Ứng xử với đình công tự phát

Năng lượng Mới số 424

Số liệu thống kê của Liên đoàn Lao động TP HCM cho thấy, năm 2014, TP HCM xảy ra 87 vụ đình công, với tổng số lao động tham gia hơn 27.000 người, trong đó ở DN ngoài Nhà nước xảy ra 44 vụ, DN FDI 43 vụ. Chỉ trong 2 tháng đầu năm 2015, trên địa bàn thành phố cũng đã xảy ra 19 vụ ngừng việc tập thể với sự tham gia của hơn 5.000 công nhân. Các vụ đình công xảy ra chủ yếu ở các ngành sử dụng nhiều lao động như: May mặc, điện tử, da giày. Trong đó, 8/19 vụ thuộc các DN FDI. Các vụ thường kéo dài 2-3 ngày, cá biệt có vụ tại Công ty Wonderful Saigon Garment ngừng việc 8 ngày.

Một vụ ngừng việc tập thể của công nhân

Các vụ ngừng việc tập thể xảy ra trên địa bàn thành phố từ trước đến nay đều diễn ra một cách tự phát, không tuân thủ quy định của Luật Lao động về trình tự và thủ tục tiến hành đình công. Bởi vậy, các vụ ngừng việc xảy ra đều chỉ được xử lý theo các quy định về giải quyết tranh chấp lao động tập thể không đúng pháp luật chứ không được xử lý theo các quy định liên quan đến đình công. Cụ thể là chưa có vụ nào được hoà giải và giải quyết tại tòa lao động, tòa án nhân dân các cấp.

Để tiến hành đình công, Ban Chấp hành Công đoàn cơ sở phải đứng ra đại diện cho người lao động báo cho người sử dụng lao động, Liên đoàn Lao động địa phương, công đoàn các khu chế xuất, khu công nghiệp… về các nội dung công nhân bức xúc, yêu cầu giải quyết. Sau khi được người sử dụng lao động đồng ý với các bức xúc thì công đoàn mới tiến hành lấy ý kiến của người lao động. Trong đó phải có ít nhất 50% người lao động đồng ý thông qua các nội dung sẽ tiến hành đình công, thương lượng bằng việc bỏ phiếu kín hoặc lấy chữ ký. Sau khi có tỷ lệ người lao động đồng ý đủ theo yêu cầu, công đoàn phải thông báo cho DN biết trước thời điểm dự kiến đình công 5 ngày và người sử dụng lao động có quyền không đồng ý cho đình công bằng việc tạm thời đóng cửa DN trong các ngày công nhân dự định đình công…

Có thể thấy, các quy định liên quan đến tổ chức một cuộc đình công hợp pháp khá nhiều, phức tạp và khó khả thi khi thực hiện. Bởi nếu làm theo các quy định trên, chỉ tính riêng thời gian thông báo, tổng hợp ý kiến cũng kéo dài cả chục ngày và còn nhiều quy định liên quan khác mà chỉ cần thiếu một yếu tố là cuộc đình công không hợp pháp. Điều đó cộng với việc, công nhân nước ta phần lớn xuất thân từ nông thôn, thiếu tác phong công nghiệp, ý thức tổ chức và kỷ luật còn hạn chế, chưa hiểu biết đầy đủ về pháp luật nên trước những vấn đề bức xúc họ thường không đủ bình tĩnh, kiên nhẫn để chờ xử lý theo trình tự của pháp luật.

Mặt khác, ở nhiều DN, đặc biệt là các DN FDI tổ chức công đoàn vẫn chưa thật sự khẳng định được vai trò của mình, chưa tạo sự tín nhiệm của người lao động trong việc đại diện để bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của họ. Trên thực tế, Ban Chấp hành Công đoàn ở nhiều DN chưa đủ sức để tổ chức, lãnh đạo một cuộc đình công. Họ đều là những người làm công ăn lương nên cũng phần nào e ngại trong việc đứng ra để bảo vệ quyền lợi công nhân. Trong khi đó, các yêu cầu về một cuộc đình công hợp pháp đều gắn với sự đứng ra đại diện của tổ chức công đoàn nên thiếu tính khả thi khi áp dụng.

Khi công nhân đình công, mặc dù không đúng theo các quy định của pháp luật, đã tạo ra được áp lực buộc người sử dụng lao động phải ngồi lại giải quyết vấn đề. Và kết quả là các bức xúc của họ đã được giải quyết một cách thỏa đáng, kịp thời. Chính vì thế, công nhân vẫn chọn đình công tự phát.

Trong các vụ đình công tự phát, người lao động bị thiệt hại là không được hưởng lương trong những ngày đình công. Và bởi việc đình công diễn ra một cách bất ngờ nên DN cũng không thể chủ động giải quyết các mâu thuẫn để tránh đình công hoặc chủ động sắp xếp công việc để không làm gây ảnh hưởng đến tiến độ các đơn hàng, hợp đồng đã ký kết. Ngoài ra, đình công tự phát cũng làm ảnh hưởng xấu đến môi trường đầu tư, sự phát triển kinh tế cũng như trật tự, an toàn xã hội.

Dù đã có nhiều biện pháp được đưa ra để hạn chế đình công trong đó có đình công tự phát như: Tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho người lao động, nâng cao vai trò của tổ chức công đoàn DN… Tuy nhiên, các thống kê cho thấy, tình trạng đình công có giảm qua các năm nhưng việc đình công tự phát thì gần như không được cải thiện gì.

Thực tiễn cho thấy, còn rất nhiều vấn đề dẫn đến các quy định của pháp luật liên quan đến đình công chưa thể đi vào cuộc sống. Trong đó, có việc các quy định này còn quá rườm rà, phức tạp, chưa phù hợp với thực tiễn cuộc sống. Chính vì vậy, cho đến nay, dường như chúng ta vẫn đang bế tắc với vấn đề đình công tự phát!

Mai Phương