Xử lý nợ xấu, tháo gỡ điểm nghẽn, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế

Làm rõ tính xác thực của các số liệu

Tại Kỳ họp thứ 2, trên cơ sở kết quả thực hiện 9 tháng, Chính phủ đã báo cáo ước thực hiện cả năm 2016. Đến nay, kết quả đánh giá lại cho thấy không có sự thay đổi nhiều so với số liệu Chính phủ đã báo cáo. Ủy ban Kinh tế đề nghị báo cáo của Chính phủ cần phân tích, đánh giá cụ thể hơn về một số vấn đề như sau:

Một, tăng trưởng kinh tế năm 2016 đạt 6,21% thấp hơn so với kế hoạch đề ra, thấp hơn số đã báo cáo QH tại Kỳ họp thứ 2 (6,3 - 6,5%). Một số ý kiến cho rằng, nguyên nhân căn bản khiến cho GDP đạt thấp là do cơ cấu kinh tế chưa có chuyển biến mạnh, thiếu liên kết và thực lực doanh nghiệp trong nước yếu, chưa đủ sức cạnh tranh. Đề nghị làm rõ tính xác thực của các số liệu khi hầu hết các chỉ tiêu kinh tế, ngân sách nhà nước (NSNN), xã hội, môi trường đều đạt trong khi đó chỉ tiêu GDP lại đạt thấp.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh trình bày Báo cáo thẩm tra Báo cáo của Chính phủ

Kết quả thu NSNN vượt so với số đã báo cáo QH, tuy nhiên, số tăng thu chủ yếu là tăng thu từ đất (thu tiền sử dụng đất tăng 97,5% so dự toán), tăng thu từ cổ tức, lợi nhuận còn lại sau khi trích lập các quỹ tại doanh nghiệp nhà nước. Điều này cho thấy số tăng thu ngân sách chưa thực sự xuất phát từ năng lực nội tại trong các hoạt động sản xuất kinh doanh của nền kinh tế. Kết quả thanh tra, kiểm tra ở một số địa phương cho thấy, tình trạng nợ đọng thuế ở nhiều địa phương vẫn tăng cao hơn năm trước và có nhiều tổ chức, cá nhân gian lận trong kê khai, trốn thuế, chiếm dụng tiền thuế của NSNN, nợ đọng thuế kéo dài… còn khá phổ biến.

Đối với chi NSNN, việc bố trí, cân đối NSNN đã bảo đảm hoạt động của bộ máy nhà nước, thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế -xã hội, củng cố quốc phòng, an ninh và bảo đảm các chính sách an sinh xã hội. Tuy nhiên, tiến độ giải ngân vốn đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) năm 2016 còn chậm, vẫn còn số vốn trái phiếu Chính phủ kế hoạch năm 2016 chưa phân bổ, chuyển nguồn sang năm 2017 để thực hiện (khoảng 12,5 nghìn tỷ đồng). Bội chi NSNN nếu tính trên GDP thực hiện (khoảng 4,6 triệu tỷ đồng) bằng 5,64%GDP, tăng 0,69% so với dự toán, tỷ lệ nợ công cũng tăng thêm dù số dư nợ tuyệt đối không tăng.

Hai, tốc độ tăng tổng kim ngạch xuất khẩu tăng 9%, tuy cao hơn so với số báo cáo tại Kỳ họp thứ 2 (ước tăng khoảng 6 - 7%) nhưng vẫn thấp hơn theo Nghị quyết của QH (tăng khoảng 10%). Có ý kiến cho rằng, khả năng cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam còn thấp, chiến lược thu hút FDI cũng bộc lộ những vấn đề bất cập, đó là các doanh nghiệp FDI được hưởng nhiều ưu đãi nhưng không khai thác được lợi thế của những doanh nghiệp này. Tăng trưởng kinh tế hiện nay phụ thuộc nhiều vào ngoại lực, có tính tập trung cao tại một số tập đoàn đa quốc gia lớn chứa đựng bất ổn và không bảo đảm tính bền vững; xuất khẩu chưa tận dụng được các cơ hội mở cửa thị trường từ Cộng đồng kinh tế ASEAN và các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới có hiệu lực.

Ba, có ý kiến cho rằng cổ phần hóa DNNN, thoái vốn nhà nước hiệu quả thấp do sự thiếu kiên quyết thực hiện của người đứng đầu doanh nghiệp và tâm lý chờ đợi thành lập cơ quan đại diện vốn nhà nước tại doanh nghiệp. Đề nghị cần thực hiện quyết liệt hơn nữa Đề án tái cơ cấu DNNN, nâng cao thực chất quản trị doanh nghiệp.

