Quy hoạch điện VIII dưới góc nhìn chuyên gia quốc tế

Về phía Việt Nam: đại diện các đơn vị của Bộ Công Thương tham dự Hội nghị bao gồm: Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo, Cục Điều tiết điện lực, Vụ Dầu khí và Than, Vụ Tiết kiệm năng lượng và Phát triển bền vững, Vụ Thị trường châu Á - châu Phi, Vụ Thị trường châu Âu - châu Mỹ, Viện Năng lượng.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Đặng Hoàng An chủ trì buổi tham vấn quốc tế về Quy hoạch điện VIII.

Về phía các đối tác, tổ chức quốc tế: Hội nghị đã thu hút sự quan tâm, tham dự của đại diện các Đại sứ quán các nước tại Việt Nam bao gồm: Hoa Kỳ, CHLB Đức, Đan Mạch, Úc, Phái đoàn Liên minh châu Âu; các tổ chức quốc tế: Ngân hàng Thế giới (WB), Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), Ngân hàng Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JBIC), Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA), Cơ quan Hợp tác Phát triển Đức (GIZ), Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EUROCHAM), Hiệp hội Doanh nghiệp Hoa Kỳ tại Việt Nam (AMCHAM), Hiệp hội Doanh nghiệp Nhật Bản tại Việt Nam (JCCI), Diễn đàn doanh nghiệp Việt Nam (VBF), Quỹ Đối tác chuyển dịch năng lượng Đông Nam Á tại Việt Nam (ETP), Liên minh năng lượng vì hành tinh và con người (GEAPP)…

Phát biểu tại hội nghị, với vai trò đại diện cơ quan lập quy hoạch, Thứ trưởng Đặng Hoàng An đã nhấn mạnh: “Bộ Công Thương được Thủ tướng Chính phủ giao là cơ quan lập Quy hoạch điện VIII. Trong thời gian qua, Bộ Công Thương đã khẩn trương xây dựng, hoàn thiện dự thảo và nhiều lần báo cáo Thủ tướng Chính phủ xin chủ trương phê duyệt Quy hoạch điện VIII. Được xem là một quy hoạch ngành rất quan trọng, Quy hoạch điện VIII phải đảm bảo vững chắc an ninh năng lượng quốc gia, cung cấp đủ điện ổn định, có chất lượng cao với giá thành hợp lý cho phát triển kinh tế - xã hội nhanh và bền vững theo các Nghị quyết của Đảng, Quốc hội, Chính phủ Việt Nam. Đặc biệt, sau khi Việt Nam cam kết đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 tại Hội nghị Thượng đỉnh về biến đổi khí hậu (COP26) và tham gia Chương trình Đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP), việc hoàn thiện dự thảo Quy hoạch điện VIII càng trở nên thách thức và cần thêm nhiều thời gian để rà soát và đưa ra những điều chỉnh phù hợp nhằm đạt được các mục tiêu về chuyển dịch năng lượng và khí hậu…”.

Đại sứ quán Hoa Kỳ: Ủng hộ nỗ lực và bước đi tiên phong của Việt Nam

Theo bà Melissa Bishop - Đại biện lâm thời, Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam và bà Kristina Buenda - Trưởng bộ phận hợp tác phát triển, Liên minh châu Âu tại Việt Nam đều đánh giá, quá trình chuyển đổi năng lượng rất phức tạp và đầy thách thức, đòi hỏi các nguồn lực và chuyên môn quan trọng. Việt Nam đã có những bước đi tiên phong hướng tới quá trình chuyển đổi sang năng lượng sạch bằng cách trở thành một trong những quốc gia đầu tiên trên thế giới cam kết tham gia Đối tác Chuyển đổi Năng lượng Công bằng (được gọi là JETP).

