giảm chi phí cho năm học mới, nhiều phụ huynh chọn mua sách lậu để con em học tập bất chấp việc sách in lậu, hình ảnh và chữ rất mờ, mực lem nhem, chất liệu giấy kém, mỏng, dễ rách, bị gấp nếp và màu không được như sách chính hãng.

Phụ huynh học sinh không biếât rằng, hiện nay các nhà sách lớn trên địa bàn TP Hà Nội và TP HCM, như: Thành Nghĩa, Fahasa Phan Rang, Tú Anh, Nhân Văn (TP HCM) Nhà sách Nguyễn Văn Cừ (Hà Nội), Big C Thăng Long (Hà Nội)… đều thực hiện chương trình khuyến mãi giảm 10% giá các loại SGK, sách bài tập, sách tham khảo dành cho học sinh, kể cả mua trọn bộ hay mua lẻ.

Người làm sách lậu là vì lợi nhuận cao do trốn thuế, quỵt tiền nhuận bút của tác giả, tiền quản lý phí của NXB. Mặt khác, người mua sách lại ham rẻ hoặc tiện đâu mua đấy. Một cán bộ công an văn hóa cho rằng, do chỉ phạt hành chính mà không tịch thu phương tiện để in lậu nên khó răn đe. Ví dụ, một cái máy in có giá hàng tỉ đồng nếu bị tịch thu thì cơ sở in lậu trắng tay và sẽ gờm. Vậy nếu tịch thu phương tiện, tang vật và rút giấy phép, cấm kinh doanh có thời hạn hoặc lâu dài thì cách in lậu chùn tay ngay. Đã đến lúc cần sửa đổi luật để đưa việc in sách lậu vào tội làm hàng giả chứ cung cách xử lý chưa đồng bộ, chưa đủ mạnh nên nạn trộm cắp bản quyền không giảm. Cục Bản quyền, Cục Xuất bản nắm rõ về luật pháp và thực tiễn trong lĩnh vực này lại không có chức năng thanh tra và xử phạt. Ngoài ra cũng cần "thăm hỏi” quy trách nhiệm các cơ quan chủ quản có đơn vị trực thuộc ngang nhiên in sách lậu cũng sẽ có tác dụng phòng ngừa. Thật đáng quan ngại khi các cơ quan chủ quản không hề lên tiếng hay có động thái gì đáng kể sau khi cấp dưới liên tục bị bêu tên trên những phương tiện truyền thông đại chúng. Chính thái độ vô cảm đã giúp cho những hành vi sai phạm trở thành vô can!