Tỷ phú Mikhail Khodorkovsky sẽ sớm quay lại nhà tù?

Tuyên bố này đã vi phạm thoả thuận không dính dáng tới chính trị của ông Mikhail Khodorkovsky trước khi được Tổng thống Putin ân xá cuối năm ngoái. Ngày 22/12/2013, ông Mikhail Khodorkovsky từng tuyên bố (sau 2 ngày được phóng thích), sẽ không tham gia chính trị hoặc tìm cách giành lại số tài sản nằm trong tập đoàn dầu khí Yukos đã bị giải tán.

Khó đoán định

Trong cuộc trả lời phỏng vấn với tờ Le Monde của Pháp, tỷ phú Mikhail Khodorkovsky nhấn mạnh: không quan tâm đến ý tưởng trở thành Tổng thống trong thời điểm đất nước phát triển bình thường, nhưng nếu nước Nga phải vượt qua khủng hoảng và thực hiện cải cách hiến pháp, thì cần phân phối lại quyền lực của Tổng thống để tăng quyền cho tư pháp, quốc hội và xã hội dân sự. Và khi đó ông sẽ sẵn sàng là một phần của nhiệm vụ này. Mặc dù tỷ phú Mikhail Khodorkovsky hiện đang sống cùng gia đình ở Thụy Sĩ, nhưng tuyên bố kể trên của ông được dư luận quan tâm bởi đưa ra trong bối cảnh nước Nga đang bị Mỹ và phương Tây “bao vây, cấm vận”, Tổng thống Putin đang chịu nhiều sức ép xung quanh vấn đề Ukraine.

Trước đó, ông Mikhail Khodorkovsky đã phát động phong trào trên mạng với tên gọi Nước Nga mở (Open Russia) để liên kết những người Nga ủng hộ châu Âu vì cho rằng, sự thay đổi chính trị cần xảy ra nhanh chóng và khẳng định đã đến lúc phải tính đến tương lai của Nga thời hậu Putin. Nước Nga mở (Open Russia) từng là tên gọi của tổ chức từ thiện do tỷ phú Mikhail Khodorkovsky sáng lập, nhưng đã bị đóng cửa sau khi ông ngồi tù và nay nó được dùng để tập hợp những người có cùng khuynh hướng, chứ không phải một đảng chính trị. Ông Mikhail Khodorkovsky cho rằng, những người Nga ủng hộ châu Âu nên liên kết lại trước cuộc bầu cử nghị viện Nga vào năm 2016. Tuyên bố hôm 20/9 của ông Mikhail Khodorkovsky khiến một số nhà phân tích bất ngờ và là một thách thức đối với quyền lực của Tổng thống Putin.

Cựu tỷ phú người Nga Mikhail Khodorkovsky.

Gần 2 tháng trước (28/7), Tòa án Trọng tài Quốc tế ở The Hague (Hà Lan) đã ra phán quyết, theo đó Nga phải trả 50 tỉ USD (bằng 1/10 tổng dự trữ ngoại tệ của Nga) tiền bồi thường thiệt hại cho tập đoàn dầu khí Yukos của tỷ phú Mikhail Khodorkovsky. Tòa án Trọng tài Quốc tế ở The Hague đưa ra phán quyết kể trên sau khi Moskva bị cáo buộc chiếm đoạt tổng cộng 100 tỉ USD từ tập đoàn dầu khí Yukos. Phán quyết của tòa nêu rõ, Moskva đã vi phạm Hiến chương Năng lượng của EU do phân phối lại tài sản của Yukos sau khi tập đoàn phá sản. Yêu cầu bồi thường được nhóm công ty con, gồm công ty cổ phần GML thuộc tập đoàn Menatep đưa ra.

