Định hướng phát triển nền kinh tế số thành động lực tăng trưởng mới của Việt Nam

Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng phát biểu tại diễn đàn

Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, công nghệ số, chuyển đổi số, kinh tế số là xu thế toàn cầu, là một trào lưu "không thể đảo ngược". Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, thế giới vật lý đang được ảo hóa, đời sống thực đang bị ánh xạ vào không gian mạng, quá trình sáng tạo, sản xuất kinh doanh ngày càng diễn ra nhiều hơn trên không gian mạng. Với sự xuất hiện của cách mạng 4.0, thế giới đang ở "điểm gãy" của quá trình chuyển đổi số, tạo tăng trưởng mức độ cao… và đây là cơ hội giúp Việt Nam hiện thực hóa khát vọng “Việt Nam hùng cường”.

Theo đó, kinh tế số là các hoạt động kinh tế có sử dụng thông tin số, chi tiết số như là yếu tố sản xuất chính sử dụng mạng internet, mạng thông tin là không gian hoạt động, sử dụng ICT (viễn thông và công nghệ thông tin) để tăng năng suất lao động và để tối ưu nền kinh tế. Theo nghĩa hẹp, kinh tế số chỉ liên quan đến lĩnh vực ICT, theo nghĩa rộng là những lĩnh vực gần gũi với công nghệ số và theo nghĩa rộng nhất là tất cả các lĩnh vực mà có sử dụng công nghệ số.

Kinh tế số là một quá trình biến hóa lâu dài, là quá trình chuyển đổi số trên bình diện quốc gia ở mọi lĩnh vực khác nhau, mọi doanh nghiệp, mọi cá nhân đều có thể sử dụng công nghệ số làm tốt hơn công việc, thậm chí còn đột phá làm thay đổi về chất công việc, giúp tăng trưởng kinh tế, tăng năng suất lao động, giúp tăng trưởng bền vững, bao trùm và tăng cơ hội cho nhiều người hơn tham gia vào nền kinh tế.

Công nghệ số là không biên giới nên sẽ làm giảm khoảng cách nông thôn và thành thị, cho chúng ta những cách tiếp cận mới, giải pháp mới để giải quyết hiệu quả những vấn đề tồn tại lâu dài của loài người như ô nhiễm môi trường, khoảng cách giàu nghèo ra tăng…

Ở Việt Nam, kinh tế số đã xuất hiện từ khi có máy tính, đặc biệt là khi máy tính cá nhân xuất hiện từ cuối những năm 80, bắt đầu mạnh mẽ là khi có internet vào cuối những năm 90 của thế kỷ XX. Quá trình này bắt đầu tăng tốc từ đầu những năm 2000 khi lượng điện thoại thông minh tăng nhanh và khái niệm cách mạng 4.0 xuất hiện. Kinh tế số ở Việt Nam thời gian qua cơ bản là tự phát triển nhưng phát triển khá nhanh, theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng là do hoạt động viễn thông công nghệ thông tin khá tốt, phủ sóng rộng, lượng người dùng cao và có khả năng thích ứng nhanh. Điều này có được nhờ dân số trẻ, người Việt Nam đam mê công nghệ, được đào tạo tốt... Tuy nhiên, đến nay cần phải có sự dẫn dắt của Chính phủ và phải có chiến lược quốc gia về kinh tế số và chuyển đổi số.

Toàn cảnh diễn đàn

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, trong các nước ASEAN, Việt Nam là nước chậm nhất về kinh tế số, Thái Lan đã chuyển đổi Bộ Viễn thông công nghệ thông tin thành Bộ Kinh tế số, xã hội số thành công cách đây 3 năm. Thủ tướng đã giao Bộ Thông tin và Truyền thông xây dựng đề án chuyển đổi số quốc gia và trình Thủ tướng ban hành trong năm 2019.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho hay, cách nhanh nhất để đẩy mạnh kinh tế số là đẩy mạnh sử công nghệ số, thay đổi cách chúng ta đang sản xuất, đang làm việc. Dùng camera giảm bảo vệ; tự động tưới cây khi đất khô hay dùng văn bản điện tử thay vì giấy tờ... đó chính là kinh tế số. Công nghệ sinh ra để giải quyết vấn đề, ở đâu có vấn đề ở đó có công nghệ, có giải pháp; phổ cập kinh tế số sẽ giúp Việt Nam số hóa nền kinh tế.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng: Công nghệ số sinh ra mô hình kinh doanh mới, thách thức mới thách thức mô hình kinh doanh truyền thống như Uber thách thức taxi, Fintech thách thức ngân hàng truyền thống cho phép mạng viễn thông di động thanh toán hàng hóa giá trị nhỏ sẽ giải quyết bài toán thanh toán không dùng tiền mặt đến 100% người dân nhưng lại thách thức ngân hàng.

