30 năm cuộc chiến chống HIV/AIDS

Mục đích cuối cùng là tiêu diệt những virus mới xuất hiện và để những tế bào nơi chúng ấn náu tự chết

Khoảng 34 triệu người trên toàn thế giới bị nhiễm HIV/AIDS, và khoảng 30 triệu người đã tử vong kể từ khi đại dịch bùng phát cách đây 30 năm.

Tại hội nghị ở Paris trong tuần này, các nhà khoa học sẽ biểu dương thành công đáng kinh ngạc với thuốc điều trị AIDS và nêu bật những bước tiến hướng tới tìm ra cách chữa khỏi căn bệnh thế kỷ, một mục tiêu từng được cho là ngoài tầm với.

Hội nghị ba ngày với chủ đề “30 năm nghiên cứu khoa học về HIV: một viễn cảnh” được tổ chức nhân dịp 30 năm kỷ niệm ngày tiến sĩ Luc Montagnier từ Viện Pasteur Pháp, người từng được trao giải Nobel, và đồng nghiệp, xác định được virus gây suy giảm miễn dịch ở người (HIV).

“Phát hiện ra HIV vào năm 1983 và bằng chứng cho thấy đây là nguyên nhân gây bệnh AIDS vào năm 1984 là bước đột phá khoa học quan trọng, mang đến mục tiêu cụ thể cho các xét nghiệm máu và mở đường cho quá trình nghiên cứu phát triển thuốc chống retrovirus”- tiến sĩ Anthony Fauci, Giám đốc Viện Nghiên cứu Dị ứng và Bệnh lây nhiễm của Mỹ, phát biểu.

Theo ông Fauci, sau nhiều năm nghiên cứu thuốc đầy cam go, thuốc chống retrovirus được giới thiệu vào năm 1996 và đang cứu sống hàng triệu người nhiễm HIV và hỗ trợ ngăn chặn loại virus nguy hiểm lây lan.

Bằng cách ngăn chặn virus, thuốc chống retrovirus có thể ngăn ngừa HIV lây truyền từ mẹ sang bào thai và từ những người đang nhiễm bệnh sang bạn tình.

Cuộc chiến tìm vaccine đã tiêu tốn 8 tỉ USD trong một thập kỷ qua và lại thất bại trong cuộc thử nghiệm gần đây nhất sau 26 năm nỗ lực.

Do phải mất vài năm nữa mới có thể thực hiện những cuộc thử nghiệm tiếp theo, các nhà nghiên cứu hàng đầu cho rằng hiện có “khoảng trống” trong các nỗ lực thử nghiệm lâm sàng hiện nay nhằm xác định vaccine có an toàn và có tác dụng ở người hay không

Xét nghiệm tử thi trong 4 thử nghiệm lớn điều chế vaccine phòng chống HIV mới đây cho thấy những yếu tố không có tác dụng phòng bệnh. Thất bại mới nhất là cuộc thử nghiệm HVTN 505 phải chấm dứt sớm vì không ngăn ngừa được HIV.

Khoảng 34 triệu người trên toàn thế giới bị nhiễm HIV/AIDS, và khoảng 30 triệu người đã tử vong kể từ khi đại dịch bùng phát cách đây 30 năm.

Khó khăn chính

Khó khăn chính trong quá trình tìm kiếm vaccine là bản chất của virus gây suy giảm miễn dịch ở người. “Virus này biến thể nhiều hơn hầu hết các loại virus khác được thử nghiệm điều chế vaccine. Do vậy, muốn tạo kháng thể chống lại virus biến dạng nhiều thì cần phải tạo kháng thể có khả năng phản ứng với nhiều dạng virus”- tiến sĩ Wayne Koff, trưởng bộ phận nghiên cứu khoa học tại Tổ chức Sáng kiến Vaccine phòng AIDS Quốc tế (IAVI), nhận định.

Một số người dương tính với HIV đã được phát hiện tạo những kháng thể có thể trung hòa nhiều biến thể HIV nhưng các nhà khoa học chưa tìm ra phương pháp điều chế vaccine từ thông tin này.

Thành công duy nhất cho đến nay là cuộc thử nghiệm RV144 tại Thái Lan vào năm 2009. Kết quả thử nghiệm khá khiêm tốn với tỉ lệ phòng ngừa là 31%, còn cách xa ngưỡng 50% để được xin cấp phép đưa vào sử dụng.

Một mô hình vaccine khác cho người dân Nam Phi cũng được đưa vào thử nghiệm ở người trong vài năm tới. Một số hướng tiếp cận khác để tăng miễn dịch tế bào T cũng sắp được thực hiện.

Chữa khỏi là hi vọng chính

Trái với trực giác, hi vọng chính ngày nay là tìm ra phương pháp chữa khỏi căn bệnh thế kỷ. Ba năm trước, tiến sĩ Francoise Barre-Sinoussi, người cùng được trao giải Nobel năm 2008 Nobel với tiến sĩ Montagnier, đã lập bản đồ chiến lược tấn công ổ chứa HIV. “Thách thức lớn là hiểu rõ virus trốn ở đâu, bằng cách nào chúng có thể trốn tránh như vậy và làm cách nào để lừa virus ra khỏi chỗ ẩn nấp. Chúng tôi đã tìm được khá nhiều thông tin về vấn đề này trong vài năm qua”- tiến sĩ Sharon Lewin, giáo sư tại Đại học Monash , Melbourne, nói.

Bà Lewin hiện tham gia nhóm nghiên cứu thí nghiệm một loại thuốc chống ung thư có khả năng tiêu diệt các virus hủy hoại hệ miễn dịch khiến người bệnh bị viêm phổi, nhiễm lao và các bệnh nhiễm trùng cơ hội khác.

Trong thử nghiệm với 20 bệnh nhân, thuốc điều trị ung thư đã đánh thức virus ẩn náu ở 90% số tình nguyện viên. Mục đích cuối cùng là tiêu diệt những virus mới xuất hiện và để những tế bào nơi chúng ấn náu tự chết. “Chúng tôi có loại thuốc có thể đánh thức virus nhưng đó chỉ là bước đầu trong nỗ lực loại bỏ chúng hoàn toàn”- bà Lewin cho biết.

S.Phương (Tổng hợp)