Để đạt được các mục tiêu về khí hậu này, việc thực hiện đúng PDP8 là rất quan trọng, phía Hoa Kỳ và EU đưa ra một số khuyến nghị xem xét để phù hợp với các cam kết quốc tế mà Việt Nam đã tham gia: 1) phù hợp với mục tiêu JETP, 2) Giảm phát thải và chuyển đổi đổi than, 3) Truyền tải điện và 4) Pin lưu trữ.

Hoa Kỳ ủng hộ nỗ lực của Việt Nam trong việc dừng có lộ trình giảm phát thải các nhà máy nhiệt điện than, đặc biệt là không phát triển khoảng 6 GW dự án nhiệt điện than theo Quy hoạch điện VIII. Ngoài ra Hoa Kỳ ủng hộ Việt Nam trong chính sách phát triển không giới hạn công suất điện mặt trời áp mái để giảm áp lực cho đường dây truyền tải.

Tuy nhiên, Hoa Kỳ đề xuất Bộ Công Thương cần phân tích kỹ lưỡng dự thảo PDP8 và JETP, để phù hợp với các giới hạn phát thải của JETP và các mục tiêu năng lượng tái tạo và kiến nghị bổ sung PDP8 đặt mục tiêu đạt được 170 triệu tấn carbon dioxide tương đương vào năm 2030 với sự hỗ trợ của JETP.

Chống biến đổi khí hậu là ưu tiên chung của Hoa Kỳ và Việt Nam, và Hoa Kỳ mong muốn thực hiện cam kết hỗ trợ các mục tiêu khí hậu của Việt Nam. Hoa Kỳ đang cung cấp hỗ trợ kỹ thuật về xây dựng chính sách và khung pháp lý để hỗ trợ quá trình chuyển đổi năng lượng sạch của Việt Nam và sẵn sàng hỗ trợ Việt Nam thực hiện thành công PDP8 và Thỏa thuận mua bán điện trực tiếp khi được phê duyệt.

Đại sứ quán CHLB Đức: Việt Nam nên đẩy mạnh hơn nữa phát triển điện mặt trời mái nhà

Ông Santiago Alfonso - Trưởng bộ phận hợp tác kinh tế, Đại sứ quán Đức tại Việt Nam cho biết Phía Đức ủng hộ các nỗ lực của Bộ Công Thương trong việc xây dựng Quy hoạch điện VIII.

Phía Đức đề xuất Việt Nam nên đẩy mạnh hơn nữa phát triển điện mặt trời mái nhà đặc biệt là điện mặt trời mái nhà trong các khu công nghiệp.

Ngoài ra, Đức đề xuất nên tận dụng khuôn khổ sẵn có của Nhóm Đối tác Năng lượng Việt Nam (VEPG) để hỗ trợ, lồng ghép các hoạt động của JETP. Hiện tại, Nhóm công tác về Điện gió ngoài khơi trong khuôn khổ Nhóm Công tác số 2 về Năng lượng tái tạo đang được triển khai tốt.

Đại sứ quán Anh: Nỗ lực hơn nữa để đạt các mục tiêu JETP

Phía Anh hoan nghênh tiến độ công bố PDP8, đây là một bước quan trọng để tăng cường khả năng dự đoán cho các nhà phát triển và nhà đầu tư trong các dự án năng lượng xanh, nhằm thực hiện các mục tiêu chuyển đổi năng lượng của Việt Nam và đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về năng lượng sạch, giá cả phải chăng.

Các chuyên gia, đại diện các tổ chức quốc tế đều đưa ra tham vấn và nhiều khuyến nghị quan trọng.

Phía Anh ghi nhận các mục tiêu về năng lượng tái tạo và cam kết về công suất điện than cao nhất không quá 30,2 GW đã được giữ nguyên trong dự thảo mới nhất và lưu ý rằng các đánh giá chi phí thấp nhất về các lộ trình khử carbon cho Việt Nam cho thấy rằng các mục tiêu tăng trưởng năng lượng tái tạo và giảm dần nhiên liệu hóa thạch có thể còn nhiều tham vọng hơn - tham vọng cần thiết để thực hiện JETP.

