Giáo dục giá trị truyền thống dân tộc trong cộng đồng Việt kiều Mỹ:

Để giữ lại cái gốc ô-liu...

07:00 | 02/09/2014

884 lượt xem
Theo dõi PetroTimes trên
|
(Petrotimes) - Trong cuốn sách về toàn cầu hóa The Lexus and The olive tree, tác giả Thomas Friedman đã đưa ra hình ảnh sống động về sự tương phản giữa chiếc xe hạng sang Lexus và cây ô-liu. Theo Friedman, trong khi ngày càng nỗ lực vươn lên để sở hữu chiếc Lexus (bằng chứng của đời sống kinh tế vật chất cao), người ta cũng đồng thời muốn duy trì sự yên bình dưới bóng mát cành olive (hình ảnh của cội nguồn văn hóa dân tộc). Trong bài viết gần đây trên Los Angeles Times, tác giả Mai Trần đã cho thấy nỗ lực trong duy trì gốc rễ dân tộc tại cộng đồng Việt kiều Mỹ…

Kristi Dinh để lại cho mẹ mẩu giấy viết nguệch ngoạc bằng tiếng Anh trong nhà bếp với dòng chữ “Con đi làm, sẽ về trễ”. Khi trở về lúc 10g tối, Dinh được mẹ đón ở cổng bằng cái tát tai! Bà không hề biết mô tê về việc cô con gái 18 tuổi đã ở đâu. Giống như những thanh thiếu niên gốc Việt khác, Dinh cũng gặp khó khăn trong việc trò chuyện với bố mẹ. Rời Việt Nam lúc 3 tuổi, hầu như cô đã quên hết tiếng mẹ đẻ, trong khi đó ba mẹ chẳng bao giờ đồng ý học tiếng Anh. Dinh, học sinh lớp 12 trường Bolsa Grande tại Garden Grove, nói: “Chúng tôi gặp rắc rối khi cuộc trò chuyện kéo dài. Chúng tôi không thể hiểu nhau”.

Trong khi đó, bà Mary Nguyễn, 54 tuổi, tâm sự rằng mình không hề biết nơi làm việc của con gái. Họ không bao giờ nói về chuyện học tập hay bạn bè của cô hoặc thậm chí việc bàn bạc thức ăn cho bữa tối. Nếp sống văn hóa trong môi trường Mỹ đã tạo ra khoảng cách trong tư duy và tất nhiên thể hiện trong sinh hoạt. Dinh không ăn món cá kho hoặc thịt heo của mẹ mà xin 5 USD để chạy ra cửa hàng KFC.

Mary Nguyễn nói: “Nó sống y chang một người Mỹ. Tôi luôn phát điên vì nó. Sao mà nó phải dành tiền để ăn tiệm mỗi ngày?”. Bà tin chắc rằng cô con út đã trở thành Mỹ mất rồi. Mỗi khi nói chuyện với cô con út, bà phải nhờ anh chị của nó dịch lại! Thật may, vấn đề chưa đến nỗi bế tắc, khi cộng đồng bắt đầu vào cuộc.

Đối mặt với khoảng cách văn hóa đang lớn dần giữa ba mẹ nhập cư và con cái, một số trường khu vực chẳng hạn Garden Grove Unified và Huntington Beach Union bắt đầu tổ chức chương trình dạy tiếng Việt cho học sinh trung học gốc Việt. Và quận Cam trở thành một trong hai quận trong toàn nước Mỹ có khu vực trường học dạy tiếng Việt như ngôn ngữ thứ hai được lựa chọn, tương tự tiếng Tây Ban Nha và tiếng Pháp trong các cộng đồng di dân khác.

Tháng 10/2013, tại Hà Nội, Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài (Bộ Ngoại giao) và Bộ Giáo dục và Đào tạo đã tổ chức bế giảng và trao chứng chỉ cho giáo viên người Việt Nam ở nước ngoài tham gia tập huấn giảng dạy tiếng Việt

Tại San Jose, chương trình Việt ngữ bắt đầu từ năm 1992, sau khi vô số phụ huynh người Việt than phiền về chuyện con cái họ trở nên quá Tây và đánh mất văn hóa truyền thống. Rào cản ngôn ngữ trở nên quá lớn khiến họ không thể có được buổi trò chuyện về những đề tài cơ bản nhất với đám con sinh và trưởng thành tại Mỹ.

Tại quận Cam, nơi có cộng đồng người Việt sinh sống nhiều nhất, những lớp học tiếng Việt dần được ưa chuộng. Vài năm gần đây, chương trình dạy tiếng Việt cho kiều bào tại Mỹ còn được sự hỗ trợ của Ủy ban Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài (thuộc Bộ Ngoại giao Việt Nam).

