Người Dao Đỏ & tập tục kéo vợ lạ kỳ

"Ông tơ, bà nguyệt” của trai nghèo

Chúng tôi đi trong cái lạnh cắt da qua những cung núi của 8 xã biên giới khu vực Dào San của huyện Phong Thổ để đến bản Sì Choang, mục sở thị tục kéo vợ độc đáo của người Dao đỏ. Đêm ở bản Sì Choang, chúng tôi hỏi chuyện ông thầy cúng Tẩn Phủ Nhiêu, ông khề khà: “Từ xa xưa, người Dao đỏ ở Vàng Ma Chải có cái tục lệ, chàng trai muốn đến xin cưới người mình yêu để làm vợ phải nộp cho nhà gái và dân bản 70 đồng bạc trắng, 70 vò rượu và 2 con lợn, tương đương với một gia tài lớn mà một đời người làm lụng vất vả cũng không thể làm ra. Nếu chàng trai không nộp đủ số lễ vật trong đám cưới sẽ bị quan lang và dân bản bắt vạ, phải đi làm phục dịch nhà lang đến hết đời”.

Chính vì cái tục lệ đó, nhiều đôi trai gái người Dao đỏ phải lòng nhau nhưng không thành vợ thành chồng, truyền đời thành những bài ca ai oán, những chuyện cổ buồn còn lưu truyền đến tận bây giờ.

Những cô gái Dao đỏ trưng diện trang phục truyền thống đợi các chàng trai đến kéo

Nâng chén rượu ngô vui xuân với khách phương xa, ông Nhiêu kể tiếp câu chuyện huyền sử của người Dao đỏ: Tự xa xưa, có chàng trai nghèo người Dao đỏ ở Vàng Ma Chải đem lòng yêu con gái quan lang trong vùng. Đôi trai gái thề non hẹn biển, rủ nhau đi trốn lên đỉnh núi Sì Lở Lầu (tiếng Dao đỏ là nơi cao nhất của 13 tầng dốc núi, là nơi Bàn Vương - thần linh của người Dao sinh sống). Đôi trai gái được Bàn Vương báo mộng, dạy cho cách kéo vợ, để lách luật lệ của quan lang và dân bản.

Từ đó, người Dao đỏ vùng Vàng Ma Chải hình thành tục kéo vợ ngày xuân. Những đám kéo vợ rầm rộ nhất bắt đầu từ ngày mùng Một Tết âm lịch đến hết Rằm tháng Giêng. Kéo vợ ngày Tết không bị bắt vạ. Thủ tục kéo vợ rất đơn giản. Những đôi trai gái phải lòng nhau, chỉ việc hẹn hò ở trên rừng, rồi chàng trai nhờ một vài người bạn lên điểm hẹn cùng kéo về nhà mình. Theo phong tục, khi chàng trai kéo thì cô gái phải chống đối, càng chống đối thì sau này có nhiều con cái và hạnh phúc. Đám kéo vợ chỉ cần một người trong bản nhìn thấy rồi loan tin cho cả bản biết thì đôi trai gái đó đã nên vợ nên chồng.

Trong bữa cơm đầu xuân nhà thầy cúng Tẩn Phủ Nhiêu, ông Tẩn Kim Vần là già bản Sì Choang cũng khẳng định tục lệ này. Ông Vần cho biết, từ khi ông lớn lên thì tục kéo vợ đã có rồi. Những chàng trai ở Vàng Ma Chải không ai là không đi kéo vợ. Bây giờ, chàng trai sau khi kéo cô gái về nhà ba ngày rồi hỏi xem có đồng ý làm vợ mình không? Nếu cô gái đồng ý thì chỉ việc mang con gà, chai rượu sang nhà bố mẹ vợ báo cáo rồi làm thủ tục đăng ký kết hôn. Còn nếu ba ngày sau, cô gái không đồng ý thì chàng trai phải thả cô gái về rồi đợi mùa xuân sau đi kéo tiếp.

Ông Vần đã 82 tuổi, đi kéo vợ từ năm 19 tuổi, nhưng mới tổ chức đám cưới cho mình cách đây 10 năm. Tục lệ của người Dao đỏ ở Vàng Ma Chải quy định rằng: Sau khi chàng trai kéo cô gái về nhà thì nghiễm nhiên đôi trai gái đó đã nên vợ, thành chồng. Họ có thể sống với nhau, sinh con đẻ cái, làm ăn đến khi của cải dư thừa rồi mới tổ chức đám cưới. Tục kéo vợ được người Dao đỏ ví như “ông tơ, bà nguyệt” để se duyên hạnh phúc cho đôi lứa.

Náo nức kéo vợ mùa xuân

Sáng hôm sau, đúng ngày Rằm tháng Giêng, chúng tôi theo chân chàng trai Tẩn Kim Hùng, con trai út của ông Nhiêu lên rừng tìm bạn kéo thì thấy khắp bản Sì Choang đông vui như ngày hội. Các chàng trai nô nức tìm bạn để kéo, dân bản thì mặc trang phục truyền thống rực rỡ ra đầu bản để chứng kiến những đám kéo của con em bản mình. Tẩn Kim Hùng cho biết: “Từ Tết đến giờ em bận giúp bạn kéo vợ, hôm nay bạn bè mới giúp em đi kéo người yêu về làm vợ”.

Chàng trai có thể kéo vợ một mình hoặc nhờ bạn bè giúp sức

Người yêu của Hùng đang túm tụm cùng bạn bè trang lứa dưới tán rừng, nét mặt đỏ ửng. Hùng nhanh tay nắm lấy tay bạn gái rồi cùng với hai bạn trai khác kéo về đầu bản giữa tiếng hò reo của bà con trong khi cô bạn gái “quyết liệt” chống đối. Khi đưa bạn gái về đến nhà mình giao cho ông Tẩn Phủ Nhiêu, Hùng hả hê: “Bạn gái em chống đối quyết liệt lắm, chắc sau này sẽ sinh nhiều con cái khỏe mạnh và sẽ hạnh phúc. Em phải mang rượu với gà sang chào bố mẹ vợ đây”.

Khi Hùng đi khỏi nhà thì đầu bản lại huyên náo, bà con Dao đỏ đang cổ vũ cho một đám kéo vợ khác. Ông Tẩn Phủ Nhiêu cười khoe: “Không tính những đám kéo vợ mấy ngày trước, hôm nay còn phải có 7 đám kéo vợ nữa. Những đôi trai gái nào trong bản Sì Choang này phải lòng nhau, dân bản chúng tôi đều đếm được hết. Ngày Rằm phải kéo hết, không thì phải đợi mùa xuân sang năm”.

Khi những khối mây mù ập xuống thung lũng Vàng Ma Chải, đâu đó trên tán rừng đầu bản vẫn còn tiếng gọi bạn, tiếng người cổ vũ, tiếng bước chân thình thịch của những đám kéo vợ cuối cùng. Nâng chén rượu ngô thơm lừng đầu xuân, ông Nhiêu móm mém hỏi: “Chú có thấy ngày hội kéo vợ ở quê ta vui không?”. Chén rượu ngô ngày Tết se lưỡi thơm lạ, lạ như chính cái phong tục kéo vợ đầy tính nhân văn của người Dao đỏ ở vùng sơn cước này.