Những rào cản cần gỡ bỏ

Gỡ mối lo về vốn

Theo nhận định của nhiều chuyên gia, để lực lượng DNNVV có thể lớn thì một trong những vấn đề đầu tiên phải giải quyết là vốn. Có vốn thì doanh nghiệp mới đầu tư nâng cao năng lực quản trị, công nghệ sản xuất… Nhưng việc tiếp cận nguồn vốn của các DNNVV lại rất khó khăn.

Công ty TNHH Cơ khí Trang Minh (Kiến An, Hải Phòng) hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp phụ trợ, sản xuất linh kiện ngành cơ khí phục vụ các doanh nghiệp lớn, khuôn mẫu đúc. Qua 4 năm hoạt động, máy móc, công nghệ của nhà máy đã cũ và công ty muốn thay đổi công nghệ. Để làm được điều này, công ty phải huy động được một nguồn vốn đầu tư. Công ty đã tìm đến ngân hàng để tìm kiếm nguồn vốn vay. Tuy nhiên ngân hàng không chấp thuận tài sản thế chấp của Trang Minh. Một chiếc máy mua tầm khoảng 400 triệu đồng, bán sắt vụn cũng được khoảng 100 triệu nhưng bỏ ra thế chấp cũng không vay nổi 100 triệu.

Đề cập về câu chuyện này, Giám đốc Công ty TNHH Cơ khí Trang Minh Bùi Xuân Bình cho hay: Bản thân các ngân hàng cũng là doanh nghiệp cũng muốn cho vay. Nhưng tại sao DNNVV lại khó vay. Lý do là chi phí giao dịch. Nếu ta cho vay 10 tỉ thì chi phí này chỉ bằng 1/10 khi cho vay 10 ông, mỗi ông 1 tỉ. Ngân hàng bảo không cần tài sản thế chấp mà chỉ cần kế hoạch khả thi nhưng đây cũng là vấn đề khó cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, DNNVV cũng khó có kế hoạch kinh doanh bài bản là vì không đủ năng lực và điều kiện để tìm hiểu thị trường cũng như tính khả thi của dự án đầu tư. Điều này đòi hỏi đầy đủ thông tin của doanh nghiệp và lúc đó cần có hệ thống đánh giá tín nhiệm doanh nghiệp hoặc hệ thống quỹ bảo lãnh tín dụng.

Sản xuất ống đồng của Công ty CP ống đồng Toàn Phát (Hưng Yên)

Còn theo Chủ tịch Hiệp hội DNNVV tỉnh Bắc Ninh Nguyễn Nhân Phương: Tiếp cận vốn vay thì khó khăn nhất vẫn là DNNVV. Các ngân hàng thường thích các khoản vay lớn, còn ít khi mặn mà với các khoản vay nhỏ, lẻ. Bên cạnh đó, rất ít DNNVV có được tài sản bảo đảm cho khoản vốn cần vay. Việc quy định cơ sở hạ tầng hay nhà xưởng xây dựng trên đất thuê, dù đã được DN mua lại của người làm mặt bằng hoặc tự đền bù cho người dân rồi san lấp, xây dựng… tuy có giá trị thực tế trên thị trường nhưng lại không được sử dụng làm tài sản thế chấp khiến DN đã khốn càng thêm khó. Hết cách, không ít DN phải “cắn răng” đi vay vốn “chợ đen”, lãi suất cao để duy trì sản xuất.

Theo nghiên cứu của Hiệp hội DNNVV Việt Nam chỉ có 30% DNVVN tiếp cận được vốn từ ngân hàng, 70% còn lại phải sử dụng vốn tự có hoặc vay từ nguồn khác, có nhiều DN phải vay với lãi suất cao 15-18%. Điều kiện vay vốn hiện nay chưa phù hợp với DNNVV, rất ít các DN đáp ứng được điều kiện không nợ thuế quá hạn, không nợ lãi suất quá hạn… Bên cạnh đó, các ngân hàng cũng “vin” vào cớ DNNVV phần lớn có đánh giá tín nhiệm thấp nên không thể mạo hiểm giải ngân nhằm tránh phát sinh nợ xấu.

