Thay đổi tư duy về đào tạo nghề

Trường nghề “khát” người học

Chuyện trường đào tạo nghề “khát” người học đã không còn hiếm lạ. Khoảng chục năm trước, sau mùa khai giảng của các trường đại học, nhóm trường cao đẳng, trung cấp nghề lại nhộn nhịp “vét” số thí sinh còn lại. Thế nhưng, những năm gần đây, các trường nghề ngày càng khó tuyển sinh.

Theo báo cáo của các Sở Lao động, Thương binh và Xã hội (LĐ-TB&XH), tổng số tuyển sinh đào tạo nghề tính đến hết tháng 9/2017 chỉ đạt tỷ lệ 62,8% so với kế hoạch năm 2017; 3 tháng đầu năm 2018, ước tuyển sinh được vỏn vẹn 86.600 người (đạt 4% kế hoạch).

Học viên tại một cơ sở đào tạo nghề

Mặc dù tuyển sinh luôn gặp nhiều khó khăn, song tỷ lệ học viên của các cơ sở đào tạo nghề ra trường có việc làm hoặc tự tạo việc làm tới trên 70%, ở một số ngành nghề trên 90%, luôn là niềm mơ ước của nhiều trường đại học. Các trường đã từng bước chuẩn bị được các điều kiện về cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên và bộ chương trình chuyển giao để triển khai đào tạo thí điểm theo tiêu chuẩn Australia từ tháng 1-2018.

Nhiều cơ sở giáo dục nghề nghiệp (GDNN) đã thực hiện tốt nội dung gắn kết giữa đào tạo với thị trường lao động thông qua việc ký kết hợp tác với các doanh nghiệp, tổ chức đào tạo và giải quyết việc làm cho học viên sau khi tốt nghiệp.

Theo báo cáo của các Sở LĐ-TB&XH, với những lao động tốt nghiệp cao đẳng nghề, mức lương khởi điểm bình quân đạt 5,2 triệu đồng/tháng, học sinh tốt nghiệp trung cấp có mức lương khởi điểm khoảng 4,6 triệu đồng/tháng. Đặc biệt, một số ngành nghề có mức lương khá cao như điều khiển phương tiện thủy nội địa (7 triệu đồng/tháng), vận hành cần, cẩu trục (6-8 triệu đồng/tháng)

Tuy nhiên, đại diện Tổng cục GDNN thừa nhận, hiện nay vẫn còn không ít các cơ sở đào tạo và một số ngành nghề vẫn khó tuyển sinh, đặc biệt là nhóm các trường top dưới, các nhóm ngành như kế toán, y - dược, những nghề nặng nhọc, nguy hiểm như khoan nổ mìn, công nghệ mạ, kỹ thuật khai thác mỏ hầm lò…

Ngoài ra, hiện nay các trường THPT, THCS thuộc quyền quản lý của Sở Giáo dục và Đào tạo, nhưng các trường cao đẳng, trung cấp lại thuộc sự quản lý của các Sở LĐ-TB&XH. Sự liên kết giữa 2 sở chưa chặt chẽ, dẫn đến các trường khó tiếp cận tới nhu cầu người học. Đặc biệt, tâm lý chuộng bằng cấp, nhận thức về học nghề của nhiều học sinh vẫn còn rất hạn chế, dẫn đến việc tuyển sinh của các trường nghề khó khăn.

Đào tạo nghề sát với thực tiễn

Các chuyên gia cho rằng, lâu nay học nghề vẫn được xem là sự lựa chọn cuối cùng của học sinh. Tâm lý sính bằng cấp của xã hội vẫn đang là một thực tế dẫn đến công tác tuyển sinh của các trường nghề gặp khó khăn.

Tại Hội nghị giao ban công tác lao động, người có công và xã hội khu vực phía Bắc do Bộ LĐ-TB&XH tổ chức ngày 2-4, trước những vấn đề khúc mắc trong công tác tuyển sinh được các trường nghề đặt ra, Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Lê Quân cho rằng, trong công tác GDNN hiện nay, điều quan trọng là đào tạo phải có việc làm, mang lại thu nhập tốt cho cá nhân và gia đình.

Thứ trưởng Lê Quân đề nghị các trường coi công tác tuyển sinh chỉ là phần ngọn, giải quyết việc làm, đầu ra mới là phần gốc của vấn đề. Thứ trưởng nhấn mạnh: “Tôi cho rằng các trường nên mạnh dạn cam kết học sinh ra trường có việc làm, thậm chí có việc làm ngay khi còn ngồi trên giảng đường. Cam kết cụ thể ngành nào có việc làm sau khi ra trường, mức lương bao nhiêu, nếu không làm được thì sẽ phải hoàn trả toàn bộ học phí. Chúng ta hoàn trả học phí chỉ là một phần nhỏ so với những tổn thất xã hội nếu đào tạo không hiệu quả. Tôi đề nghị các trường mạnh dạn cam kết, đặc biệt là những trường nằm trong danh sách trường chất lượng cao”.

Việc đào tạo của các trường phải sát với nhu cầu của các đơn vị tuyển dụng, thiết kế chương trình đào tạo dễ hiểu, ngắn gọn, thực hành nhiều, ra trường có việc làm. Tránh tình trạng nhà trường dạy hết môn, hết tín chỉ, dạy hết chương trình, nhưng sau đó doanh nghiệp lại phải đào tạo lại.

Năm 2018, GDNN là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, Chính phủ, Bộ LĐ-TB&XH đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo về công tác GDNN, đặc biệt là đổi mới hệ thống tổ chức và quản lý, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của các cơ sở GDNN.

Chính vì thế, các trường nghề cần chủ động hơn trong việc giải bài toán tuyển sinh. Ngoài việc đẩy mạnh công tác tuyên truyền, các trường cần chủ động nâng cao chất lượng đào tạo nghề, xây dựng chương trình đào tạo theo sát nhu cầu của xã hội. Một điều quan trọng khác là liên kết chặt chẽ, hiệu quả với doanh nghiệp trong công tác đào tạo nghề…