Thiết kế chính sách đa tầng

Theo Bộ trưởng Đào Ngọc Dung, tính đến cuối năm 2017, cả nước có 13,6 triệu người tham gia BHXH bắt buộc. Trong đó, có khoảng 230.000 doanh nghiệp đóng BHXH cho người lao động. Tuy nhiên, phía cơ quan thuế lại đưa ra con số cả nước có tới 600.000 doanh nghiệp đang hoạt động. Như vậy còn trên 300.000 doanh nghiệp chưa tham gia BHXH bắt buộc và theo con số Bộ LĐ-TB&XH tính toán có khoảng 3 triệu người chưa tham gia BHXH bắt buộc. Hiện số người tham gia BHXH mới tương đương với số lượng người nhận BHXH 1 lần, tức là số vào tương đương với số ra.

Bàn chi trả lương hưu và trợ cấp xã hội

Từ những bất cập đó, Bộ LĐ-TB&XH đã xây dựng Đề án cải cách BHXH trình Trung ương xem xét, quyết định. “Đề án này đến nay đã cơ bản hoàn tất trên cơ sở phù hợp với thông lệ quốc tế, thiết kế chính sách công bằng, nếu người đóng BHXH rút ra sớm thì chỉ được nhận phần do mình đóng thôi”, Bộ trưởng nói.

Cụ thể, đề án đặt ra 2 phương án: Thứ nhất, có thể cải cách về BHXH; thứ hai, sẽ tiếp tục điều chỉnh bổ sung một số vấn đề về BHXH. Tuy nhiên, tinh thần chung của đề án là sẽ tập trung mở rộng diện bao phủ BHXH, hướng tới mục tiêu BHXH toàn dân.

Để đạt mục tiêu của đề án, Bộ LĐ-TB&XH đã xây dựng các giải pháp cụ thể:

Thiết kế xây dựng BHXH đa tầng với 3 tầng chủ yếu: Tầng thứ nhất là tầng an sinh, tức là Nhà nước đóng cho các đối tượng chính sách để họ hưởng lương hưu; tầng thứ 2 là BHXH bắt buộc và tầng thứ 3 là bảo hiểm tự nguyện, người lao động đóng cao hưởng cao.

Điều chỉnh thời gian đóng BHXH. Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nói: “Thực tế hiện nay chúng ta đang quy định 20 năm, có những người đã tham gia 10, 15 năm rồi nhưng không có khả năng theo được thì sẽ rất thiệt thòi. Hiện Bộ LĐ-TB&XH đang tính toán theo lộ trình, trước mắt có thể giảm xuống 15 năm, sau khi áp dụng một thời gian, sẽ xem xét tiếp để tính toán có thể giảm xuống 10 năm. Trong trường hợp đó, đương nhiên, người đóng ít thì phải hưởng ít”.

Tăng cường sự liên kết, hỗ trợ giữa các chính sách cũng như tính linh hoạt trong thiện chính sách BHXH…

Giải pháp cuối cùng mà Bộ trưởng Đào Ngọc Dung đánh giá rất quan trọng là quá trình dịch chuyển lao động từ khu vực phi chính thức sang chính thức phải đẩy nhanh để gia tăng số người tham gia BHXH. Theo Bộ trưởng, hiện 66% lao động đang nằm ở khu vực phi chính thức. Nếu không giải được bài toán này thì tỷ lệ đặt ra là 50% người lao động tham gia BHXH rất khó thực hiện. “Đến thời điểm này, trên thế giới không có nước nào mà chính sách BHXH lại thông thoáng như Việt Nam. Đó là đóng ít nhưng hưởng nhiều, đóng thời gian ngắn nhưng hưởng thời gian dài, ngoài hưởng phần mình đóng lại còn hưởng thêm phần do doanh nghiệp đóng và phần Nhà nước hỗ trợ…” - Bộ trưởng Đào Ngọc Dung chia sẻ.

Đáng chú ý, hiện nay khó vận động người dân tham gia BHXH tự nguyện, bởi điều kiện sống của người lao động trong khu vực phi chính thức vẫn khó khăn. Đã thế, tỷ lệ hỗ trợ của Nhà nước còn ít. Trong BHYT, đối với khu vực nghèo, vùng sâu, bãi ngang, Nhà nước đã hỗ trợ tới 46%, một số đối tượng được hỗ trợ toàn bộ. Nếu BHXH mà hỗ trợ theo tỷ lệ như vậy, cộng thêm với vận động con cái của họ hỗ trợ, giúp đỡ thì những người lao động ở khu vực nông thôn, vùng khó khăn mới có thể tham gia BHXH để nhận lương hưu khi về già.

Về tuổi nghỉ hưu, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho rằng, cần phải có lộ trình để không gây sốc cho xã hội khi tăng tuổi nghỉ hưu. Theo đó, hai phương án được đề ra: Phương án một, nâng tuổi nghỉ hưu của lao động nữ lên 60 và nam lên 62, nhưng lộ trình mỗi năm chỉ nâng thêm 3 tháng. Phương án hai, nữ nghỉ hưu ở tuổi 60, nhưng độ tuổi nghỉ hưu của nam được nâng lên 65, lộ trình mỗi năm chỉ điều chỉnh nâng thêm 4 tháng.

Về vấn đề điều chỉnh lương hưu cho lao động nữ theo Luật BHXH, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết, tinh thần là không sửa luật, sẽ tính toán phương án cấp bù để phụ nữ đỡ thiệt thòi và Bộ LĐ-TB&XH sẽ trình Chính phủ trong tháng 5 tới.