Ukraina: Loạn cả trong tâm

Xô xát giữa người biểu tình và cảnh sát trước trụ sở Quốc hội Ukraina tại Kiev, ngày 31/8/2015

Kiev đổ máu

Hôm nay, người dân Ukraina vẫn chưa hết bàng hoàng sau những vụ bạo động nổ ra hôm trước bên ngoài trụ sở Quốc hội ở thủ đô Kiev. Theo thống kê mới nhất, tính ra đã có 3 nhân viên cảnh sát bị chết và 140 người bị thương. Chính quyền đã quy trách nhiệm cho một nhóm cực hữu dân tộc chủ nghĩa, và đã bắt giữ 18 người để điều tra.

Ngay sau khi vụ việc xảy ra, Chính phủ Ukraina đã lập tức quy tội cho các thành phần dân tộc chủ nghĩa cực đoan, khẳng định rằng chính các thành phần này đã ném lựu đạn vào cảnh sát, gây ra thương vong. Tổng thống Ukraina đã yêu cầu trừng trị nghiêm khắc các thủ phạm.

Thủ phạm bị vạch mặt chỉ tên là đảng dân tộc cực đoan Svoboda (Tự do). Cảnh sát đã tiến hành bắt giữ 18 người, trong đó có một người tình nghi là đảng viên đảng Svoboda.

Cảnh sát tại thủ đô Ukraina xác nhận là một số chính khách bị tình nghi tổ chức các vụ đụng độ, sẽ bị thẩm vấn, trong đó có lãnh đạo đảng Svoboda, Oleg Tiagnybok.

Cho dù đảng Svoboda đã lên tiếng phủ nhận không dính líu gì đến những thành phần gây rối, nhưng giới phân tích cho rằng sự cố hôm 31/8 phản ánh một thức tế hiển nhiên tại Ukraina hiện nay: đó là sự trỗi dậy của một phong trào dân tộc chủ nghĩa, và phong trào này kiên quyết chống lại việc Chính quyền Trung ương muốn trao thêm quyền tự trị tích cực cho các địa phương, đặc biệt là cho các vùng miền Đông, đang ở trong tay phe ly khai.

Dù sao thì vụ bạo động đẫm máu hôm 31/8 được đánh giá là nghiêm trọng nhất từ đầu năm 2014 đến nay, khi người dân ở Kiev nổi dậy đánh đuổi Tổng thống Yanukovych, với hệ quả là phong trào ly khai ở miền Đông bùng lên, kéo đất nước vào cuộc nội chiến đã khiến cả ngàn người chết.

Đông-Tây đều loạn

Ngày 21/7, chính quyền Kiev lại chịu thêm một vố đau từ phong trào cực hữu ở miền Tây. Trong ngày này, phong trào cực đoan Cánh hữu (Pravyi Sector) ở Ukraina đã tiến hành đại hội ở thủ đô Kiev đồng thời đưa ra một loạt yêu cầu đòi tiến hành một cuộc trưng cầu ý dân về bất tín nhiệm Quốc hội, Nội các và Tổng thống. Trên trang Facebook, Pravyi Sector cũng yêu cầu hủy bỏ các thỏa thuận Minsk và hợp pháp hóa các tiểu đoàn tình nguyện. Đại hội cũng quyết định rằng Pravyi Sector sẽ không tham gia các cuộc bầu cử địa phương tổ chức vào mùa thu tới.

Tại đại hội, thủ lĩnh Pravyi Sector là Dmitry Yarosh cho biết phong trào sẽ bắt đầu một "giai đoạn mới" của cách mạng ở Ukraina. "Chúng ta thể hiện rằng chúng ta là lực lượng cách mạng có kỷ luật, và tại hội nghị này sẽ bắt đầu giai đoạn mới của cách mạng Ukraina"- Yarosh nói. Ông cho biết thêm từ ngày 22/7, Pravyi Sector bắt đầu tổ chức các ban lãnh đạo chuẩn bị cho cuộc trưng cầu dân ý về bất tín nhiệm chính phủ. Nhà lãnh đạo Pravyi Sector nói thêm, nếu tổ chức này không thể tiến hành cuộc trưng cầu dân ý, họ sẽ tìm cách thành lập Ủy ban bầu cử trung ương (CEC) của riêng mình để tự tiến hành bỏ phiếu trên toàn lãnh thổ Ukraina. Ông Yarosh khẳng định: "Chính phủ cần biết nếu họ không đáp ứng được người dân, họ cần phải ra đi".

