Ứng phó với rủi ro tài chính - tiền tệ

Cấu trúc thị trường chưa bền vững

Diễn đàn An ninh tài chính và cạnh tranh doanh nghiệp (DN) do Viện Nghiên cứu Chiến lược thương hiệu và Cạnh tranh phối hợp cùng Cục An ninh tài chính tiền tệ và đầu tư - Bộ Công an tổ chức.

Mở đầu diễn đàn, chuyên gia Cấn Văn Lực nhận định, với đặc điểm thị trường tài chính Việt Nam có tốc độ phát triển nhanh kể từ những năm 90 của thế kỷ trước tới nay đã thu hút được sự quan tâm của các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Tuy vậy, quy mô thị trường còn khá nhỏ khi so với GDP (năm 2015 và 2016 tỷ lệ lần lượt khoảng 167 và 250% GDP), trong khi ở các nước trong khu vực như Malaysia, Thái Lan, Singapore đều có tỷ lệ 300-400% GDP (tính hết năm 2015).

Diễn đàn An ninh tài chính và cạnh tranh doanh nghiệp

Hơn nữa, cấu trúc thị trường tài chính phát triển không cân đối, hoạt động thị trường trái phiếu, chứng khoán, bảo hiểm chưa thực sự phát triển mà mới tập trung vào hoạt động tín dụng ngân hàng (tỷ trọng hoạt động tín dụng ngân hàng chiếm khoảng 72% tổng tài sản hoạt động tài chính). Đặc trưng của hoạt động tín dụng ngân hàng nước ta thời gian qua chủ yếu là các khoản tín dụng ngắn và trung hạn. Đây là một rủi ro lớn khi vốn tài trợ dài hạn rất ít. Hạn chế này của thị trường làm giảm khả năng tiếp cận vốn dài hạn, tăng rủi ro chi phí vốn cho DN, giảm sức cạnh tranh của DN. Do vậy, trong tương lai cần tiếp tục đẩy mạnh phát triển thị trường vốn để cân đối các hoạt động trong thị trường tài chính và tạo kênh huy động vốn dài hạn cho DN từ trái phiếu, thị trường chứng khoán...

Nhận diện những rủi ro mới

Nhiều chuyên gia tài chính cho rằng, ngoài các rủi ro truyền thống như rủi ro tín dụng, rủi ro thanh khoản, lãi suất, tỷ giá… thì hiện nay, thị trường tài chính - tiền tệ nước ta đang đối mặt với những rủi ro mới, có tác động rất mạnh tới hoạt động của cả hệ thống tài chính - ngân hàng: Đó là rủi ro công nghệ, rủi ro danh tiếng.

Với rủi ro công nghệ, theo báo cáo tại diễn đàn, kết quả khảo sát tại 74 quốc gia năm 2016 của ORC Pte Ltd cho thấy, tấn công mạng, lỗ hổng dữ liệu và sự cố mất an toàn thông tin nằm trong nhóm những nguy cơ hàng đầu hiện nay.

Đặc biệt, những rủi ro trong công nghệ của các ngân hàng như bị đánh cắp số liệu khách hàng, số thẻ tín dụng, mã giao dịch, hacker đột nhập hệ thống thực hiện các lệnh chuyển tiền… đã xảy ra ngay tại Việt Nam thời gian gần đây. Đây là lời cảnh báo về nguy cơ mất an toàn cho khách hàng, các ngân hàng và an ninh tài chính tiền tệ của cả hệ thống.

Nhận định về tác động của tỷ giá, lãi suất, lạm phát đối với an ninh tiền tệ quốc gia, TS Nguyễn Đức Độ (Viện Kinh tế tài chính, Học viện Tài chính) nhận xét, mối quan hệ giữa VND, USD cũng như tình hình lạm phát hiện tại khiến cho rủi ro an ninh tiền tệ đang ở mức cao. Chẳng hạn, với chính sách lãi suất huy động USD hiện hành là 0%, trong khi lãi suất cho vay VND vẫn đang ở mức cao, còn tốc độ mất giá dự đoán với VND khoảng 2%/năm thì nhu cầu gửi và vay USD vẫn khá cao. Hệ quả là các ngân hàng thương mại sẽ “đi đêm” với người gửi tiền USD thông qua các cách thức khác, thông thường sẽ quy đổi ngầm ra VND để hợp thức hóa khoản tiền gửi USD (với lãi suất bù mức mất giá của VND là 2%/năm).

Về giải pháp hạn chế vấn đề này, TS Nguyễn Đức Độ cho rằng, chính sách tiền tệ cần phải đi trước lạm phát. Cần hạ lãi suất VND xuống và kích thích lạm phát lên trên 2% để tránh nguy cơ nền kinh tế rơi vào trạng thái giảm phát.