Nước Anh trước nguy cơ "vỡ vụn"

Vương Quốc Anh đang đứng trước nguy cơ tan rã

Mặc dù sáp nhập vào Vương quốc Anh kể từ năm 1707, nhưng trên thực tế, Scotland vẫn giữ sự độc lập về hệ thống pháp luật, giáo dục và bản sắc văn hóa riêng. Quốc gia này được hưởng nhiều quyền tự trị rộng rãi, đặc biệt trong các lĩnh vực như y tế, giáo dục… Chưa kể, Luân Đôn còn để cho Scotland quản lý hơn 50% thuế thu được trong khi nước này chỉ đem về có 10% GDP cho Vương Quốc Anh. Nhưng 90% dự trữ dầu hỏa của Anh đều nằm ở vùng biển thuộc về Scotland. Trong mọi trường hợp, Luân Đôn sẽ mất mát rất nhiều nếu như vùng lãnh thổ này rời khỏi ngôi nhà chung của nước Anh.

Lý do của việc bỏ phiếu trưng cầu dân ý của người dân Scotland là họ đang phải chia sẻ gánh nặng kinh tế với Vương quốc Anh. Thực ra vấn đề người Scotland đòi độc lập đã râm ran từ rất lâu nhưng điều khiến chính khách nước Anh “phát hoảng” là vì kết quả các cuộc thăm dò dân ý cho thấy đa phần người Scotland chọn “đồng ý” trong cuộc bỏ phiếu ngày 18/9 tới.

Ngày 9/9, ba đảng phái chính trị lớn nhất Anh đã ủy nhiệm cho chính trị gia gốc Scotland, Gordon Brown, thuyết phục đồng hương bỏ phiếu “chống”. Ông Brown lập tức lên tiếng hứa hẹn rằng, Quốc hội Anh sẽ ra một luật mới cho phép trao quyền tối đa cho Nghị viện Scotland. Một ngày sau đó, ba lãnh đạo hàng đầu nước Anh gồm Thủ tướng David Cameron, đại diện đảng Tự do liên minh cầm quyền Nick Clegg và lãnh đạo Công đảng Ed Milliban đã tới Scotland. Mục đích của chuyến đi là cố gắng thuyết phục các cử tri Scotland hãy ở lại trong Vương Quốc Anh. Trước chuyến công du, Thủ tướng David Cameron viết: “Chúng tôi khẩn thiết mong muốn quý vị sẽ ở lại, chúng tôi không muốn gia đình dân tộc này bị xé nát”.

Tóm lại các nhà chính trị Anh đã sử dụng hết tình cảm của mình để kéo Scotland ở lại. Nhưng đây là một cuộc đánh cược chứa đựng nhiều rủi ro. Nếu phe ủng hộ ly khai thắng, ông David Cameron sẽ không còn cách lựa chọn nào khác là từ chức. Và tên ông sẽ lưu lại lịch sử như là người đã để cho khối Liên hiệp Anh bị biến mất. Những người ủng hộ độc lập cho Scotland cho rằng đây chỉ là một mưu toan muộn màng nhằm mua chuộc cử tri Scotland.

Tuy nhiên, việc lãnh đạo Anh hứa trao thêm nhiều quyền hành cho Scotland có thể biến Vương quốc Anh thành một quốc gia liên bang. Scotland, cũng như xứ Wales, Bắc Ireland và nhiều vùng dân cư lớn khác cũng sẽ đòi được trao quyền tự trị rộng rãi hơn trên phương diện ngân sách. Và như vậy Thượng Nghị viện Vương quốc Anh sẽ bị biến thành Hội đồng các khu vực. Ngoài ra, nếu kết quả cuộc trưng cầu dân ý nghiêng về nền độc lập cho Scotland, Vương quốc Anh sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức lớn, trong đó có khả năng đội tàu ngầm nguyên tử của Anh đặt tại Scotland sẽ phải rời khỏi vùng lãnh thổ này. Chưa kể sự kiện này cũng sẽ ảnh hưởng đến chiếc ghế thường trực Hội đồng Bảo an LHQ của Anh cũng như vai trò đầu tàu của Anh trong Liên minh châu Âu.

Vậy nếu tách khỏi Vương Quốc Anh, Scotland sẽ mất gì và được gì? Quy mô khoảng 5 triệu dân và GDP hơn 200 tỷ USD, Scotland đang định hướng mình tới một mô hình phát triển tốt như Na Uy. Kinh tế đang tăng trưởng đều, nguồn dầu mỏ biển Bắc dồi dào và thu nhập đầu người chẳng kém gì vương quốc. Đây là cái cớ để giới chức Scotland kiên quyết xin độc lập. Tuy nhiên, nếu rời Anh, tiêu chuẩn sống mỗi hộ gia đình Scotland sẽ giảm 2 con số. Thu nhập của người Scotland có thể tăng lên 1.400 bảng/năm nhưng để duy trì các vấn đề an sinh xã hội, các loại thuế sẽ phải tăng 3%, nếu không sẽ phải cắt giảm 11% chi tiêu cho dịch vụ công. Và tiền để thay đổi thể chế rơi vào khoảng 1,5-2,7 tỷ bảng. Nhưng cấp thiết nhất, nếu tách ra khỏi Anh thì Scotland sẽ dùng đồng tiền nào? Tiếp tục dùng đồng bảng? Không thể. Chỉ có một cách là gia nhập Eurozone. Ngay khi nghe tin này, Chủ tịch Hội đồng châu Âu đã tuyên bố, Scotland khó trở thành thành viên của EU nếu tách ra khỏi Anh bởi Scotland phải nhận nguồn viện trợ từ Anh 27 tỷ bảng (20% GDP/năm). Điều này rất có thể biến Scotland trở thành Hy Lạp thứ hai nếu gia nhập EU hay Eurozone.

Nếu Scotland ly khai khỏi Vương quốc Anh thì những vùng khác như xứ Wales hay Bắc Ireland cũng sẽ đòi độc lập. Và nguy hại hơn là làn sóng ly khai sẽ lan sang cả các nước khác như Tây Ban Nha hay Bỉ. Cùng với sự kiện Scotland, người dân tại các vùng Catalan của Tây Ban Nha và Flandre của Bỉ cũng đang lên tiếng đòi thoát khỏi các chính quyền trung ương.