"Vấn đề là Chính phủ có dám chấp nhận mô hình kinh doanh mới này hay không, nếu dám chấp nhận nhưng lại là người sau cùng chấp nhận thì cũng sẽ không có giá trị nhiều", Bộ trưởng Hùng nhấn mạnh.

“Bởi vậy, nhiều người nói số hóa nền kinh tế là cuộc cách mạng về chính sách nhiều hơn công nghệ. Đầu tiên là chấp nhận mô hình kinh doanh mới, chấp nhận các công việc mới làm thay đổi căn bản nhiều ngành, thường là sự sáng tạo mang tính phá hủy cái cũ. Chúng ta chấp nhận cái mới thì công nghệ mới của thế giới sẽ về, người tài trên toàn cầu sẽ về, nền công nghiệp mới sẽ xuất hiện”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhận định.

Tuy nhiên, ông cũng lưu ý, việc chấp nhận phải thật sớm, thậm chí là sớm nhất, vì nếu đi sau hoặc đi cùng người khác thì cơ hội thay đổi thứ hạng Việt Nam là không có. Việc chấp nhận này có thể khiến Việt Nam mất đi một số thứ. Nhưng chúng ta không có quá nhiều điều để mất nên đây là cơ hội Việt Nam.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng: không thể tư duy kiểu "quản được thì mở, quản đến đâu mở đến đó" mà phải "cái gì không biết quản thế nào thì cho tự phát triển nhưng trong không gian và thời gian nhất định để các vấn đề được bộ lộ rõ ràng". Sau đó mới hình thành chính sách, hình thành quy định để quản lý. Đây chính là một trong những cách tiếp cận chính sách phù hợp trong cuộc Cách mạng 4.0. phù hợp để đón nhận những thay đổi mới, đón nhận những sáng tạo mới để phá hủy những cái cũ.

Bên cạnh đó, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cũng đưa ra những yếu tố mang tính nền tảng hỗ trợ nền kinh tế số Việt Nam là: cần phải có hạ tầng viễn thông công nghệ thông tin hiện đại, ngang tầm thế giới, băng thông rộng, tốc độ cao, mỗi người dần có một thiết bị thông minh, công nghệ 5G sẽ xuất hiện ở Việt Nam cùng nhịp với các nước phát triển.

Các chính sách của Chính phủ liên quan đến kinh tế số, công nghệ số, internet phải có tính cạnh tranh toàn cầu để không phải ra nước ngoài nhập công nghệ số mà còn để người nước ngoài về Việt Nam phát triển công nghệ.

Chính phủ cần đẩy mạnh đi đầu về kinh tế số thông qua Chính phủ điện tử; cần phải đào tạo nguồn nhân lực, việc đào tạo phải “đi hai chân”, nghĩa là vừa đào tạo mới, lại vừa phải đào tạo lại. Các trường đại học, cao đẳng cần có những khóa đào tạo lại và nâng cao, kéo dài chỉ 6-12 tháng để cấp chứng chỉ chứ không phải đào tạo bằng cấp. Đây là cách tốt nhất để giải quyết vấn đề thiếu nhân lực số công nghệ hiện đại.

Để làm được điều này, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cũng cho rằng, Việt Nam cần tiến hành theo chiến lược 3 bước đó là: Bước một, cần đẩy nhanh số hóa các ngành công nghiệp, xây dựng Chính phủ điện tử, áp dụng trong toàn xã hội. Từ đó giúp tăng năng suất và hiệu quả của nền kinh tế. Bước hai, Chính phủ phải coi số hóa là một lợi thế cạnh tranh trong nước và toàn cầu. Bước ba, số hóa nền kinh tế một cách toàn diện và coi đó là một động lực quan trọng cho tăng trưởng cho nền kinh tế.

Cuối cùng, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh khi Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 diễn ra, tương lai không nằm trên đường kéo dài của quá khứ, các nước như Việt Nam có cơ hội bức phá nhưng phải đầu tư cái mới, không giống truyền thống, không diễn ra tuần tự. Cả quản lý nhà nước, doanh nghiệp đều thấy đột phá và hành động trong tư duy, chính sách.

Nguyễn Hoan

Làm thế nào để đưa Việt Nam trở thành “con hổ mới” của kinh tế châu Á

Thủ tướng: Công nghệ số là cơ hội cho Việt Nam bứt phá đi lên

Xây dựng Chính phủ điện tử hướng tới Chính phủ số và nền kinh tế số ở Việt Nam

Quốc gia số: Các đòn bẩy chính sách cho đầu tư và tăng trưởng