Sửa đổi Luật Dầu khí hướng tới hoàn thiện quản lý nhà nước về dầu khí

TS Nguyễn Hồng Minh - nguyên Viện phó Viện Dầu khí Việt Nam

Đặc thù quản lý nhà nước về dầu khí

Chia sẻ tại hội thảo, TS Nguyễn Hồng Minh - nguyên Viện phó VPI cho hay, những đặc thù cơ bản nhất mà quản lý nhà nước về dầu khí cần quan tâm đó là: Thu hút đầu tư nước ngoài, nhất là những đối tác chiến lược, để chia sẻ rủi ro và tranh thủ công nghệ, kinh nghiệm quản trị; Tổ chức quản lý các hợp đồng dầu khí: Do hợp đồng dầu khí có hai khía cạnh, pháp lý kinh tế và kỹ thuật nên quản lý các hợp đồng này đòi hỏi tính liên tục và toàn diện, bao gồm nhiều thủ tục. Vì vậy, cần quản lý một cách hiệu quả, làm sao để tối đa quyền lợi quốc gia nhưng các thủ tục hành chính đối với nhà điều hành lại phải đơn giản, minh bạch, dễ thực hiện, dễ dự báo kết quả...

Bên cạnh đó là vai trò, trách nhiệm, quyền hạn của công ty dầu khí quốc gia. Trong trường hợp công ty này tham gia hai vai trò, kinh doanh và quản lý nhà nước. Việc làm rõ vai trò, trách nhiệm nhằm tạo môi trường minh bạch, bình đẳng, thuận lợi cho đầu tư nước ngoài là hết sức cần thiết. Đồng thời việc rõ ràng, minh bạch cũng tạo điều kiện cho công ty dầu khí quốc gia hoạt động đúng mục tiêu đặt ra, đóng góp nhiều nhất cho kinh tế, xã hội.

Thực trạng quản lý nhà nước về dầu khí ở Việt Nam

TS Nguyễn Hồng Minh cho hay, quản lý nhà nước về dầu khí ở Việt Nam thực hiện thông qua hành lang pháp lý được quy định bởi các văn bản: Luật Dầu khí năm 1993, bổ sung sửa đổi năm 2000 và 2008 (Luật Dầu khí); theo Nghị định số 95/2015/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật Dầu khí (Nghị định 95); Nghị định số 33/2013/NĐ-CP về Hợp đồng dầu khí mẫu (Nghị định 33); Thông tư 24/2020/TT-BCT, quy định về phân cấp và lập báo cáo tài nguyên, trữ lượng dầu khí (Thông tư 24); Quyết định số 84/2010/QĐ-TTg ban hành Quy chế khai thác dầu khí (Quyết định 84); Quyết định số 04/2015/QĐ-TTg về quản lý an toàn trong hoạt động dầu khí (Quyết định 04); Nghị định số 13/2011/NĐ-CP về an toàn công trình dầu khí (Nghị định 13); và Quyết định số 49/2017/QĐ-TTg về thu dọn các công trình, thiết bị và phương tiện phục vụ hoạt động dầu khí (Quyết định 49).

Trong đó, Luật Dầu khí và Nghị định 95 và Nghị định 33 trực tiếp liên quan đến thu hút đầu tư của các công ty dầu khí nước ngoài. Việc thu hút đầu tư nước ngoài để chia sẻ rủi ro và tranh thủ công nghệ, kinh nghiệm quản trị, trong giai đoạn trước, Việt Nam đã làm tương đối tốt. Kết quả là, cho đến cuối năm 2017, chúng ta ký kết được tổng cộng 108 hợp đồng, thu hút đầu tư nước ngoài lên đến 36,1 tỷ USD, chiếm 73% tổng chi phí đã thực hiện.