Sau đó (thượng tuần tháng 8), Tòa án nhân quyền châu Âu còn yêu cầu Nga phải trả khoảng 2,5 tỷ USD (chưa kể 300.000 Euro cho các loại phí tổn và chi phí) cho các cựu cổ đông của tập đoàn đã ngừng hoạt động Yukos. Tòa án nhân quyền châu Âu cho rằng, giới chức Nga đã thao túng hệ thống pháp luật để tập đoàn dầu khí Yukos bị phá sản và bỏ tù người điều hành là ông Mikhail Khodorkovsky. Yukos bị giải thể năm 2007 sau khi đệ đơn phá sản năm 2006.

Tòa án nhân quyền châu Âu cho biết, Moskva có 6 tháng để trình kế hoạch thanh toán cho các cổ đông. Bộ Tư pháp Nga coi phán quyết kể trên là không công bằng và Moskva có 3 tháng để khiếu nại vấn đề nhạy cảm này. Theo giới truyền thông, tổng giá trị tài sản của ông Mikhail Khodorkovsky trước khi bị bắt năm 2003 là hơn 15 tỷ USD và hiện chẳng có thông tin chính xác về số tài sản của tỷ phú này.

Gương tày liếp

Ngày 5/1/2014, tỷ phú Mikhail Khodorkovsky cùng vợ (Inna), con gái Nastia và 2 con trai song sinh Gleb và Ilja đã rời Đức tới Thụy Sĩ, chỉ 2 tuần sau khi được ân xá sau 10 năm ngồi tù. Ngày 20/12/2013, Tổng thống Putin ký lệnh ân xá cho ông Mikhail Khodorkovsky. Giới truyền thông cho rằng, ông Mikhail Khodorkovsky được phóng thích bởi có sự can thiệp của “ngoại giao bí mật Đức- Nga”.

Ông Mikhail Khodorkovsky là một trong những người đầu tiên ở Nga mở quán cà phê tư nhân khi cuộc cải tổ bắt đầu ở Liên Xô, đã lập ngân hàng Bank Menatep (năm 1989) và 7 năm sau Menatep đã mua lại 90% cổ phiếu của tập đoàn dầu khí Yukos. Ông Mikhail Khodorkovsky từng là tỷ phú giàu nhất nước Nga khi giữ ghế Chủ tịch tập đoàn dầu khí Yukos và trước khi bị bắt hôm 25/10/2003, “Vua dầu lửa” sở hữu số tài sản hơn 15 tỉ USD, theo cách tính của tạp chí Forbes, Mỹ. Nhiều người cho rằng, ông Mikhail Khodorkovsky đã đắc tội với khá nhiều người sau khi bỏ ra 390 triệu USD để mua Yukos, một giá quá hời bởi tập đoàn dầu khí này từng được định giá hơn 30 tỉ USD. Ông Mikhail Khodorkovsky bị kết án 8 năm tù vì tội lừa đảo và trốn thuế và từng bóc lịch tại một nhà tù ở Siberia từ năm 2003. Năm 2009, ông Mikhail Khodorkovsky được chuyển đến một trại giam ở thủ đô Moskva để thuận lợi cho việc hầu tòa với những cáo trạng mới.

Bà Marina Philippova, mẹ đẻ của tỷ phú Mikhail Khodorkovsky từng cảm thấy bất an cho con trai bởi sự giàu lên quá nhanh, cũng như công khai tham vọng chính trị quá sớm. Ông Mikhail Khodorkovsky từng tuyên bố sẽ rời khỏi thương trường năm 2007 để ra tranh cử Tổng thống năm 2008. Năm 2008, Tổng thống Putin từng đề cập tới trường hợp của ông Mikhail Khodorkovsky trong một cuộc hội đàm với Thủ tướng Đức. Sau đó, Thượng viện Mỹ từng thông qua một nghị quyết (do ông John McCain và ông Barack Obama soạn thảo và được thông qua hôm 19/11/2006) kêu gọi Nga đổi nơi giam giữ cho ông Mikhail Khodorkovsky.

Tiên Du - Bắc Ninh