Tiềm ẩn nhiều rủi ro trong tăng trưởng kinh tế

Vẫn lệ thuộc vào FDI

Trong Báo cáo kinh tế vĩ mô Việt Nam quý I/2018, nền kinh tế tăng trưởng cao nhất trong 10 năm gần đây (đạt mức 7,38%). Dường như đà tăng trưởng tích cực từ hai quý nửa sau năm 2017 góp phần cho mức tăng trưởng kỷ lục này. Trong đó, ngành công nghiệp vẫn trên đà phục hồi tốt với công nghiệp chế biến ở mức tăng 13,56% so với cùng kỳ năm 2016. Khai khoáng cũng có nhiều dấu hiệu tích cực khi tăng trưởng sau gần 2 năm suy giảm. Thị trường bán lẻ và tiêu dùng cũng sôi động. Trong khi đó kim ngạch xuất khẩu tăng trưởng tốt, thặng dư thương mại là 1,3 tỉ USD. Thị trường ngoại hối tiếp tục duy trì sự ổn định...

Các chuyên gia thảo luận về kinh tế quý I/2018

Theo chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, cùng với sự phục hồi của nền kinh tế thế giới, năm 2017, Việt Nam đã có những bước phát triển khá tốt, GDP quý I/2018 tăng trưởng cao. Trong đó một số lĩnh vực như nông nghiệp có nhiều khởi sắc với giá gạo và các mặt hàng nông sản, trái cây xuất khẩu tăng. Do vậy, Chính phủ cần tích cực thúc đẩy cải cách thể chế kinh tế, quan tâm đến các chính sách vĩ mô, cải thiện môi trường kinh doanh, giảm chi phí cho doanh nghiệp.

Đánh giá về vấn đề này, Tiến sĩ Nguyễn Đức Thành - Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách cho rằng, giá trị gia tăng tạo ra trong công nghiệp chủ yếu tới từ khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (FDI). Điều này cho thấy sự phụ thuộc ngày càng nhiều của tăng trưởng kinh tế Việt Nam vào khu vực FDI. Khu vực công nghiệp chế biến, chế tạo đóng góp vào mức tăng trưởng kinh tế rất cao sẽ đặt ra thách thức lớn cho việc duy trì đà tăng trưởng trong các quý sau, cũng như cho cả năm khi bị lệ thuộc vào khu vực FDI. Bên cạnh đó, hiện tượng số việc làm mới tạo ra ít hơn, trong khi tăng trưởng vẫn cao, một lần nữa đặt câu hỏi về chất lượng tăng trưởng và sức mạnh thực chất của khu vực kinh tế trong nước.

Tiềm ẩn nhiều rủi ro

Bên cạnh con số tăng trưởng kinh tế một cách ấn tượng của quý I/2018 vừa qua, theo các chuyên gia thì nền kinh tế vẫn còn tiềm ẩn nhiều rủi ro bởi tác động từ nhiều phía.

Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu

Tiến sĩ kinh tế Nguyễn Trí Hiếu cho biết, chỉ số tăng trưởng quý đầu năm nay ấn tượng nhất so cùng kỳ trong 10 năm qua, nhưng nền kinh tế cũng đang đối mặt rất nhiều lực cản. Dù chỉ số tăng trưởng GDP 3 tháng đầu năm diễn ra trong bối cảnh kinh tế thế giới duy trì đà tăng trưởng ổn định nhưng tiềm ẩn nhiều yếu tố khó lường, như: Chính sách bảo hộ thương mại, áp đặt lệnh chống bán phá giá, EU có “rút” thẻ vàng không...

Vì vậy, Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu cho rằng, chúng ta không nên “quá hứng khởi” với con số GDP tăng hơn 7,3%. Tăng trưởng cao là tốt, nhưng tăng trưởng phải đi kèm với thực chất, có nghĩa là số người lao động phải gia tăng, lương phải tăng, an sinh xã hội phải tăng và môi trường kinh doanh phải được cải thiện. Mặt khác, tăng trưởng cao nhưng nhiều doanh nghiệp phá sản, lương công nhân thấp, giáo dục và y tế không cải thiện, môi trường bị phá hủy, thậm chí luân lý đạo đức xã hội xuống cấp thì tăng trưởng cao sẽ chỉ ở bề nổi, không thực chất.

Ở một góc độ khác, PGS.TS Vũ Sỹ Cường đặt vấn đề: Tăng trưởng kinh tế cao, nhưng thu ngân sách lại không cao, phải chăng tăng trưởng kinh tế không đi liền với thu ngân sách? Số thu từ hoạt động xuất nhập khẩu trong dự toán ngân sách được điều chỉnh giảm trong bối cảnh Việt Nam đã hội nhập sâu rộng với thế giới. Trong khi đó, việc cắt giảm hàng rào thuế quan thương mại là điều kiện bắt buộc khi Việt Nam ký kết các hiệp định thương mại tự do (FTA) song phương hay đa phương. Để bù đắp cho sự suy giảm tỷ trọng thu ngân sách từ hoạt động xuất nhập khẩu và từ dầu thô, Chính phủ buộc tăng thu nội địa như thuế thu nhập cá nhân, thuế bảo vệ môi trường, thu về nhà đất…

Tiến sĩ Nguyễn Đức Thành

Để bảo đảm cân đối thu - chi, Tiến sĩ Nguyễn Đức Thành cho rằng, cần cải thiện nguồn thu thông qua tăng hiệu quả thu trên các loại thuế đã có và thuế suất hiện thời, thay vì vội vã áp thêm các loại thuế mới hoặc tăng thuế suất. Việc này cần có sự cải cách ngay trong nội bộ ngành thuế. Một giải pháp đi liền là duy trì nỗ lực kiểm soát chi tiêu ngân sách, đặc biệt là chi thường xuyên.

Việc chi thường xuyên luôn ở mức cao trên 70% tổng chi qua các năm, một phần nguyên nhân tới từ bộ máy Nhà nước và đoàn thể chính trị cồng kềnh, lãng phí, kém hiệu quả. Nguồn lực cho phát triển kinh tế dài hạn là chi đầu tư phát triển chưa có nhiều cải thiện. Do đó, Chính phủ cần tiếp tục thực hiện các biện pháp quyết liệt để thắt chặt chi thường xuyên như tinh giảm biên chế, sắp xếp lại và tinh giản bộ máy, hạn chế chi tiêu cho các tổ chức đoàn thể, thoái vốn khỏi các doanh nghiệp Nhà nước như đã và đang thực hiện trong thời gian qua.