Bốn, sự cố môi trường của Công ty TNHH gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh gây ra tại 4 tỉnh miền Trung để lại những hậu quả nghiêm trọng về kinh tế, xã hội, môi trường trước mắt và lâu dài, đặt ra yêu cầu cần đặc biệt lưu ý tiêu chí bảo vệ môi trường trong lựa chọn các dự án đầu tư, kiên quyết không đánh đổi, cho phép đầu tư các dự án gây ô nhiễm môi trường.

Năm, tác động của biến đổi khí hậu đã gây ra nhiều hiện tượng thiên tai khó lường dẫn đến thiệt hại nặng nề về người và sản xuất nông, lâm và thủy sản. Đề nghị cần có đánh giá kỹ, toàn diện để chủ động có giải pháp kịp thời ứng phó với biến đổi khí hậu, nhất là các giải pháp về nguồn lực.

Sáu, năng suất lao động xã hội năm 2016 tiếp tục có sự cải thiện nhưng vẫn còn ở mức thấp so với các nước ASEAN. Nguyên nhân chủ yếu là do chất lượng đào tạo nghề chưa đáp ứng được yêu cầu và chuyển dịch cơ cấu lao động chậm.

Khả năng cả năm 2017 chỉ đạt tốc độ tăng trưởng 6,3 - 6,5%

Ủy ban Kinh tế cơ bản tán thành với kết quả đạt được trong 4 tháng đầu năm 2017 trên các lĩnh vực như báo cáo Chính phủ đã nêu. Bên cạnh những kết quả đạt được, kinh tế - xã hội và NSNN vẫn bộc lộ một số khó khăn, thách thức, đó là:

Tăng trưởng chưa thực sự bền vững, tăng trưởng của quý I.2017 là mức tăng trưởng thấp nhất so với 3 năm gần đây, với điều kiện và tình hình thực tế thì khả năng cả năm 2017 chỉ đạt tốc độ tăng trưởng 6,3 - 6,5%. Một số ý kiến đề nghị phải thực hiện các chính sách tháo gỡ khó khăn, nhưng kiên trì ổn định kinh tế vĩ mô, không quá coi trọng tốc độ tăng trưởng mà tiếp tục đẩy mạnh thay đổi chất lượng tăng trưởng, bảo đảm bền vững; cần phải cân nhắc kỹ lưỡng giải pháp thực hiện việc tăng thêm sản lượng khai thác dầu thô và khai khoáng nhằm đạt mục tiêu tăng trưởng. Cần có đánh giá ảnh hưởng của việc không đạt tốc độ tăng trưởng GDP theo kế hoạch sẽ tác động như thế nào đến các chỉ tiêu khác như tỷ lệ nợ công, bội chi ngân sách...

Công tác phân bổ chi tiết vốn đầu tư công trung hạn còn rất chậm; đến nay, vẫn chưa có phương án phân bổ hoàn chỉnh, một số khoản vốn vẫn chưa phân bổ chi tiết; nhiều dự án chưa đáp ứng đủ điều kiện, thủ tục để phân bổ vốn, tiếp tục xin gia hạn thời gian hoàn thiện thủ tục. Một số khoản chi về an sinh xã hội đã có trong dự toán được QH quyết định, nhưng một số chính sách sửa đổi, ban hành chậm dẫn đến thực hiện chậm, như: chi cải cách tiền lương và tinh giản biên chế, thực hiện các chính sách bảo hiểm xã hội, trợ cấp ưu đãi người có công, trợ cấp mất sức lao động, trợ cấp hàng tháng, trợ cấp xã hội, hỗ trợ hộ nghèo mua thẻ bảo hiểm y tế… Chi đầu tư phát triển từ ngân sách trong 4 tháng đạt mức thấp (19,2%), gây áp lực giải ngân vào những tháng cuối năm, tình trạng này đã diễn ra nhiều năm nhưng chưa có biện pháp khắc phục.

Tốc độ nhập khẩu 4 tháng tăng 24,9% so với cùng kỳ năm trước dẫn đến tỷ lệ nhập siêu chiếm đến 4,5% tổng kim ngạch xuất khẩu đã cao hơn chỉ tiêu QH giao vì vậy, cần phải xem xét kỹ những tác động đến tỷ lệ nhập siêu để có hướng điều chỉnh linh hoạt.

Một số ý kiến bày tỏ lo ngại lạm phát năm 2017 có thể diễn biến phức tạp và sẽ cao hơn chỉ tiêu lạm phát theo Nghị quyết của QH do chịu áp lực từ sự tăng giá hàng hóa thế giới; áp lực tỷ giá; điều chỉnh giá dịch vụ công và tiền lương theo lộ trình.