Tối 21/7, tại Quảng trường Độc lập ở thủ đô Kiev đã diễn ra cuộc biểu tình "Đả đảo chính quyền phản bội" do Pravyi Sector tổ chức. Trước đó, ngày 17/7, ông Yarosh cho rằng cần thảo luận về khả năng cách chức Tổng thống Poroshenko. Hãng tin Ria Novosti của Nga dẫn lời ông Yarosh nói: "Tôi thấy Tổng thống Ukraina không ở đúng cương vị của mình - không phải là tổng tư lệnh, cũng chẳng phải người lãnh đạo đất nước hiệu quả”.

Hồi giữa tháng 7/2015, Pravyi Sector bắt đầu đụng độ với chính quyền Kiev. Ngày 15/7, 2 cảnh sát đã bị thương trong một loạt vụ đánh bom nhằm vào các đồn cảnh sát tại thành phố Lviv, miền tây Ukraina. Chưa có nhóm nào lên tiếng nhận trách nhiệm, nhưng mọi nghi vấn đổ dồn vào các tổ chức cực hữu ở đây. Vụ việc trên xảy ra chỉ 3 ngày sau khi cảnh sát và các tay súng thuộc tổ chức cánh hữu Right Sector đấu súng dữ dội tại thị trấn Mukacheve, cũng thuộc miền tây, khiến ít nhất 3 người thiệt mạng và 13 người bị thương.

Right Sector và lực lượng an ninh thuộc Bộ Nội vụ Ukraina liên tục cáo buộc lẫn nhau nổ súng trước. Hiện Kiev đã phải điều thêm binh sĩ và xe thiết giáp đến Mukacheve giữa lúc căng thẳng đang dâng cao.

Tình hình trên buộc Tổng thống Poroshenko phải mở cuộc họp khẩn với các tướng lĩnh quân đội tại thủ đô Kiev nhằm tìm cách tháo gỡ căng thẳng. Tại cuộc họp, ông Poroshenko ra lệnh các cơ quan an ninh và cảnh sát giải giới mọi “nhóm vũ trang bất hợp pháp” vì cho rằng những nhóm này đe dọa gây bất ổn thêm cho Ukraina.

Tuy nhiên, chưa có dấu hiệu căng thẳng sẽ sớm lắng dịu khi Right Sector khẳng định sẽ không từ bỏ vũ khí vì họ “không phải là nhóm vũ trang bất hợp pháp”. Hãng tin Sputnik dẫn lời đại diện của tổ chức này tuyên bố: “Right Sector là quân đoàn tình nguyện có nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Ukraina”. Đáng chú ý, Right Sector là một trong nhiều nhóm vũ trang chống Nga xuất hiện trong đợt bất ổn dẫn tới lật đổ Tổng thống Viktor Yanukovych cách đây hơn một năm và mở đường cho cuộc bầu cử đưa ông Poroshenko lên cầm quyền.

Các nhóm này hiện đang cùng quân chính phủ chống lại phe nổi dậy tại miền đông Ukraina. Tuy nhiên, theo giới quan sát, những nhóm vũ trang cánh hữu, nhất là Right Sector, cũng đang khiến chính quyền lo ngại vì ngày càng tỏ ra cực đoan. Miền tây Ukraina lâu nay tương đối yên ổn và được xem là “bản doanh” của chính quyền Kiev. Tuy nhiên, những gì đang diễn ra cho thấy chính phủ không thể kiểm soát hoạt động của các nhóm vũ trang tự phát tại đây.