Thấp thỏm giao thương với Trung Quốc

Năng lượng Mới số 436

Theo các chuyên gia, trong những năm qua, quan hệ thương mại Việt Nam - Trung Quốc phát triển mạnh mẽ, Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam và Việt Nam cũng là đối tác thương mại lớn thứ hai của Trung Quốc trong ASEAN. Tuy nhiên, kinh tế thương mại giữa hai nước mất cân bằng trong thời gian dài. Trong đó, thâm hụt thương mại của Việt Nam không ngừng mở rộng. Vì vậy, yêu cầu đẩy mạnh xuất khẩu sang Trung Quốc để giảm bớt thâm hụt thương mại là rất quan trọng.

Trung Quốc là thị trường lớn cho nông sản xuất khẩu Việt Nam

Trong 5 tháng đầu năm 2015, thâm hụt thương mại Việt Nam với Trung Quốc tiếp tục ở mức cao. Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc 6,1 tỉ USD, giảm 1,2% so với cùng kỳ 2014 và nhập khẩu từ Trung Quốc 15,9 tỉ USD, tăng 19,1% so với cùng kỳ. Như vậy, Việt Nam nhập siêu từ Trung Quốc 9,8 tỉ USD. Đáng chú ý là tỷ lệ nhập khẩu cao và tăng mạnh trong nhiều ngành hàng như: máy móc, thiết bị, dụng cụ phụ tùng, giá trị nhập khẩu khoảng 3,7 tỉ USD, tăng 30% cùng kỳ; ôtô nhập khẩu trên 13.000 chiếc, tăng gần 300% cùng kỳ; phân bón 800.000 tấn, chiếm 49,1% tổng lượng phân bón nhập khẩu; nguyên phụ liệu dệt may, giá trị nhập khẩu 3,3 tỉ USD, chiếm trên 40% tổng giá trị nhập khẩu của ngành.

Tiềm năng xuất khẩu hàng Việt Nam vào thị trường Trung Quốc được phía Việt Nam và Trung Quốc đánh giá cao. Theo thống kê của Hải quan Trung Quốc, kim ngạch nhập khẩu của Trung Quốc từ Việt Nam tăng trưởng bình quân 15-20%/năm, thuộc về mức độ tăng trưởng tương đối cao. Nhiều năm nay, Trung Quốc vẫn luôn là thị trường xuất khẩu hàng nông sản lớn nhất của Việt Nam, chiếm 1/3 tổng kim ngạch xuất khẩu nông sản của Việt Nam. Tuy nhiên, các doanh nghiệp Việt Nam bày tỏ sự băn khoăn trước tình trạng làm chụp giật, thiếu bền vững khi mua bán với thị trường này.

Ông Ngô Viết Hoài, Thành viên HĐQT, Phó tổng giám đốc Công ty cổ phần Chế biến xuất nhập khẩu thủy sản tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu bày tỏ lo ngại trước tình trạng các tiểu thương Trung Quốc trực tiếp đến các cảng cá của Việt Nam để thu mua, sau đó xuất khẩu tiểu ngạch sang Trung Quốc. Tình trạng này không chỉ diễn ra trong ngành thủy sản mà phổ biến ở nhiều ngành hàng khác, gây ảnh hưởng đến các doanh nghiệp xuất khẩu chân chính của Việt Nam. Việc quản lý lỏng lẻo và phối hợp giữa hai nước chưa tốt khiến tình hình xuất khẩu tiểu ngạch diễn biến phức tạp, đẩy nhiều doanh nghiệp vào cảnh khốn đốn.

Tương tự, đại diện Công ty Vân Phát tỉnh An Giang, hoạt động xuất khẩu nông sản cũng bức xúc trước tình trạng mua bán trôi nổi, tùy hứng của các tiểu thương Trung Quốc, không chỉ gây ảnh hưởng đến doanh nghiệp mà còn nhiều phen làm nông dân Việt Nam điêu đứng. Các thương lái Trung Quốc hoạt động theo kiểu “thích thì mua, không thích thì bỏ đi”; khuyến khích nông dân trồng nhiều rồi sau đó đột ngột ngừng thu mua, ép giá. Tình trạng này diễn ra đã nhiều năm nay, nhưng chưa giải quyết được nên rất đáng quan ngại.

