Microsoft tuyên bố loại bỏ công nghệ nhận diện cảm xúc con người

	Ác mộng: Trí thông minh nhân tạo khiến hàng loạt nhân sự Microsoft bị sa thải
	VinPearl tiên phong ứng dụng công nghệ nhận diện gương mặt trong dịch vụ du lịch khách sạn tại Việt Nam
	Trung Quốc sử dụng công nghệ VR để huấn luyện binh sĩ

Cuối năm 2020, trên mạng lan truyền một đoạn video "wearing a helmet to see the house", hệ thống nhận diện khuôn mặt được sử dụng trên diện rộng trong văn phòng kinh doanh tại thời điểm đó để phân biệt người tiêu dùng truy cập tự nhiên hay qua trung gian. Kể từ đó, việc lạm dụng công nghệ nhận dạng khuôn mặt không chỉ khiến dư luận phản đối mà còn trực tiếp dẫn đến việc Meta phải ngừng hoạt động hệ thống nhận dạng khuôn mặt vào tháng 11 năm ngoái.

Microsoft gần đây đã thông báo rằng họ sẽ ngừng bán công nghệ đoán cảm xúc của người dùng dựa trên hình ảnh khuôn mặt và sẽ không cung cấp quyền truy cập không hạn chế vào công nghệ nhận dạng khuôn mặt, cũng như hạn chế việc sử dụng các chương trình nhận dạng khuôn mặt khác để đảm bảo rằng những công nghệ này đáp ứng nhu cầu của chính họ.

Sarah Bird, Giám đốc sản phẩm chính của bộ phận AI của Microsoft Azure, cho biết: "Những nỗ lực này đặt ra những câu hỏi quan trọng về quyền riêng tư, sự thiếu đồng thuận về định nghĩa 'tình cảm' và khả năng tổng quát hóa các khuôn mặt trong các trường hợp sử dụng, khu vực và nhân khẩu học".

Có thông tin cho rằng công nghệ nhận dạng cảm xúc AI của Microsoft có thể suy ra trạng thái cảm xúc, giới tính, tuổi tác, tâm trạng và các thuộc tính cá nhân khác của đối tượng, có nghĩa là nó thậm chí đã đạt được "khả năng quan sát". Trên thực tế, theo một báo cáo năm 2019 của tờ "Guardian" của Anh, công nghệ AI diễn giải cảm xúc của con người đã trở thành một ngành công nghiệp trị giá 20 tỷ USD, sử dụng AI để phân tích tâm lý người tiêu dùng và dự đoán hành vi của người tiêu dùng, hoặc việc sử dụng AI để phân tích sức khỏe tâm thần của bệnh nhân và các kịch bản ứng dụng khác từng bước được triển khai.

Tuy nhiên, tại sao Microsoft lại chủ động chọn từ bỏ một công nghệ đầy hứa hẹn như vậy? Điều này là do trong thực tiễn nhận dạng cảm xúc của AI cả từ góc độ kỹ thuật và góc độ đạo đức, đều có những sai sót không thể bỏ qua.

Trên thực tế, AI có thể "nhìn thấy" dựa trên thị giác máy tính và nhận dạng nét mặt (FER). Trong số đó, công nghệ thị giác máy tính cho phép máy móc nhận dạng chính xác thông tin trên khuôn mặt của con người, đây cũng là cơ sở kỹ thuật để thực hiện nhận dạng khuôn mặt, và nhận dạng nét mặt được sử dụng để phân tích và giải thích những cảm xúc có trong các nét mặt mà máy móc đọc được. Trước khi AI như một con robot thức tỉnh và tạo ra "linh hồn", chương trình này vẫn do con người thiết kế, dẫn đến cơ sở lý thuyết về nhận dạng cảm xúc của AI, là sự kết hợp giữa khoa học máy tính và tâm lý học.

Vậy làm thế nào AI đọc được cảm xúc của con người? Trên thực tế có một thuật ngữ là "biểu hiện vi mô", và nó được mô tả trên Internet như một công nghệ cho phép bạn "đọc được suy nghĩ của mình".

Nhà tâm lý học Paul Ekman, người thành lập "Hệ thống mã hóa biểu hiện trên khuôn mặt" (FACS) dựa trên giải phẫu học vào đầu năm 1976. Theo cơ mặt của con người, hệ thống chia khuôn mặt người thành khoảng 46 đơn vị vận động (AU) vừa độc lập vừa kết nối với nhau, đồng thời phân tích đặc điểm chuyển động của các đơn vị vận động này và các khu vực chính mà chúng kiểm soát.