Tuy nhiên, Anh đồng quan điểm với phía Hoa Kỳ và EU lưu ý rằng dự thảo PDP8 cần chú ý về mức phát thải điện năng cao nhất vào năm 2030 và tỷ lệ phát triển năng lượng tái tạo.

Ngân hàng Phát triển châu Á: 5 đóng góp, khuyến nghị

Ông Keiju Mitsuhashi - Phó giám đốc Quốc gia, Ngân hàng Phát triển châu Á chúc mừng Bộ Công Thương về dự thảo PDP8 mới nhất. Quy hoạch điện VIII được xây dựng với nhiều thách thức để đáp ứng nhiều yêu cầu, bao gồm đảm bảo an ninh năng lượng và khả năng chi trả đồng thời đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Chúng tôi ủng hộ định hướng tổng thể của dự thảo PDP8. ADB đưa ra một số ý kiến đóng góp như sau:

Thứ nhất, liên quan đến tắc nghẽn lưới điện khẩn cấp và các vấn đề cắt giảm cao. ADB tin rằng dự thảo PDP8 đã đặt trọng tâm phù hợp vào phát triển lưới điện truyền tải. Giảm bớt tắc nghẽn và giảm rủi ro cắt giảm năng lượng tái tạo là rất quan trọng. ADB sẵn sàng xem xét tài trợ từ chính phủ và ngoài chính phủ để tăng cường hệ thống lưới điện truyền tải với các dịch vụ phụ trợ nhằm đảm bảo sự ổn định của lưới điện với nhiều năng lượng tái tạo hơn.

Thứ hai, liên quan đến phát triển thị trường điện cạnh tranh. Quá trình chuyển đổi năng lượng nên được thực hiện với chi phí thấp nhất cho nền kinh tế và con người. Các chính sách giá bán điện mặt trời và gió của Việt Nam đã khuyến khích khối lượng đầu tư lớn từ khu vực tư nhân và cho phép thị trường điện mặt trời và gió phát triển rất nhanh nhưng nó đi kèm với một chi phí cao. Để giải quyết vấn đề này, ADB hoan nghênh quyết định của chính phủ thiết lập cơ chế đấu thầu cho các dự án thế hệ mới. Lộ trình thị trường điện cạnh tranh đang trong quá trình chuẩn bị. ADB đã và đang hỗ trợ Bộ Công Thương chuẩn bị cơ chế đấu thầu này, bao gồm cả dự án đấu giá thí điểm với nghiên cứu khả thi. ADB sẵn sàng tiếp tục hỗ trợ Bộ Công Thương và chính quyền các tỉnh triển khai dự án đấu giá và xây dựng các khung pháp lý và quy định liên quan.

Thứ ba, vấn đề ổn định lưới điện. ADB nhận thấy các thách thức của việc hỗ trợ tích hợp sản xuất năng lượng tái tạo không liên tục trong hệ thống lưới điện. Điều này sẽ đòi hỏi sự linh hoạt đáng kể của hệ thống điện để cân bằng đầy đủ giữa cung và cầu. Việt Nam có một số cách mới để giải quyết thách thức này nhưng điều quan trọng là phải thực hiện phương pháp tiếp cận dự án thí điểm thông qua khu vực công để trước tiên xác định các lĩnh vực cần cập nhật pháp lý và quy định, đồng thời đánh giá giá trị kinh tế và tài chính của các dự án này trong hệ thống điện của Việt Nam, có thể được sử dụng làm chuẩn mực để phát triển các khuôn khổ pháp lý và quy định phù hợp cũng như các cơ chế thị trường hiệu quả. ADB sẵn sàng xem xét tài trợ: (i) dự án thí điểm hệ thống lưu trữ năng lượng bằng pin (BESS) để kiểm soát tần số và giảm giờ cao điểm và (ii) dự án thí điểm đáp ứng nhu cầu (DR), đặc biệt là ở khu vực phía Bắc nơi có nguy cơ thiếu điện cao. ADB đã hỗ trợ EVN và ERAV trong việc chuẩn bị các dự án BESS và DR, đồng thời xác định các lĩnh vực cần cập nhật quy định và pháp lý. ADB cũng đang giới thiệu chương trình Cơ chế chuyển đổi năng lượng (ETM), tập trung vào các dự án tiện ích nhằm chuyển đổi nhiên liệu của các nhà máy nhiệt điện than hiện có và tăng tốc đầu tư vào lưới điện và kho lưu trữ.

