Kho sừng tê giác và ngà voi "khủng": Có tiêu hủy thật không?

Vừa qua, lực lượng chức năng bắt giữ vụ vận chuyển ngà voi trái phép tại Quảng Ninh.

Tại hội nghị bàn tròn đối phó với nạn buôn bán động vật hoang dã xuyên quốc gia diễn ra hôm 24/3 tại Hà Nội, Thứ trưởng bộ NN&PTNT Hà Công Tuấn cho biết, bộ đang cân nhắc việc tiêu hủy kho sừng tê giác, ngà voi và xương hổ bị thu giữ của Việt Nam.

Hội nghị có sự tham gia của đại diện đến từ Đại sứ quán Hoa Kỳ, Anh, Trung Quốc, Thụy Sĩ, Mozambique, đại diện cho chính phủ Đức, Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) và các cơ quan trung ương chủ chốt của Việt Nam như Viện kiểm sát nhân dân tối cao, lực lượng Công an và Hải quan.

Nạn buôn bán động vật hoang dã, mối đe dọa cho đa dạng sinh học, sức khỏe con người và an ninh quốc gia, gần đây, đã thu hút được sự chú ý nhiều chưa từng có trên toàn cầu. Một số quốc gia và các cơ quan của Anh và Mỹ đã phát động những sáng kiến chống buôn bán động vật hoang dã ở quy mô toàn cầu.

Tiến sĩ Susan Liebermen, Giám đốc điều hành Chính sách bảo tồn của Hiệp hội bảo tồn động vật hoang dã WCS hoan nghênh sáng kiến này của Chính phủ Việt Nam. Còn Cites (cơ quan đại diện Chính phủ thực hiện quyền và nghĩa vụ của Việt Nam đối với Công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật hoang dã nguy cấp) cho rằng nguyên nhân của sự gia tăng các hoạt động vận chuyển, mua bán sừng tê giác chủ yếu là do ở Việt Nam và một số nước châu Á quan niệm sừng tê giác có khả năng chữa bách bệnh. Trong đó, các thành phố lớn như TP HCM, Hải Phòng, Hà Nội thường trở thành địa điểm “nóng” về tệ nạn buôn bán sừng tê giác.

Trao đổi với báo chí, lãnh đạo hiệp hội bảo tồn động vật hoang dã (WCS) cho biết: Hiện nay cơ quan quản lý tại Việt Nam đang lưu giữ trên 27 tấn ngà voi và hàng trăm kg sừng tê giác, tang vật của các vụ mua bán, vận chuyển trái phép. Xét về mặt tài nguyên đây là số tài sản lớn tuy nhiên cần phải tiêu hủy toàn bộ để nêu cao quyết tâm ngăn chặn tình trạng buôn bán động vật hoang dã bất hợp pháp.

Trong năm 2013, các cơ quan chức năng của Việt Nam đã bắt giữ, khởi tố nhiều vụ vận chuyển, buôn bán sừng tê giác, ngà voi với số lượng lớn. Cụ thể, ngày 31/1/2013, khi Bộ Công an phối hợp Đội Kiểm tra soi chiếu quốc nội - Trung tâm An ninh hàng không sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất kiểm tra 7 kiện hành lý ký gửi của 3 hành khách đi chuyến bay từ sân bay Tân Sơn Nhất ra Hà Nội, phát hiện nhiều vòng đeo tay, đũa làm từ ngà voi với trọng lượng 95,2 kg. Tiếp đó, ngày 1/4/2013, khi làm thủ tục nhập cảnh cho một hành khách tên Nguyễn Thế Mạnh Vinh, cơ quan chức năng cũng phát hiện 238 vòng đeo tay và 200 chiếc đũa được làm từ ngà voi.

Trao đổi với PV, PGS.TS Phạm Văn Lực, Chủ tịch Hội đồng Khoa học Bảo tàng Thiên nhiên VN cho biết: Hiện nay bảo tàng đang lưu giữ số lượng lớn ngà voi, sừng tê giác, vãy đồi mồi và nhiều bộ phận của động vật quý hiếm. Chúng tôi chỉ chưng bày một số lượng nhỏ còn tất cả phải cho vào kho bảo quản lưu giữ cẩn thận.

“Đây là số tài sản có giá trị lớn, chúng tôi đã tính đến phương án xin chế tác vẫy đồi mồi, ngà voi làm những kỷ vật tuy nhiên như vậy sẽ vi phạm công ước quốc tế và quy định của Việt Nam về chống nạn buôn bán động vật hoang dã. Chúng tôi đã bàn về vấn đề này rất nhiều, bơi với số lượng lớn như hàng trăm kg sừng tê giác và hàng nghìn kg ngà voi không phải tiêu hủy một cái là xong. Tuy nhiên, với đề xuất của bộ NN&PTNT vừa qua chúng tôi cũng rất mong được tham gia một cuộc họp để bàn và đưa ra phương án cuối cùng về việc này”, PGS Lực nhấn mạnh.