Tăng trưởng tín dụng 4 tháng đầu năm tăng 5,76% so với cuối năm 2016, đây là mức tăng cao nhất trong 3 năm trở lại đây. Tuy nhiên, có ý kiến đề nghị cần phân tích về khả năng hấp thụ vốn của các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh, đồng thời cần tiếp tục tăng cường kiểm soát rủi ro trong cho vay đối với lĩnh vực bất động sản, nhất là thị trường bất động sản phân khúc cao cấp để giảm thiểu nguy cơ về “bong bóng bất động sản” như thời gian trước đây.

Số lượng doanh nghiệp đăng ký thành lập mới trong 4 tháng đạt mức cao nhưng tỷ lệ doanh nghiệp giải thể, ngừng hoạt động cũng rất lớn. Vấn đề nổi lên của doanh nghiệp hiện nay là mặc dù số lượng doanh nghiệp đăng ký thành lập mới tăng mạnh nhưng chủ yếu là doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ (chiếm tỷ lệ 95-96%), thiếu các doanh nghiệp lớn làm trụ cột, hoạt động của các doanh nghiệp này thiếu tính cạnh tranh, thiếu tính liên kết.

Du lịch - dịch vụ đạt được kết quả khả quan, số lượng khách du lịch nước ngoài tăng mạnh, tuy nhiên cũng gây nên hiện tượng "quá tải" đối với cảnh quan, môi trường, do vậy, cần đánh giá thực chất nguyên nhân và có giải pháp khắc phục. Đồng thời, tăng cường công tác quản lý để hạn chế tình trạng du lịch khép kín, ảnh hưởng đến thương hiệu du lịch, uy tín hàng hóa, sản phẩm có xuất xứ từ Việt Nam và nguồn thu ngân sách, đóng góp cho GDP.

Các dự án BOT giao thông được triển khai trong thời gian qua đã có đóng góp nhất định, tuy nhiên, cần phải đánh giá thực chất và kỹ lưỡng quy định pháp luật và chất lượng dự án, đồng thời kịp thời xử lý những bức xúc của dư luận xã hội.

Công tác quản lý đất đai ở một số nơi còn bất cập, thu hồi, đền bù chưa minh bạch, thiếu hợp lý tại cơ sở và chưa thực hiện nghiêm túc quy định về đối thoại và tiếp công dân, giải quyết khiếu nại tố cáo gây ra xung đột lợi ích kéo dài, ảnh hưởng đến ổn định xã hội. Khai thác tài nguyên thiên nhiên chưa được kiểm soát chặt chẽ do sự buông lỏng quản lý của các cấp, ngành nên đã để cho các nhóm lợi ích cấu kết làm mất hiệu lực chính sách quản lý.

Thu nhập của người dân chậm được cải thiện, tình trạng thất nghiệp, thiếu việc làm đối với lao động trẻ, có chuyên môn kỹ thuật vẫn có xu hướng tăng lên. Có ý kiến cho rằng, một số tiêu chí tiếp cận đo lường nghèo đa chiều còn chưa hợp lý. Tỷ lệ đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội và bảo hiểm thất nghiệp thấp, nợ BHXH chưa được kiềm chế có hiệu quả.

Hệ thống cơ sở y tế được nâng cấp, mở rộng, nhưng vẫn có sự chênh lệch lớn về chất lượng dịch vụ y tế và chỉ số sức khỏe của người dân giữa các vùng miền, khu vực thành thị và nông thôn. Việc thông tuyến khám, chữa bệnh BHYT đã tạo điều kiện để người tham gia BHYT tiếp cận dịch vụ y tế thuận lợi, có chất lượng nhưng tình trạng trục lợi quỹ BHYT còn xảy ra ở nhiều địa phương, ở các cơ sở khám chữa bệnh, đặc biệt là các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh ngoài công lập…

Xây dựng chính sách đột phá cho các trung tâm kinh tế lớn

Về nhiệm vụ, giải pháp trong thời gian tới, cùng với các giải pháp đã nêu trong Nghị quyết của QH về Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước năm 2017, Ủy ban Kinh tế cơ bản đồng tình với các nhóm giải pháp nêu trong báo cáo Chính phủ và đề nghị quan tâm một số giải pháp như sau:

Trước hết, đổi mới tư duy cải cách thể chế, thay đổi chính sách mang tính căn cơ, dài hạn như chính sách thu hút FDI có chọn lọc thay vì tận dụng chính sách năng lượng giá rẻ. Nghiên cứu sớm tạo thể chế hình thành các khu hành chính - kinh tế đặc biệt; xây dựng các chính sách mang tính đột phá cho các trung tâm kinh tế lớn của cả nước.