Thứ tư, gia tăng xe điện. Với mục tiêu đạt phát thải ròng vào năm 2050, Việt Nam đã công bố tham vọng 100% xe điện sẽ chạy bằng năng lượng điện và năng lượng xanh, đồng thời phát triển hệ thống cơ sở hạ tầng sạc điện trên cả nước. Trong dự thảo PDP8 hiện tại, tác động của EV và cơ sở hạ tầng sạc EV đối với biểu đồ phụ tải và hoạt động của hệ thống lưới điện không được phản ánh; cũng như cơ hội sử dụng các phương tiện được kết nối như một kho lưu trữ năng lượng để cung cấp các dịch vụ lưới điện. ADB đã cung cấp 135 triệu USD cho VinFast, công ty con của Tập đoàn Vingroup để mở rộng sản xuất xe buýt điện tử và cơ sở hạ tầng sạc điện cho xe điện. Ngoài ra, ADB đang hỗ trợ VinFast trong việc nâng cao nhận thức cộng đồng về lợi ích của việc sử dụng xe điện và đánh giá tác động của quá trình chuyển đổi sang xe điện của Việt Nam. ADB hiện đang làm việc với ERAV để hỗ trợ nghiên cứu này như một hỗ trợ mới và cam kết cung cấp thêm bất kỳ hỗ trợ nào.

Thứ năm, Dự thảo PDP8 đã xác định yêu cầu đầu tư cho phát điện và lưới truyền tải từ năm 2021 đến 2030 là một nhu cầu tài chính lớn. Các hoạt động thuộc chính phủ và không thuộc chính phủ của chúng tôi có chung các mục tiêu phát triển, do đó ADB có vị trí thuận lợi để lồng ghép hai mục tiêu này vào hỗ trợ tổng thể của ADB cho ngành điện của Việt Nam. ADB cũng dự định cung cấp thêm các hoạt động hỗ trợ kiến thức nâng cao, tư vấn giao dịch PPP và kết hợp tài trợ và đồng tài trợ từ các bên cho vay thương mại để bổ sung cho những nỗ lực này. Đặc biệt, ADB muốn nhấn mạnh rằng tài trợ hỗn hợp cho phép chia sẻ rủi ro giữa khoản vay công và tư nhân, tăng cường khả năng tiếp cận của Việt Nam với nhiều nguồn tài trợ hơn từ các nguồn chính phủ và ngoài chính phủ với chi phí vay thấp hơn và linh hoạt hơn về thời hạn trả nợ, lãi suất, và các điều kiện tài chính khác. Tuy nhiên, ADB lưu ý rằng tài trợ hỗn hợp ở Việt Nam bị hạn chế do thiếu khuôn khổ pháp lý và quy định. ADB sẵn sàng thảo luận và hỗ trợ giải quyết những thách thức pháp lý và quy định đối với tài chính hỗn hợp.

Hiệp hội Thương mại Hoa Kỳ (AMCHAM): Tập trung hơn nữa vào cung cấp tài chính

Ông John Rockhold - Chủ tịch AMCHAM tại Việt Nam: AMCHAM ghi nhận bản dự thảo mới nhất của Quy hoạch Điện VIII đã có ghi nhận JETP là giải pháp quan trọng cho quá trình chuyển dịch năng lượng ở Việt Nam. Lộ trình chuyển dịch phía trước của đất nước không chỉ cần đảm bảo an ninh năng lượng mà còn phải đảm bảo các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội trong quy hoạch tổng thể các ngành, lĩnh vực. Tuy nhiên, để đảm bảo tính khả thi về tài chính của việc thực hiện Quy hoạch điện VIII dự kiến, AMCHAM đề xuất là tập trung vào vấn đề cung cấp tài chính cho các dự án điện và năng lượng.

