Vì sao giải Cành cọ vàng LHP Cannes 2016 gây tranh cãi?

Đúng như “truyền thống” bấy lâu, bộ phim được chọn để trao giải thưởng cao quý nhất – Cành Cọ Vàng, lại tạo ra hai luồng dư luận chia rẽ giữa ngợi khen và chê bai.

I, Daniel Blake do đạo diễn người Anh Ken Loach thực hiện kể lại câu chuyện xoay quanh một người thợ mộc khốn khổ ở vùng Newcastle.

I, Daniel Blake là câu chuyện về những người nghèo bị đẩy tới tận cùng của sự bất lực và vô vọng trong cuộc sống của mình

Bộ phim thể hiện sự khốn cùng của con người, đặc biệt là những người già, những người đơn thân, ốm yếu dần trở nên kiệt sức, bất lực trong sự thờ ơ, lạnh lùng và tàn nhẫn của hệ thống phúc lợi của chính quyền.

Đó là điểm nhân văn, ý nghĩa mà phim đã làm thành công và chạm tới cảm xúc của người xem. Cảnh đau đớn và nghiệt ngã nhất, là cảnh bà mẹ hai con Kattie trong phòng lạnh bảo quản thực phẩm để làm công việc phân loại đồ hộp. Trong nỗ lực tuyệt vọng vì đói nghèo, cô bắt đầu mở một hộp đậu lạnh ngắt, vừa ăn vừa khóc. Đó là phân đoạn mà bất cứ ai, dù ở đâu, cũng không thể không cảm thấy thương cảm hay ít nhất, trở nên giận dữ khi chứng kiến.

Quan điểm từ những người ủng hộ

I, Daniel Blake gây xúc động với những người khen ngợi nó vì tính chân thực cũng như nhân văn mà nó đem lại. Cây bút Owen Gleiberman của Variety đã ngợi ca như sau: “Vẻ đẹp tĩnh lặng của ‘I, Daniel Blake’ – điều khiến nó trở thành bộ phim chính trị hiếm hoi chạm được vào tâm hồn khán giả - chính là việc nó khiến ta tin tưởng hoàn toàn vào các nhân vật đứng trước mặt chúng ta, theo đúng như cách diễn đạt của Ken Loach và các diễn viên. Và khi bộ phim kết thúc, chúng ta sẽ không thể nào quên được họ”.

Cảnh trong phim

Peter Bradshaw đã chấm bộ phim 4/5 sao trên tờ The Guardian với lời bình tích cực rằng I, Daniel Blake đã “can thiệp vào thế giới lộn xộn, xấu xí của người nghèo với mục đích thế tục là làm cho chúng ta thấy rõ ràng rằng nó đang thực sự diễn ra, ngay cả trong một đất nước thịnh vượng. Đây là một bộ phim vừa khốc liệt, vừa đơn giản theo cái cách của riêng nó”.

Có lẽ cái chất phản ảnh xã hội của I, Daniel Blake sẽ hợp với thị hiếu của Oscar – giải vinh danh những bộ phim mang tính thời sự, xã hội hơn. Còn ở Cannes, người ta thường yêu cầu không chỉ về mặt nội dung, mà còn cần rất nhiều sự mới lạ, phá cách lẫn độc đáo trong cách thể hiện nội dung đó. Đây có lẽ chính là nguyên nhân tạo ra làn sóng chê bai bộ phim của đạo diễn kỳ cựu Ken Loach.

Lý do của những người phản đối

Có một vài cảnh phim, được trích ra như là ví dụ cho cách sử dụng nghệ thuật điện ảnh khuôn sáo, rập khuôn và sách vở trong I, Daniel Blake. Phân đoạn nói chuyện qua điện thoại giữa Daniel – một lao động già, khốn khó đang tìm kiếm lợi ích chính đáng cho mình với một chuyên viên chăm sóc sức khỏe của chính phủ.

Trong khi Daniel đang cố gắng diễn giải tình trạng của mình, thì cô nhân viên bên kia lại lơ đễnh, chỉ chú tâm vào móng tay, móng chân của bản thân chứ không lắng nghe bằng trái tim của một người chăm sóc. Cái hài hước phát sinh từ mâu thuẫn giữa hai tông giọng nhân vật đối lập nhau được thể hiện có phần thiếu gay gắt.

Và trong bộ phim phê phán chính trị như thế, các cuộc gọi đến trung tâm tư vấn tâm lý của chính phủ và các nhân viên tổng đài lại dễ dàng trở thành mục tiêu công kích thay vì lên án cả một hệ thống sâu rộng.

Hay như cảnh khắc họa Daniel là một người đàn ông khôn ngoan và giàu kinh nghiệm, nhưng lại không biết cách sử dụng một chiếc máy vi tính. Ông lạc lõng, bối rối trong việc sử dụng các dịch vụ mạng, lần đầu tới thư viện với biết bao bỡ ngỡ mà công nghệ mang lại.

Tất nhiên, không có gì sai trong quan điểm thể hiện sự rắc rối mà dịch vụ công cộng trực tuyến đem lại như những gì biên kịch Paul Larvety đã viết. Nhưng cách nhìn nhận như thế bị nhiều nhà phê bình đánh giá là “kém sắc sảo”.

Phim còn đề cập  tới nhiều vấn đề xã hội hiện hữu như mại dâm, bệnh tật và vô gia cư, quá nhiều thứ ôm đồm và còn bị chê là mang nhiều rao giảng đạo đức từ thời Victoria.

Bộ phim dễ đoán và có kết thúc mang đôi chút giả tạo, như nhận xét từ Peter Bradshaw của The Guardian: “Có vài cảnh lớn, thật sự rất rộng lớn và tôi đã có thể thấy kết thúc trước 20 phút khi phim bắt đầu”.

Dave Johns (người đã có màn hóa thân đầy xúc động vào vai nhân vật chính Daniel Blake) và bạn diễn Hayley

Cannes vẫn luôn mang trong mình nhiều tranh cãi, khiến người ta phải bàn tán về nó, thậm chí là trong nhiều tuần sau 11 ngày liên hoan phim diễn ra sôi nổi. Như trường hợp của Dheepan – Cành Cọ Vàng năm ngoái, The Tree of life năm 2011 hay chuyện ồn ào xoay quanh The Blue is Warmest Colour 2013.

Dù nhận nhiều phản ứng khắt khe từ các nhà phê bình trên Screen Jury Grid, nhưng ban giám khảo chính thức - dẫn đầu bởi đạo diễn George Miller của Mad Max đã đưa ra quyết định khác biệt, bỏ qua những cái tên được giới phê bình yêu thích như phim hài Toni Erdmann của Đức hay Paterson của Mỹ để chọn tác phẩm của vị đạo diễn kỳ cựu người Anh.