Tuy nhiên, theo TS Nguyễn Hồng Minh, so với một số nước có điều kiện về triển khai thăm dò, khai thác dầu khí tương đồng như Malaysia, Indonesia, loại hình hợp đồng của Việt Nam kém đa dạng hơn (cho đến nay vẫn là hợp đồng chia sản phẩm dầu khí - PSC), ít linh hoạt, thay đổi theo tình hình thế giới và trong nước (5-10 năm mới điều chỉnh, thay đổi một lần). Trong khi đó, với tình hình thế giới đang diễn ra chuyển dịch năng lượng, dịch Covid-19 khó lường, thị trường dầu khó dự báo. Trong nước, thời kỳ thuận lợi đã qua, đầu tư vào dầu khí hiện không còn hấp dẫn như trước, xuất hiện một loạt vấn đề mới như: nhiều mỏ sắp đến giai đoạn kết thúc hợp đồng hoặc phải dừng do điều khoản hợp đồng không mang lại lợi ích cho nhà thầu, nhưng về mặt tổng thể mỏ vẫn mang lại lợi ích cho xã hội; có mỏ cần đầu tư thêm để bổ sung trữ lượng, duy trì sản lượng, nhưng tính kinh tế của việc đầu tư thêm không cao đối với nhà thầu; nhiều mỏ nhỏ có lợi nhuận cận biên làm nhà thầu lưỡng lự trong việc phát triển.

Hoạt động khai thác dầu khí tại mỏ Bạch Hổ

TS Nguyễn Hồng Minh cho rằng, bối cảnh đã thay đổi với hàng loạt vấn đề đặt ra, cần một sự thay đổi căn bản trong việc khuyến khích đầu tư nước ngoài vào dầu khí, mà trước hết liên quan đến loại hình, cách thức ký và các điều khoản tài chính của hợp đồng dầu khí.

Tất cả các văn bản đều ít nhiều liên quan đến quản lý pháp lý, kinh tế các hợp đồng dầu khí, trong đó Nghị định 95 và Nghị định 33 trực tiếp và cụ thể liên quan đến đấu thầu, phê duyệt kết quả đấu thầu, ký kết, điều chỉnh, bổ sung, thay đổi, chấm dứt hợp đồng… phần lớn do Bộ Công Thương chủ trì, thẩm định trình Thủ tướng. Tuy nhiên, tất cả các việc này đều qua Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (Petrovietnam) xem xét, trước khi trình Bộ Công Thương triển khai thủ tục tiếp theo. Như vậy việc phải qua nhiều cấp, làm thời gian giải quyết kéo dài. Nhiều nhà điều hành hợp đồng dầu khí ở Việt Nam coi chậm trễ trong các thủ tục hành chính là điểm nghẽn quan trọng cần được tháo gỡ. Đầu mối tham mưu, xử lý các vấn đề quản lý nhà nước về dầu khí ở Bộ Công Thương là Vụ Dầu khí và Than với số lượng chuyên viên hạn chế, quản lý cả hai ngành Dầu khí và Than. Điều này làm cho vai trò quản lý nhà nước của Bộ Công Thương trên thực tế còn rất mờ nhạt.

Theo các Quyết định 84 và Thông tư 24 trực tiếp liên quan đến điều hành hoạt động kỹ thuật trong hợp đồng dầu khí, những việc này Petrovietnam được trao nhiều quyền. Petrovietnam cử đại diện tham gia Ủy ban Quản lý các hợp đồng dầu khí có phía Việt Nam tham gia và cũng là cơ quan phê duyệt các phương án kỹ thuật do nhà thầu trình lên, trừ các báo cáo trữ lượng, phát triển và thu dọn mỏ. Petrovietnam cũng là cơ quan kiểm toán các hợp đồng này.

Như vậy, có thuận lợi Petrovietnam là “một cửa” khi giải quyết tất cả các vấn đề hành chính liên quan đến quản lý hợp đồng dầu khí. Tuy nhiên, Petrovietnam chỉ có thẩm quyền trong các vấn đề kỹ thuật. Các vấn đề còn lại thuộc thẩm quyền Bộ Công Thương và Thủ tướng Chính phủ. Petrovietnam được trao nhiều quyền trong giám sát, quản lý kỹ thuật, nhưng chưa đủ thẩm quyền ban hành hướng dẫn, nên việc thực thi còn thiếu thống nhất và đây cũng là một phần nguyên nhân của việc chậm trễ khi giải quyết các thủ tục hành chính.

Tại Petrovietnam, đầu mối chính xử lý các vấn đề liên quan đến hợp đồng dầu khí là Ban Quản lý Hợp đồng Dầu khí Tập đoàn. Ban này đồng thời quản lý, xử lý các vấn đề liên quan đến hợp đồng với tư cách là bên tham gia đầu tư vào dự án dầu khí (Petrovietnam, PVEP). Điều này dẫn đến một số trường hợp mâu thuẫn lợi ích, khi trong một vấn đề cần xử lý có cả lợi ích của hai phía là nhà đầu tư và nước chủ nhà.