Với vấn đề trên, ông Lý Chấn Dân, Lãnh sự Thương vụ cấp tham tán, Tổng lãnh sự quán Trung Quốc tại TP HCM cho rằng: Phía Chính phủ Trung Quốc cũng rất quan tâm đến vấn đề xuất khẩu tiểu ngạch và mong muốn tăng cường hợp tác với Việt Nam để quản lý việc này tại các cửa khẩu biên giới. Ông đề xuất ý tưởng, tăng cường hợp tác chế biến nông, thủy sản giữa Việt Nam và Trung Quốc bằng cách: xây dựng khu hợp tác kinh tế nông nghiệp giữa hai nước. Trong đó, tập trung việc sản xuất, nghiên cứu khoa học, vận chuyển và giao dịch thương mại giữa các doanh nghiệp qua khu này, tạo cơ sở cho doanh nghiệp và nông hộ Việt Nam sản xuất ra sản phẩm, tìm được đối tác uy tín để xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc và các nước khác, loại bỏ tình trạng thương lái Trung Quốc vào tận nơi thu mua.

Để đẩy mạnh xuất khẩu sang Trung Quốc, vấn đề thiếu thông tin đang là khó khăn lớn nhất của doanh nghiệp Việt Nam trong hoạt động này. Nhà xuất khẩu Việt Nam không biết rõ tình hình thị trường, lại không liên hệ được với các nhà nhập khẩu Trung Quốc có năng lực và uy tín. Theo Công ty Cổ phần sữa Việt Nam - Vinamilk, họ có chiến lược xuất khẩu sữa sang Trung Quốc nhưng hiện vẫn đang thiếu thông tin về thuế quan, các điều kiện, rào cản xuất khẩu và muốn tìm một địa chỉ tin cậy để tìm hiểu các thông tin liên quan. Tương tự, đại diện Công ty Lương thực Thực phẩm An Giang cũng muốn tìm hiểu thông tin về những thay đổi trong cấp quota nhập khẩu gạo của Trung Quốc và mong muốn Tổng lãnh sự quán Trung Quốc hỗ trợ khi doanh nghiệp Việt có nhu cầu tìm hiểu thông tin của doanh nghiệp Trung Quốc qua Việt Nam làm ăn để có thể tìm được đối tác tin cậy.

Các doanh nghiệp kiến nghị, cần tăng cường phối hợp, trao đổi thông tin giữa các cơ quan chức năng hai nước, để nâng cao tính minh bạch của thông tin. Nên chăng, thiết lập một sàn thương mại điện tử xuyên quốc gia để tận dụng ưu thế của mạng Internet với kinh tế ngoại thương, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp của hai nước dễ dàng tiếp cận, trao đổi thông tin.

Riêng với vấn đề hàng giả, hàng nhái từ Trung Quốc tràn sang Việt Nam, gây tác động xấu đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp và nền kinh tế của Việt Nam. Ông Lý Chấn Dân cho biết: Nhằm nâng cao chất lượng, uy tín, hình tượng sản phẩm do Trung Quốc sản xuất và duy trì trật tự xuất nhập khẩu, chống hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ và xuất khẩu hàng giả, hàng nhái, Chính phủ Trung Quốc đang triển khai hành động “thanh phong” với sản phẩm và lĩnh vực xuất khẩu trọng điểm của phía Trung Quốc, tiến hành xử lý chuyên môn, tăng cường giám sát về nguồn gốc sản xuất, kênh lưu thông và quy trình xuất khẩu. Do đó, Trung Quốc cũng mong rằng, có thể hợp tác chặt chẽ hơn với các cơ quan chức năng của Việt Nam như: thiết lập đường dây nóng; hỗ trợ giải quyết vụ án; giám sát xuất khẩu, kiểm nghiệm sản phẩm… để cùng nhau thúc đẩy kinh tế song phương phát triển lành mạnh, ổn định.

Về cơ hội hợp tác trong tương lai, theo ông Lý Chấn Dân, trong 5 năm tới, Trung Quốc sẽ nhập hơn 10.000 tỉ USD sản phẩm và đầu tư trực tiếp ra nước ngoài cũng sẽ vượt hơn 500 tỉ USD. Điều này, sẽ tạo cơ hội thương mại lớn cho doanh nghiệp vùng Châu Á - Thái Bình Dương, trong đó có Việt Nam. Và mong rằng các doanh nghiệp Việt Nam tăng cường nắm bắt cơ hội, tìm hiểu sâu thị trường và tìm được nhiều đối tác Trung Quốc hợp tác lâu dài.