Thực ra ông Tập Cận Bình sang Mỹ để làm gì?

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (phải) và Giám đốc điều hành Boeing Ray Conner, tại nhà máy sản xuất máy bay Boeing ngày 23/9

Điều này được thể hiện rõ qua lịch trình chuyến đi Mỹ của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Mở đầu chuyến thăm, ông Tập không chọn Washington để gặp Tổng thống Obama và phát biểu trước quốc hội Mỹ, mà ông chọn Seattle. Tại đây ông gặp toàn “đại gia” của nền kinh tế Mỹ. Họ là chủ tịch các công ty Microsoft, Boeing, Starbucks, IBM và DuPont, thêm Bill và Melinda Gates... Phía Trung Quốc có Jack Ma, chủ tịch sáng lập Alibaba, một bản sao của Amazon, eBay và Paypal nhưng doanh thu lớn hơn các công ty đó và Facebook, Google cộng lại, nhờ có hơn một tỷ dân Trung Hoa là khách hàng.

Ngoài lãnh đạo các đại tập đoàn doanh nghiệp Mỹ, Chủ tịch Tập Cận Bình còn gặp các thống đốc tiểu bang California, Michigan, Iowa, Oregon và Washington. Các nhân vật có thế lực này luôn được Bắc Kinh ve vãn vì họ có truyền thống đóng góp tiếng nói thân Trung Quốc, làm dịu bớt phần nào thái độ chỉ trích bài Trung Quốc trong công luận Mỹ. Theo AFP, xu hướng này không phải là mới vì nhiều nhà lãnh đạo Trung Quốc trước đây từ Đặng Tiểu Bình, Giang Trạch Dân và Hồ Cẩm Đào đã được Seatlle đón tiếp. Theo thẩm định của Gary Lock, cựu Thống đốc bang Washington và một thời là đại sứ Mỹ tại Bắc Kinh thì giữa tiểu bang Washington và Trung Quốc đã có một quá trình hợp tác lâu dài, có nhiều quan hệ văn hóa, lịch sử và kinh tế.

Sức mạnh thương mại quốc tế của tiểu bang, giá trị xuất khẩu sang Trung Quốc hàng nghìn công ăn việc làm vói mức thu nhập dồi dào đều được sản sinh từ tiểu bang này. Thật ra, ở các bang khác, giới chính trị cũng thích thú tiếng kèn của Bắc Kinh. Terry Branstad, Thống đốc Iowa không ngần ngại tuyên bố rất hãnh diện được ông Tập Cận Bình nhắc tên như một người bạn lâu năm.

Nếu như vấn đề nhân quyền hay an ninh ở Biển Ðông được đánh giá là hai bên chỉ nói to mà làm nhỏ hay vấn đề an ninh mạng thì các bên cũng “nói ít làm nhiều” thì trong các vấn đề kinh tế, cả hai chính quyền tha hồ nói và làm công khai. Bởi vì Trung Quốc rõ ràng đang ở thế yếu.

Ðiều khiến ông Tập Cận Bình không thể nào quên là trong tuần qua bà Yellen, chủ tịch Fed, lại nêu tên nước Trung Quốc khi giải thích quyết định không tăng lãi suấtcủa Fed. Bà có ý đồ gì vậy? Ba tháng trước, bà Yellen đã báo trước đến lúc sắp tăng lãi suất, vì kinh tế Mỹ đã gia tăng đều đặn từ 6 năm qua. Cứ tiến chậm và chắc như vậy, lương bổng sẽ tăng, lạm phát sẽ lên cao. Tăng lãi suất là một cách ngăn chặn lạm phát. Cả thế giới chờ Mỹ tăng lãi suất, trước khi chứng khoán bên Trung Quốc suy sụp.

Trong phiên họp tuần trước, hội đồng tiền tệ của Fed quyết định không tăng lãi suất, dù chỉ tăng từ 0.25% lên 0.35%! Bà Yellen có bổn phận giải thích lý do với công chúng. Lý do chính, bà nói, là kinh tế Trung Quốc đang yếu. Kinh tế Trung Quốc và các nước đang phát triển đều yếu, nên mối lo lạm phát ở Mỹ cũng giảm bớt, Fed không cần tăng lãi suất ngay bây giờ!

Khi kinh tế Trung Quốc giảm tốc độ, sẽ khiến nguyên liệu xuống giá vì ngành công nghiệp Trung Quốc không mua như trước nữa. Các món đó bán rẻ hơn, hàng hóa mà người ta làm ra với các món đó cũng rẻ hơn. Giá cả không tăng, bớt lo lạm phát. Một lý do nữa là đồng USD đã lên giá 15% trong vòng 12 tháng qua, nghĩa là dân Mỹ đang được mua hàng nhập cảng với giá rẻ hơn. Càng bớt lo lạm phát.