Ví dụ, khi tức giận, người ta thường cau mày, mí mắt căng thẳng, lỗ mũi giãn ra; khi sợ hãi thì đồng tử giãn ra, nhướng mày và há to miệng. Đồng thời, các nhà tâm lý học như Paul Ekman và Darwin tin rằng con người có sáu hệ thống cảm xúc cơ bản bẩm sinh, đó là sợ hãi, buồn bã, tức giận, thích thú, ngạc nhiên và ghê tởm, và những cảm xúc phức tạp hơn bắt nguồn từ những cảm xúc cơ bản này. Công nghệ nhận dạng cảm xúc sử dụng các biểu cảm và chuyển động cơ mặt tương ứng với các cảm xúc khác nhau, đồng thời đào tạo và học hỏi bằng cách gắn nhãn các cảm xúc tương ứng với các biểu hiện.

Nói tóm lại, thông qua công nghệ thị giác máy tính, AI có thể nhận ra chuyển động của cơ mặt con người, sau đó dựa trên hệ thống mã hóa biểu cảm khuôn mặt và mô hình cảm xúc cơ bản, để cho AI biết loại cảm xúc nào được phản ánh trong bức ảnh này và theo thời gian, AI có thể biết cảm xúc mà con người tạo ra.

Trên thực tế, tính nhất quán giữa các nền văn hóa của hệ thống cảm xúc cơ bản luôn là trọng tâm của các cuộc tranh luận học thuật, và luôn có sự phản đối đối với lý thuyết cảm xúc này mà bỏ qua các yếu tố nền tảng, văn hóa và xã hội. Hiệp hội Khoa học Tâm lý học Hoa Kỳ đã ủy nhiệm cho 5 nhà khoa học về khoa học cảm xúc tiến hành thu thập dữ liệu và các bằng chứng khoa học để chứng minh mối quan hệ giữa biểu hiện và cảm xúc. Kết quả của bài báo cuối cùng là cảm xúc được thể hiện theo nhiều cách khác nhau, và rất khó để suy ra một cách đáng tin cậy cảm xúc của một người từ một tập hợp các chuyển động đơn giản trên khuôn mặt, tức là không có cơ sở khoa học đáng tin cậy giữa biểu hiện và cảm xúc.

Lisa Feldman Barrett, giáo sư tâm lý học tại Đại học Northeastern, người tham gia dự án cho biết “Họ (những người khổng lồ) có thể phát hiện ra khuôn mặt giận dữ, nhưng điều này không giống như phát hiện cảm xúc tức giận”. Trên thực tế, lý do tại sao lý thuyết hệ thống cảm xúc cơ bản được lĩnh vực trí tuệ nhân tạo chấp nhận là nó phù hợp với phạm vi khả năng của máy học.

Nếu công nghệ chỉ còn "non nớt" thì không sao, hiện nay công chúng ngày càng chú ý đến quyền riêng tư cá nhân, AI nhận diện cảm xúc, một công nghệ không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà còn liên quan mật thiết đến quyền riêng tư cá nhân. Hiện nay, con người đều rất cảnh giác về tính năng nhận dạng khuôn mặt, và không muốn bị đánh giá một cách tùy tiện bởi những gã khổng lồ công nghệ. Vì vậy, trong làn sóng chống độc quyền đối với các ông lớn công nghệ, Microsoft đương nhiên không muốn chống lại người dùng.

Trước khi phổ cập máy học trên quy mô lớn, công nghệ thuật toán truyền thống chỉ giới hạn ở sự biểu đạt của con người, đòi hỏi người thiết kế phải làm rõ hành động nhất định của máy tính trong các điều kiện nhất định, nhưng thuật toán hiện tại đã vượt qua giới hạn. Mặc dù các thuật toán bắt chước cách suy nghĩ của con người nhưng chúng không thể bắt chước tính tự chủ về đạo đức của con người. Trong quá trình thực hiện thuật toán, khái niệm về logic và giá trị đạo đức của con người bị loại trừ.

Vì vậy, đây là lý do tại sao ngày càng nhiều người có cái nhìn tiêu cực về công nghệ và tin rằng công nghệ đang dần trở nên "xấu xa".

Thu Hiền