Nhà ở cho công nhân: Ước mơ xa vời!

Chỉ đáp ứng phần nhỏ nhu cầu

Theo Luật Nhà ở năm 2014 và Nghị định số 100/2015/NĐ-CP về phát triển và quản lý nhà ở xã hội đã có quy định về việc dành quỹ đất cho phát triển nhà ở xã hội, trong đó bao gồm nhà ở cho công nhân tại các KCN, KCX. Đồng thời, Nghị định số 164/2013/NĐ-CP đã bổ sung một số quy định về phát triển nhà ở cho công nhân ở KCN, khu kinh tế gắn với các dịch vụ xã hội thiết yếu. Rõ ràng, vấn đề an cư cho công nhân luôn được Đảng, Chính phủ quan tâm, được thể hiện bằng việc ban hành các thể chế, hành lang pháp lý khá đầy đủ. Song, trong thực tế, việc triển khai không dễ.

Khu nhà trọ của công nhân lao động

Thống kê của Bộ Xây dựng cho biết, hiện tại các KCN mới chỉ có khoảng 20% công nhân có nhà ở ổn định, còn lại là đi thuê ở tạm với giá 300.000-400.000 đồng/người/tháng. Thực tế, hầu hết các khu nhà trọ đều rất chật hẹp (bình quân 2-3m²/người), tạm bợ, vệ sinh, môi trường chưa bảo đảm điều kiện sống tối thiểu, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe công nhân và trật tự an toàn xã hội.

Theo Chủ tịch Liên đoàn Lao động Hà Nội Nguyễn Thị Tuyến, Hà Nội chỉ có 3/9 KCN có nhà ở cho công nhân. Chỉ tính riêng trong 9 KCN này đã có tới 150.000 công nhân, nhưng mới chỉ có 19.650 chỗ ở, đáp ứng được hơn 10% nhu cầu.

Trước thực trạng đó, ngày 12-5-2017, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 655/QĐ-TTg phê duyệt Đề án Đầu tư xây dựng các thiết chế của công đoàn tại các KCN, KCX, giao nhiệm vụ cụ thể cho các bộ, ngành và UBND cấp tỉnh thực hiện các giải pháp theo từng giai đoạn, bảo đảm đến năm 2030 tất cả các KCN, KCX trên cả nước đều có thiết chế công đoàn, từ đó nâng cao đời sống văn hóa, tinh thần cho đoàn viên và công nhân bằng những việc làm cụ thể và thiết thực.

Khó khăn nhiều mặt

Đánh giá việc triển khai Quyết định số 655/QĐ-TTg, Phó chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam Trần Văn Thuật cho biết, Tổng Liên đoàn đã khảo sát ở các địa phương về vị trí xây dựng, nhu cầu các thiết chế công đoàn. Kết quả cho thấy, nhu cầu của công nhân ở các KCN, KCX về nhà ở và các công trình phúc lợi rất cao. Chính quyền cơ sở rất đồng tình và ủng hộ chủ trương xây dựng các khu thiết chế công đoàn phục vụ công nhân. Tuy nhiên, do nguồn lực còn hạn chế nên nhiều địa phương có đất nhưng thiếu hạ tầng, dẫn đến việc xây dựng các khu thiết chế công đoàn phù hợp với công nhân gặp không ít khó khăn. Đã vậy, từ nhiều địa phương cho thấy, việc xã hội hóa trong xây dựng các thiết chế công đoàn gặp khó khăn, một phần vì đây là hoạt động phi lợi nhuận nên doanh nghiệp (DN) không mấy mặn mà, một phần khác là những thủ tục hành chính phức tạp, rườm rà.

Thực tế, tại cuộc đối thoại mới đây với các DN bàn về vấn đề bảo đảm đời sống, tinh thần, văn hóa cho công nhân, nhiều DN cho biết, dù DN đã có kế hoạch xây dựng trường mầm non cho con em công nhân nhưng phải trải qua rất nhiều thủ tục rườm rà. Ví dụ: Dù DN đã bỏ đất để xây dựng trường mầm non, song theo quy định, đất ở KCN, KCX không được phép xây dựng trường mầm non nên buộc DN phải xin chuyển đổi sử dụng đất sau đó lại phải đi xin giấy phép hoạt động. Những quy định đó khiến không ít DN ngại không muốn tham gia xây dựng các thiết chế công đoàn.

Bởi vậy, để có nhà cho công nhân trong các KCN, KCX an cư, cần phải tháo gỡ những chính sách, quy định được coi là rào cản, đồng thời các DN phải vì sự nghiệp, lợi ích của chính mình, vì sự gắn bó lâu dài giữa người sử dụng lao động và người lao động bằng cách xây nhà cho công nhân an cư.