Thứ hai, thực hiện chính sách tài khóa chặt chẽ phối hợp đồng bộ với chính sách tiền tệ để hỗ trợ sản xuất kinh doanh phát triển. Tăng cường kỷ luật tài chính, đề cao vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu, kiểm soát chặt chẽ bội chi NSNN, giữ mức nợ công không vượt quá giới hạn cho phép (65% GDP) theo Nghị quyết của QH. Không ban hành chính sách mới làm giảm thu NSNN, tăng cường công tác chống thất thu, chống chuyển giá, buôn lậu, gian lận thương mại, trốn thuế. Đẩy mạnh lộ trình chuyển phí, lệ phí thành giá dịch vụ phù hợp với quy định của Luật phí, lệ phí. Nghiên cứu sớm đưa vào vận hành phương thức thu thuế bằng hóa đơn điện tử. Chỉ đạo quyết liệt, hiệu quả công tác đầu tư xây dựng cơ bản, đẩy nhanh giải ngân vốn đầu tư theo kế hoạch. Thực hiện các giải pháp xử lý nợ xấu nhằm tháo gỡ điểm nghẽn, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Thứ ba, thực hiện cơ cấu lại ngành công nghiệp để góp phần khai thác các nguồn lực thay thế do sự giảm sút của công nghiệp khai khoáng thời gian qua. Đẩy mạnh cổ phần hóa, thoái vốn từ các DNNN. Rà soát các dự án đầu tư có vốn nhà nước đã hoàn thành nhưng chưa đi vào hoạt động và có giải pháp xử lý dứt điểm tất cả các dự án thua lỗ kéo dài. Nghiên cứu sửa đổi pháp luật đất đai nhằm huy động và sử dụng hiệu quả đất đai, thu hút doanh nghiệp FDI và các tập đoàn kinh tế lớn đầu tư trong lĩnh vực nông nghiệp. Tạo lập cơ chế, phân bổ hài hòa lợi ích trong các khâu của chuỗi sản xuất, tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp.

Thứ tư, thực hiện chính sách đa dạng hóa các sản phẩm xuất khẩu, tránh tình trạng phụ thuộc quá lớn vào một số mặt hàng của các doanh nghiệp FDI. Thực hiện các giải pháp nâng cao năng lực của khu vực kinh tế nội địa, giảm nhu cầu nhập khẩu, hỗ trợ cải thiện cán cân thương mại. Theo dõi chặt chẽ tình hình nhập khẩu các mặt hàng từ khu vực ASEAN, bảo vệ sản xuất trong nước, giảm mất cân đối thương mại với thị trường ASEAN. Sớm xây dựng các biện pháp, đối sách phù hợp trước nguy cơ bảo hộ thương mại lớn hơn tại các thị trường xuất khẩu chính của Việt Nam. Rà soát, kiểm soát chặt chẽ việc cấp phép kinh doanh đa cấp, đồng thời xử lý nghiêm các vi phạm nhằm bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.

Thứ năm, quản lý chặt chẽ các loại tài sản công, nhất là nhà ở, đất đai để tài sản công không bị thất thoát, lợi dụng. Chấn chỉnh, xử lý tình trạng tuyển, dụng bổ nhiệm cán bộ, công chức không đúng quy định pháp luật. Đẩy mạnh việc thực hiện các giải pháp mở rộng đối tượng tham gia BHXH, BHYT và tăng cường các biện pháp ngăn ngừa, hạn chế tối đa tình trạng trục lợi trong lĩnh vực này.

Thứ sáu, tăng cường công tác quản lý nhà nước về an ninh quốc gia, bảo đảm an ninh, an toàn thông tin mạng, trật tự, an toàn xã hội; bảo đảm an toàn giao thông, kiên quyết xử lý nghiêm minh, kịp thời theo pháp luật đối với các trường hợp vi phạm quy định trong lĩnh vực lao động, khai thác tài nguyên, bảo vệ môi trường. Tiếp tục tăng cường các biện pháp phòng, chống tham nhũng, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí.

Thứ bảy, tập trung các giải pháp nhằm thúc đẩy đào tạo nghề, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực để giữ lợi thế cạnh tranh về lao động trong thời kỳ cơ cấu dân số vàng, hội nhập kinh tế quốc tế. Tiếp tục chuyển dịch cơ cấu lao động, giảm số lao động khu vực phi chính thức, lao động nông nghiệp. Rà soát, điều chỉnh các tiêu chí tiếp cận đo lường nghèo đa chiều phù hợp với thực tế tại cơ sở.

Thứ tám, chủ động nắm bắt, phân tích, đánh giá sát và dự báo tình hình diễn biến hiện nay trên thế giới và khu vực để kịp thời đưa ra các giải pháp phù hợp, chủ động, không để bất ngờ có thể ảnh hưởng đến quốc phòng, an ninh của đất nước.