Sửa đổi Luật Dầu khí hướng tới hoàn thiện quản lý nhà nước về dầu khí

Tại hội thảo, TS Nguyễn Hồng Minh nhấn mạnh, xuất phát từ những thực tiễn, định hướng sửa đổi Luật Dầu khí cần đồng bộ với các văn bản dưới luật, củng cố vai trò quản lý nhà nước của Bộ Công Thương, tạo điều kiện hoàn thiện quản lý nhà nước về dầu khí. Ngoài những sửa đổi quan trọng như Bộ Công Thương đã thực hiện trong Dự thảo Luật Dầu khí (sửa đổi), TS Nguyễn Hồng Minh đề xuất: Phải bổ sung thêm loại hình hợp đồng dầu khí dịch vụ. Hợp đồng do nhà nước thuê làm dịch vụ thăm dò, khai thác dầu khí. Nhà nước phải trả phí dịch vụ và sở hữu tài nguyên, trữ lượng và sản lượng dầu sản xuất. Trong hợp đồng không có cam kết tối thiểu, thu hồi chi phí. Kèm theo đó, phương thức đấu thầu, chỉ định thầu hoặc giao thực hiện hợp đồng kiểu này cũng cần linh hoạt, đơn giản hơn so với hình thức đấu thầu lô tìm kiếm thăm dò như hiện nay đang triển khai. Đồng thời bên ký hợp đồng thống nhất một đầu mối là Bộ Công Thương.

Cần phân chia lại thẩm quyền trong các thủ tục hành chính nhằm tăng cường quản lý nhà nước tại Bộ Công Thương, công tác đấu thầu tại các lô hợp đồng dầu khí, phê duyệt các báo cáo trữ lượng, phát triển mỏ, quyết định hợp nhất mỏ chuyển từ thẩm quyền Thủ tướng xuống cho Bộ Công Thương. Bộ Công Thương cũng sẽ quản lý Quỹ thu dọn mỏ và tổ chức bán phần sản phẩm của nước chủ nhà; cần phải luật hóa rõ hơn quyền hạn giám sát, quản lý kỹ thuật của Petrovietnam, cho phép Petrovietnam có thể ban hành quy trình, hướng dẫn và kiểm tra thực hiện đối với các nhà điều hành.

Theo TS Nguyễn Hồng Minh, giải pháp về tổ chức là Bộ Công Thương hình thành cục/vụ riêng về quản lý dầu khí và củng cố, tăng cường nguồn lực cho cơ quan tham mưu quản lý này. Cục/vụ này sẽ tiếp quản dần các chức năng liên quan đến điều tra cơ bản, hợp tác quốc tế về dầu khí, đấu thầu, quản lý pháp lý và kinh tế hợp đồng, quản lý quỹ thu dọn mỏ, tổ chức bán sản phẩm của nhà nước trong hợp đồng dầu khí, quản lý thông tin dầu khí...

Bản thân Petrovietnam cần tách bạch giữa chức năng giám sát, quản lý kỹ thuật hợp đồng dầu khí (đại diện cho nhà nước) và tham gia, quản lý hợp đồng dầu khí với tư cách là nhà đầu tư, kinh doanh. Giải pháp tổ chức có thể là hình thành bộ phận riêng về quản lý nhà nước. Bộ phận này có các mục tiêu, chỉ số đo lường KPI riêng (liên quan đến đầu tư nước ngoài, đóng góp ngân sách từ thuế và dầu khí được chia) và có trách nhiệm đối xử với các nhà điều hành, nhà đầu tư dù là Petrovietnam hay nhà đầu tư nước ngoài như nhau.

	Luật Dầu khí (sửa đổi) cần hoàn thiện các quy định liên quan hợp đồng dầu khí
	Luật Dầu khí (sửa đổi) phải có kế hoạch phòng ngừa, ứng cứu khẩn cấp các sự cố môi trường
	CĐ DKVN tổ chức Hội nghị triển khai Nghị quyết số 02-NQ/TW và thông tin, giải đáp về Dự thảo Luật Dầu khí (sửa đổi)
	Sửa đổi Luật Dầu khí, hoàn thiện thể chế phát triển ngành Dầu khí
	Khung pháp lý cho hoạt động khai thác, phát triển mỏ còn nhiều vướng mắc
	Cần sửa đổi Luật Dầu khí cho phù hợp với thời đại

N.H