Vì sao bà Suu Kyi không thể làm tổng thống Myanmar?

Bà Suu Kyi

Cuộc bầu cử hôm qua diễn ra 4 năm sau khi chính phủ quân sự cầm quyền trong suốt một thời gian dài chuyển giao quyền hành lại cho một chính phủ dân sự dưới sự lãnh đạo của Tổng thống Thein Sein, người đã đưa ra một số cải cách nhằm chấm dứt tình trạng bị cô lập kinh tế và ngoại giao của Myanmar.

Đây được cho là cuộc bầu cử tự do nhất tại Myanmar trong vòng 25 năm qua. Hơn 90 đảng ra đua tranh trong tổng tuyển cử lần đầu từ khi có chính phủ dân sự nắm quyền năm 2011.

Mặc dù đảng NLD của bà Aung San Suu Kyi thắng trong cuộc bầu cử này nhưng bà không thể được bầu làm Tổng thống Myanmar.

Điều khoản số 59 của hiến pháp Myanmar, mà người ta cho là được viết nhắm vào bà, nói rằng bất cứ ai kết hôn với một công dân nước ngoài hoặc con em là người nước ngoài, đều không thể lên làm tổng thống hay phó tổng thống. Bà Aung San Suu Kyi, năm nay 70 tuổi, kết hôn với nhà sử học người Anh Michael Aris, đã tạ thế vào năm 1999. Hai người con trai của bà mang quốc tịch Anh.

Ngày 5/11 vừa qua, bà Suu Kyi tuyên bố “có phương án” lãnh đạo chính phủ và “đứng trên cả tổng thống” nhưng giữ bí mật đến phút cuối. Chưa rõ bà sẽ đề cử ai làm tổng thống để có thể chỉ đạo nhưng lời tuyên bố tự tin này đã gây ra nhiều bình luận lẫn tin đồn khó tin nhất, đó là bác sĩ riêng của bà sẽ làm Tổng thống Myanmar.

Cũng theo hiến pháp Myanmar, sau khi cuộc tổng tuyển cử hoàn tất, Thượng viện, Hạ viện và quân đội sẽ đưa ra 3 ứng cử viên cho chức vụ tổng thống, một trong 3 người này sẽ được các đại biểu chọn để lãnh đạo quốc gia.

Trong thời gian gần đây, một trong những đồng minh chính trị quan trọng của bà Suu Kyi là ông Chủ tịch Hạ viện Shwe Mann. Ông Shwe Mann là một cựu tướng lĩnh, từng sát cánh với Tổng Thống đương nhiệm Thein Sein, nhưng vừa bị ông Thein Sein khai trừ khỏi đảng đương quyền.

Trả lời câu hỏi liệu cựu tướng Shwe Mann có phải là người sẽ được NLD đưa ra tranh cử tổng thống hay không, bà Suu Kyi nói rằng ứng viên đại diện cho NLD sẽ là một nhân vật dân sự, nhưng không cho biết người này là ai.

Bất kể là ai sẽ làm tổng thống Myanmar sắp tới nhưng kết quả cuộc bầu cử hôm qua là công sức đấu tranh không mệt mỏi của cá nhân bà Suu Kyi trong suốt hơn 20 năm qua.

Bà Aung San Suu Kyi sinh ngày 19/6/1945 là lãnh đạo phe Đối lập của Myanmar, và là chủ tịch đảng NLD. Trong cuộc bầu cử năm 1990, NLD giảnh 59% tổng số phiếu và 81% (392 trên 485) ghế trong nghị viện. Tuy nhiên, bà chưa bao giờ được nhậm chức và bị chính quyền quân sự quản thúc tại gia trước khi cuộc bầu cử diễn ra. Bà chịu sự quản thúc tại gia của chính quyền quân sự trong gần 15 năm trong tổng số 21 năm quản chế cho đến khi được thả lần gần đây nhất vào tháng 11/2010, qua đó trở thành một trong những tù nhân chính trị được biết đến nhất trên thế giới.

Năm 1991, Suu Kyi được trao tặng giải Nobel Hòa bình. Cho tới năm 2014, bà xếp thứ 61 trong danh sách 100 người phụ nữ quyền lực nhất theo tạp chí Forbes.