Việt Nam sẽ cần các dự án năng lượng khả thi cả về mặt kinh tế và tài chính ngân hàng. Ngoài việc đảm bảo ổn định, vững mạnh và tăng trưởng hệ thống lưới điện, Việt Nam cũng phải đảm bảo đủ nguồn điện chạy nền để dần thay thế cho than. Điều này có nghĩa việc chuyển dịch sang năng lượng tái tạo, hydrogen, điện gió và điện mặt trời có hệ thống lưu trữ sẽ phải đạt được khi có sự kết hợp cùng với nguồn điện khí/LNG linh hoạt mà phần nhiều trong số đó sẽ được dần dần chuyển sang hydrogen để làm nguồn chạy nền, cùng với các giải pháp năng lượng tái tạo quy mô lớn độc lập không nối lưới và việc phát triển chương trình sử dụng năng lượng hiệu quả.

Việc Chính phủ Việt Nam hỗ trợ chủ động hơn đối với các nguồn tài chính nước ngoài cũng cần thiết để đảm bảo tính khả thi về mặt tài chính cho các dự án có quy mô lớn. Việc cải thiện khung cơ chế, pháp lý về hợp đồng và quản lý rủi ro, trong đó tập trung nâng cao tính có thể dự báo, hiệu quả, chắc chắn và rõ ràng, là rất cần thiết để tiếp tục thu hút các khoản đầu tư dài hạn của khu vực kinh tế tư nhân vào ngành điện ở Việt Nam… Các dự án điện gió trên bờ và điện gió ngoài khơi quy mô lớn khai thác tiềm năng to lớn của Việt Nam cùng với kết hợp hệ thống lưu trữ năng lượng có thể tạo ra sự ổn định cơ cấu nguồn điện và giải quyết những hạn chế hiện nay. Một lượng đầu tư lớn đang được đổ dồn vào năng lượng và cải tiến công nghệ lưu trữ năng lượng, và rất nhiều trong số đó đang đạt được tiến bộ mỗi ngày.

Về vấn đề truyền tải điện, tương ứng với chiến lược của Chính phủ, trong quá trình thực hiện quy hoạch, sẽ cần thiết đẩy nhanh việc cải thiện và cải cách các khung pháp lý để cho phép sự tham gia nhanh chóng hơn của khu vực tư nhân vào các việc đầu tư vào các dự án lưới điện. Xây dựng các quy định có tính linh hoạt hơn và phát triển các quy định về các mô hình doanh thu cho các dự án đầu tư lưới điện có thể giúp ích tạo thuận lợi cho việc triển khai đầu tư thực sự thêm vào các dự án lưới điện.

AMCHAM cho rằng Quy hoạch Điện VIII không nên ràng buộc và đưa ra quá nhiều quyết định chỉ dựa trên cơ cấu công nghệ và giá cả hiện nay. Việc cung cấp tài chính sẽ hướng đến các công nghệ cải tiến được chứng minh và môi trường thể chế và pháp lý tốt. Chúng tôi khuyến nghị rằng Quy hoạch Điện VIII cần đảm bảo độ linh hoạt đủ để bắt kịp các xu hướng đổi mới toàn cầu về năng lượng tái tạo, công nghệ lưu trữ, điện khí linh hoạt (ICE) và các công nghệ khác mà sẽ có mặt trên thị trường.

