Nam Phi chấm dứt độc quyền về điện

Từ năm 2018, Nam Phi, cường quốc công nghiệp hàng đầu châu Phi, đã chịu cảnh kinh tế trì trệ vì thường xuyên bị cúp điện vài giờ mỗi ngày. Eskom, công ty điện lực quốc gia cung cấp hơn 90% điện năng của đất nước, không thể đáp ứng nhu cầu điện hằng ngày cho người dân và doanh nghiệp. Các nhà máy nhiệt điện than, nguồn cung cấp điện chính ở Nam Phi, đã trở nên lạc hậu và ít được bảo trì. Bên cạnh đó, Eskom đang chìm trong nợ nần, tới 26 tỉ euro. Đây là hậu quả của việc quản lý sai lầm và tham ô tài sản dưới nhiệm kỳ của Tổng thống Jacob Zuma (2009-2018). Ngày 13-2-2020, Tổng thống Nam Phi Ramaphosa cáo buộc việc cắt điện thường xuyên làm tê liệt nền kinh tế Nam Phi.

Lưới điện của Công ty Điện lực quốc gia Nam Phi Eskom

Và để tăng nhanh sản lượng điện bên ngoài Eskom, Tổng thống Ramaphosa đưa ra hàng loạt các giải pháp tạo thuận lợi cho các ngành công nghiệp tự sản xuất điện để đáp ứng nhu cầu của mình. Những đơn xin làm công trình điện của các ngành công nghiệp sẽ được xét duyệt trong vòng 120 ngày. Thông báo của Tổng thống Ramaphosa đã được ngành công nghiệp hầm mỏ nhiệt liệt chào đón, vì từ nhiều năm qua, ngành này đã vận động xin được tự sản xuất điện, nhất là điện tái tạo. Nam Phi là một đất nước nhiều nắng, sở hữu các điều kiện lý tưởng để phát triển điện mặt trời và điện gió.

Vài năm trước, công ty khai thác vàng lớn nhất Nam Phi Sibanye - Stillwater chỉ được cấp phép xây dựng một công trình điện có công suất 50 MW mặc dù công ty đã xin đến 150 MW để đáp ứng được nhu cầu. CEO Neal Froneman của Sibanye - Stillwater đã chỉ trích điều này và cáo buộc Eskom “độc quyền”.

Nếu mọi thứ suôn sẻ, những “phiền muộn” như của Sibanye - Stillwater sẽ được giải quyết. Các công ty khai thác hầm mỏ sẽ ít phụ thuộc vào Eskom. Ngành công nghiệp khai thác hầm mỏ đã ấp ủ hàng loạt các dự án năng lượng có công suất 1,5 GW, có thể được xây dựng trong vòng 9-36 tháng tới - đại diện ngành công nghiệp hầm mỏ Nam Phi cho biết.

Thông báo của Tổng thống Ramaphosa là “phao cứu sinh” đặc biệt cho lĩnh vực hầm mỏ, một trong những ngành công nghiệp sử dụng điện nhiều nhất, cũng như cho các ngành công nghiệp nói chung và cũng là “phao cứu sinh” cho nền kinh tế Nam Phi vì sự tăng trưởng kinh tế của đất nước đang rất chậm, chỉ 0,8% trong năm 2018.

Nhà phân tích Raymond khẳng định: Đây là một bước đi vô cùng đúng đắn và điều bắt buộc phải làm là không để Eskom tiếp tục trở thành gánh nặng của nền kinh tế Nam Phi.

Chủ tịch Hội đồng Khoáng sản Nam Phi Roger Baxter cho biết: Việc cúp điện thường xuyên của Eskom là một trong những mối đe dọa chính đối với nền kinh tế Nam Phi. Những vụ cúp điện của Eskom là một tác nhân phá hoại đối với lĩnh vực khai thác hầm mỏ”. Năm 2019, ngành công nghiệp khai thác hầm mỏ đóng góp 8% GDP của Nam Phi, đã bị tăng trưởng chậm lại, chỉ còn 1,3%. Vào tháng 12-2019, hoạt động của các mỏ khai thác bị chững lại vì Eskom liên tục cắt điện. Tập đoàn Petra Diamonds phải tạm thời đóng cửa các mỏ Cullinan, Finsch và Koffiefontein.

Tổ chức xếp hạng tín dụng Fitch Ratings nhấn mạnh: Kế hoạch của Chính phủ Nam Phi là giải pháp làm xói mòn sự độc quyền sản xuất điện của Eskom. Tuy nhiên, Fitch Ratings cũng cảnh báo khả năng xuất hiện những tiêu cực trong việc cấp giấy phép sản xuất điện sau này.