Từ thực tế trên, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Vũ Tiến Lộc đề xuất, các ngân hàng cần đẩy mạnh cho vay tín chấp để giúp DN phát triển sản xuất kinh doanh. Để làm được điều này, các ngân hàng cần nhìn thấu đáo để đánh giá đúng độ tin cậy, tín nhiệm của các DN và các dự án để bảo đảm lợi ích cho DN cũng như chính mình. Đồng thời, các ngân hàng cần cải tiến, chuyên biệt hóa hệ thống chăm sóc, thẩm định khách hàng là DNNVV để tiết giảm chi phí giao dịch. Bên cạnh đó, Nhà nước cũng nên có chính sách khuyến khích hoặc bắt buộc các ngân hàng tăng dư nợ cho vay DNNVV.

Xu hướng nhỏ hóa

Một nghiên cứu của Hiệp hội DNNVV cho thấy, xu hướng DN vừa đang dần bị “co” lại thành DN nhỏ, còn DN nhỏ lại “teo tóp” thành siêu nhỏ. Nếu năm 2007, số lao động trung bình trong một DN là 49 lao động thì hiện nay, con số này chỉ còn là 29 lao động. Rõ ràng, DNNVV đã gặp quá nhiều sức ép khi phải cạnh tranh trong các thị trường đầu ra và đầu vào, khiến “sức khỏe” ngày càng giảm sút và dần “héo mòn”. Và theo tìm hiểu thì ngoài khó khăn trong thị trường tài chính, DNNVV cũng bị hạn chế rất nhiều khi tiếp xúc với các thị trường còn lại, như bất động sản, công nghệ hay tiêu dùng…

Giám đốc Công ty TNHH Thương mại Thời trang Nam Hưng (huyện Gia Lâm, Hà Nội) Vũ Việt Hưng thông tin: Để có một miếng đất mở xưởng may, DN cũng phải mất thời gian nhiều tháng trời, trải qua hàng loạt các thủ tục và con dấu, cộng thêm vô vàn các chi phí phát sinh. Việc này đã làm tăng chi phí của DN ngay từ ban đầu, làm giảm sức sống và cạnh tranh của DN. Bên cạnh đó, tỉnh nào hiện nay cũng có vài khu công nghiệp, khu kinh tế khang trang, to đẹp thì dù có đang bị bỏ hoang cũng không có chỗ cho DNNVV.

Trước thực tế này, ông Phương kiến nghị: DNNVV chủ yếu sống bằng các cơ hội của thị trường, khi cơ hội đến mà thủ tục thuê đất hàng năm trời vẫn chưa xong thì hoàn toàn vuột mất. Vì vậy, các địa phương có thể hỗ trợ bằng cách quy hoạch các khu dành riêng cho DNNVV, ứng trước luôn tiền đền bù nhưng vẫn để người dân cày cấy nếu là đất nông nghiệp. Đến khi DN có nhu cầu sẽ thuê lại mới bắt đầu tiến hành san lấp mặt bằng, vừa không lãng phí đất, lại đơn giản và thuận tiện hơn cho các DN. Nhà nước cần có sự hỗ trợ giúp DNNVV đổi mới công nghệ, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm đủ sức cạnh tranh trên thị trường. Nhà nước cũng có thể hỗ trợ trực tiếp cho DN, ví dụ giúp trả lãi 50% nguồn vốn vay đổi mới công nghệ. Khi đó, gánh nặng được sẻ chia, DNNVV sẽ có cơ hội phát triển tốt hơn, nhanh hơn và đóng góp lại nguồn thuế còn lớn hơn sự ưu đãi trước đó Nhà nước đã dành cho mình.

TS Phạm Thị Thu Hằng - Tổng Thư ký VCCI kiến nghị thêm: Ngoài việc đưa ra những chính sách mang tính khuyến khích các DN, tổ chức, cá nhân đầu tư kinh doanh phát triển hạ tầng khu công nghiệp, khu công nghệ cao… để dành diện tích đất nhất định cho DNNVV thuê, Nhà nước cũng có thể đầu tư xây dựng các khu công nghiệp “mỳ ăn liền”, nơi có sẵn nhà xưởng và máy móc để khi DN cần hoặc có đơn hàng chỉ việc chạy đến thuê và tiến hành ngay hoạt động sản xuất. Mô hình này đã được áp dụng rất thành công ở nhiều nước, nhất là tại Trung Quốc.