Quy hoạch Điện VIII cần có sự linh hoạt để cho phép một số dự án nhất định có thể tận dụng nguồn lực đã có để tăng quy mô công suất được phân bổ ban đầu nếu dự án đó có những thuận lợi về thời gian phát triển để đáp ứng các yêu cầu vào vận hành thương mại đến 2030 nếu các dự án khác bị chậm tiến độ, nhằm đáp ứng các mục tiêu công tổng thể để đảm bảo an ninh năng lượng trong khi có duy trì đủ sự linh hoạt cho việc điều hành trong tương lai của Chính phủ.

AMCHAM đề xuất nên đưa ra lộ trình rõ ràng cho các giai đoạn thực hiện quy hoạch bao gồm các kế hoạch 05 năm và các kế hoạch hàng năm.

Hiệp hội doanh nghiệp Nhật Bản JCCI: Điều cần thiết là phê duyệt PDP8 càng sớm càng tốt

Nhu cầu sử dụng điện ngày càng tăng rõ ràng sẽ dẫn đến tình trạng thiếu điện ở Việt Nam trong thời gian tới. Để giảm bớt những lo ngại từ ngành, điều cần thiết là phê duyệt PDP8 càng sớm càng tốt để đảm bảo rằng các khoản đầu tư vào sản xuất điện phù hợp với sự phát triển của nền kinh tế.

Trong những năm gần đây, các công ty Nhật Bản đã tăng cường các dự án đầu tư vào Việt Nam do nhu cầu phát điện tái tạo ngày càng tăng. Tuy nhiên, sự chậm trễ trong PDP8 đã ảnh hưởng nghiêm trọng không chỉ đến các nhà máy điện tái tạo mà còn đến các ngành liên kết như sản xuất nhiên liệu sinh khối vốn đã bị tạm dừng. Tôi muốn nhắc lại yêu cầu của chúng tôi về việc phát hành sớm PDP8.

Thứ trưởng Đặng Hoàng An tiếp thu các tham vấn quốc tế, hoàn thiện Quy hoạch điện VIII.

Kết luận buổi tham vấn, Thứ trưởng Đặng Hoàng An ghi nhận và đánh giá cao các đóng góp tích cực này và khẳng định Hội nghị tham vấn quốc tế về Quy hoạch điện VIII là diễn đàn thảo luận quan trọng nhằm giúp Bộ Công Thương hoàn thiện nội dung Quy hoạch đảm bảo tính khách quan, khoa học và khả thi và hướng tới việc phát triển ngành năng lượng Việt Nam bền vững, đạt được các mục tiêu chung về an ninh năng lượng và chống biến đổi khí hậu.

Tuy nhiên, về những khó khăn, vướng mắc và thách thức theo khuyến nghị của các tổ chức quốc tế sẽ được hoá giải trên cơ sở vừa là mục tiêu, vừa là giải pháp. Quy hoạch điện VIII được xây dựng trên tinh thần phát huy nội lực, đồng thời tăng cường sự hợp tác, hỗ trợ từ các đối tác quốc tế, các định chế tài chính song phương và đa phương. Trên cơ sở những sự đồng hành, hỗ trợ cả về công nghệ, tài chính, quản trị, nhân lực của cộng đồng quốc tế và sự nỗ lực của Việt Nam, chắc chắn Việt Nam sẽ đạt được các mục tiêu JETP đề ra.

Phát biểu của Thứ trưởng Bộ Công Thương Đặng Hoàng An nhận được sự đồng tình, ủng hộ của các đại biểu dự hội nghị và đánh giá cao quyết tâm chính trị của Việt Nam trong xây dựng Quy hoạch điện VIII và tin tưởng rằng Việt Nam sẽ đạt được các mục tiêu, giải pháp phù hợp với kỳ vọng của cộng đồng quốc tế.

Thành Công

IEEFA: Cần thận trọng với nguồn vốn cho điện than

Bộ Công Thương nói gì khi rất nhiều nơi xin bổ sung vào Quy hoạch điện 8?

Những tỉnh nào xin bổ sung nguồn điện vào Quy hoạch Điện 8?

Đặt vấn đề phát triển điện hạt nhân để đưa phát thải ròng về Net Zero