Ủng hộ việc tiêu hủy ngà voi và sừng tê giác, bà Nguyễn Phương Dung – Phó Giám đốc Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên (ENV) cho biết: “Chúng tôi hoàn toàn ủng hộ việc tiêu hủy ngà voi của các nước vì đây là thông điệp vô cùng mạnh mẽ tới các đối tượng buôn bán ngà voi bất hợp pháp trên toàn thế giới . Nếu các quốc gia không tiêu hủy ngà voi mà lại đem bán đấu giá thì sẽ gây ra hậu quả nghiêm trọng vì việc “hợp pháp hóa” và “thương mại hóa”ngà voi trên thị trường sẽ gây khó khăn cho cơ quan chức năng trong việc phân biệt giữa ngà voi hợp pháp và bất hợp pháp”.

Ngoài ra, xem xét tiêu hủy kho tang vật ngà voi cũng được xem là đáp án tối ưu để giải quyết các khó khăn trong công tác xử lý tang vật sau tịch thu, tránh gây thêm lãng phí do phải lưu giữ và bảo quản các tang vật này một thời gian dài trong các kho lưu trữ của Nhà nước.

Việt Nam hiện còn khoảng 100 cá thể voi trong tự nhiên và số lượng voi ở Việt Nam tiếp tục bị suy giảm nghiêm trọng do nạn săn bắn và mất môi trường sống. Nếu vấn đề săn bắn và buôn bán ngà voi vẫn tiếp diễn như hiện nay thì quần thể voi trong tự nhiên sẽ sớm bị tuyệt chủng.

GS.TSKH Đặng Huy Huỳnh, Chủ tịch Hội Động vật VN cho rằng cần tiêu hủy số tang vật thu giữ được từ những vụ án buôn bán vận chuyển ngà voi, sừng tê giác trái phép.

Cùng trao đổi về vấn đề này, GS.TSKH Đặng Huy Huỳnh, Chủ tịch Hội Động vật Việt Nam cho biết ông đặc biệt quan tâm về vấn đề tiêu hủy hay bán ngà voi, sừng tê giác. Bởi thực tế việc tiêu hủy ngà voi là lãng phí trong khi nó sẽ thực sự có ích khi đem lại nguồn tài chính phục vụ cho công tác bảo tồn.

“Quan điểm của hội động vật VN là ủng hộ đề xuất của bộ NN&PTNT. Thế giới đã tiêu hủy các lô hàng bất hợp pháp như ma túy, hàng giả để xóa bỏ đầu ra cho các thị trường tiêu thụ. Cần tiêu hủy hàng hóa bất hợp pháp hoặc sử dụng không vì mục đích thương mại cần phải được tất cả các nước trên thế giới thực thi sau khi hoàn thiện việc giám định và điều tra tội phạm”, GS Đặng Huy Hùng cho biết.

Theo số liệu thống kê, buôn bán bất hợp pháp các loài hoang dã ước tính đạt 19 tỷ USD mỗi năm, cao hơn cả buôn bán bất hợp pháp vũ khí thô sơ, kim cương, vàng và dầu thô.

Tất cả các Nghị quyết được thông qua tại các kỳ Hội nghị các nước thành viên CITES đều khuyến cáo các nước thành viên áp dụng các biện pháp xử lý đối với mẫu vật tịch thu: Một là trả lại nước nguồn gốc. Hai là tiêu hủy hoặc lập kho lưu giữ. Và ba là sử dụng vì mục đích nghiên cứu khoa học, giáo dục, thực thi luật hoặc giám định loài.

Còn theo số liệu thống kê mới nhất, đã có 44 tấn ngà voi bị tịch thu trong năm 2013 và được coi là số lượng lớn nhất tịch thu được trong 1/4 thế kỷ. Con số trên cũng đồng thời đưa ra một cảnh báo cực kỳ nguy cấp: Trung bình một ngày có hơn 100 cá thể voi bị giết hại.

Trong một diễn biến có liên quan, vào giữa tháng 2-2014, Hoàng gia Anh đã phát đi một video kêu gọi bảo vệ động vật hoang dã trên toàn cầu, kết thúc với lời kêu gọi: “Chúng ta hãy đoàn kết vì động vật hoang dã” bằng năm thứ tiếng, trong đó có tiếng Việt.

Mới đây, các nước châu Phi cũng có một thông báo kêu gọi tất cả các nước ở châu Phi cùng nhau tiêu hủy ngà voi sau khi bắt giữ được từ các đối tượng săn lậu và buôn lậu.