Sau khi bà Yellen công bố quyết định không tăng lãi suất, phản ứng của thị trường chứng khoán thế giới mới đáng ngạc nhiên. Bình thường, khi lãi suất giảm hoặc không tăng như chờ đợi thì giá các cổ phần sẽ cao hơn. Lý do, vì người ta vay tiền dễ dàng hơn để sản xuất cũng như tiêu thụ; thì giá trị các công ty sẽ lên cao. Hơn nữa, mua trái phiếu vẫn chỉ được trả lãi suất thấp thì nhiều người thích mua cổ phiếu hơn.

Nhưng trong tuần trước, thị trường chứng khoán thế giới đã phản ứng ngược lại: các thị trường ở châu Mỹ, châu Âu, châu Á đều xuống sau khi nghe tin Mỹ không tăng lãi suất. Tại sao thị trường chạy ngược chiều như vậy? Tất cả vì mối lo lắng chung về kinh tế Trung Quốc. Bà Yellen nêu tên Trung Quốc khi giải thích tại sao không tăng lãi suất. Nhưng bà cũng nhắc nhở đến một sự thật ai cũng biết, là kinh tế Trung Quốc đang yếu, cũng như kinh tế nhiều nước đang lên khác. Kinh tế Trung Quốc lớn hàng thứ nhì thế giới, mua bán với tất cả các nước lớn khác. Nhưng không ai biết chính quyền Trung Quốc sẽ làm gì và không biết họ có khả năng cầm lái con tầu kinh tế trong cơn sóng gió này hay không. Ðó là một tình trạng bất trắc từ Trung Quốc lan ra khắp thế giới.

Mà thị trường chứng khoán sợ nhất khi thấy tương lai bất trắc. Vì vậy cả thế giới bây giờ theo dõi các hành động của Bắc Kinh xem họ sẽ xoay trở ra sao. Câu hỏi lớn nhất là Trung Quốc còn tiếp tục chương trình cải tổ kinh tế mới hay không? Tại Seattle, nói chuyện với các doanh nhân hàng đầu của nước Mỹ, ông Tập Cận Bình bảo đảm với họ rằng ông vẫn tiếp tục “cho thị trường đóng vai trò quyết định trong việc phân bố tài nguyên”. Phải cải tổ hệ thống ngân hàng, phải tư nhân hóa các doanh nghiệp nhà nước, phải giảm bớt vai trò của chính quyền, không can thiệp vào các thị trường nữa - trong đó có chính sách hộ khẩu là một can thiệp thô bạo vào thị trường lao động.

Chuyến đi của ông Tập Cận Bình nhằm mục đích rõ rệt là gây được lòng tin của giới kinh doanh Mỹ vào tương lai kinh tế Trung Quốc. Đó cũng là lãnh vực hai nước có thể đồng ý với nhau được nhiều nhất. Bởi vì trong lĩnh vực kinh tế, khi anh cũng chấp nhận sống theo quy luật thị trường như tôi thì hai bên không có gì đối nghịch nhau cả. Trong các vấn đề nhân quyền, an ninh Biển Đông, tin tặc… có những khúc mắc khó giải quyết. Khi cả hai đều nói bằng ngôn ngữ của đồng tiền thì thỏa hiệp sẽ nhanh hơn.

Trong bài diễn văn tại Seattle, ông Tập còn trấn an về tình trạng của nền kinh tế Trung Quốc, khẳng định là việc tăng trưởng đang chậm lại chỉ là tạm thời và Chính phủ Bắc Kinh đã kiểm soát được tình hình sau những xáo trộn gần đây trên các thị trường chứng khoán Trung Quốc. Chủ tịch Trung Quốc cũng hứa sẽ không phá giá hơn nữa đồng nhân dân tệ để hỗ trợ xuất khẩu.

Nhưng liệu ông Tập Cận Bình có lấy được lòng giới doanh nhân Mỹ? Trong thời gian gần đây, hình ảnh Trung Quốc xấu đi nhiều, một mặt vì kinh tế tăng trưởng chậm lại, mặt khác vì hàng loạt vụ gián điệp kinh tế, công nghệ bị phát hiện tại Mỹ. Christopher Johnson, chuyên gia của Viện nghiên cứu CSIS, cho biết giới doanh nhân Mỹ có nhiều quan điểm khác biệt hơn trước.