Bang Washington hiện có khá nhiều trường dạy tiếng Việt như Hồng Bàng tại Renton, Văn Lang và Đắc Lộ tại Seatle, Hồng Ân tại Everett và Hùng Vương tại Auburn. Từ tháng 9/2014, tiếng Việt sẽ được dạy tại Trường tiểu học Burien ở Seattle, dựa theo mô hình song ngữ Anh-Việt rất thành công được thực hiện tại Trường tiểu học Stafford ở Houston (Texas). Người ta phải tăng thêm giáo viên cũng như mở thêm lớp. Song cũng tồn tại không ít khó khăn. Không có chương trình dạy cụ thể lẫn giáo án và sách giáo khoa cũng như tình trạng giáo viên khan hiếm là vài trong số các vấn đề chính.

Cần nói thêm, trong thực tế, Chính phủ Mỹ hiện nỗ lực từng bước đưa các lớp ngoại ngữ vào hệ thống trung học để giúp học sinh đón đầu thời cuộc trong môi trường toàn cầu hóa. Tại Washington DC, tiếng Ả Rập đang được đưa ra như một lựa chọn không bắt buộc. Tiếng Hàn Quốc và Tagalog được đề nghị tại Los Angeles; và ở Palo Alto, người ta đưa ra tiếng Quan thoại.

Trở lại cộng đồng người Việt. Thực tế cho thấy có quá nhiều thanh niên gốc Việt tiếp tục đổ xô theo lối sống phương Tây; và rào cản ngôn ngữ tiếp tục dẫn tới nhiều áp lực và mâu thuẫn thế hệ trong gia đình. Với các bậc phụ huynh, họ gọi đám thanh niên lai văn hóa Mỹ là mất gốc. Mà đúng là khó khăn thật, trong cuộc chiến duy trì "cây ô-liu". Việc thiếu giao tiếp giữa Dinh và ba mẹ đã gây ra nhiều cuộc cãi vã. Bà Nguyễn có lần viết cho con lá thư bày tỏ nỗi khổ tâm (và bà phải nhờ giáo viên dịch dùm!). Trong khi đó, Dinh nói rằng mình bị khủng hoảng đến mức tính bỏ nhà ra riêng. “Thật khó lưu loát cả hai ngôn ngữ” – Dinh nói.

Không chỉ ngôn ngữ mà còn cách sống. Bà Nguyễn hẳn phải rất “đau lòng” khi thấy cô con út “khoan” hai lỗ ở mỗi vành tai, luôn bận áo thun hở rốn,  xí xố tiếng Anh và cười rú lên với cô bạn nào đó qua điện thoại. “Tôi được bao quanh bởi lối sống phương Tây và tất cả những gì tôi làm đều mang văn hóa Mỹ” – Dinh nói tiếp. Do đó, chẳng có gì lạ khi cô suốt ngày mở CD nghe nhạc rap của Usher và Ludacris, nhí nhoáy gửi tin nhắn cho tụi bạn và trải qua ngày cuối tuần ngắm mây trôi ở khu giải trí Pac Sun và American Eagle. Cái tên “Đinh Kim Tươi” cũng được đổi thành “Kristi Dinh” khi Dinh nhập tịch Mỹ năm 2000.

Từ khi tung ra chương trình tiếng Việt, San Jose hiện có khoảng vài ngàn học sinh học tiếng Việt tại 6 trong 12 trường phổ thông địa phương. Hy vọng đạt thành công tương tự, phụ huynh và thầy cô tại quận Cam cũng vận động hành lang ba năm qua cho việc mở lớp tiếng Việt. Trung học Westminster mở lớp tiếng Việt đầu tiên năm 2002 và nhu cầu tăng nhanh cũng dẫn đến thành lập các lớp tiếng Việt tại hai trung học Bolsa và La Quinta. Trung học Garden Grove sẽ mở lớp tiếng Việt đầu tiên vào tháng 9/2006.

Ông Nguyễn Quốc Lân, Chủ tịch Hội đồng giáo dục khu vực trung học Garden Grove, cho biết việc học thêm ngôn ngữ sẽ giúp học sinh dễ tìm việc. Lượng thông dịch viên tiếng Việt đang thiếu hụt. Nếu không đầu tư tiếng Việt cho cộng đồng người Việt, thảm họa sẽ xảy ra trong 5-10 năm tới, khi chẳng còn ai biết giỏi tiếng Việt và mỗi khi cần đến, người ta buộc phải “nhập khẩu” người biết tiếng Việt (!) – theo ông Lân.

Tại các lớp tiếng Việt, học sinh bắt đầu bằng việc học cấu trúc câu, từ vựng, văn hóa và lịch sử Việt Nam. Trong lớp của cô Nguyễn Quỳnh Trang tại Bolsa Grande, một học sinh đọc to câu tiếng Việt “Cô ấy trông rất đẹp”. Khi cô Trang đề nghị dịch, một học sinh đã chuyển ngữ sang tiếng Anh thành “She looks hot”. Cô Trang cười hỏi: “Thế  à? Ngoài trời thực sự nắng phải không?” và cả lớp cười nghiêng ngả. Rồi cô Trang giải thích: “Ở Việt Nam, chúng ta sử dụng từ tương đương nghĩa “pretty, very pretty” và câu trên phải hiểu tương đương “She is very pretty”.

Học sinh trong lớp cô Trang đa phần là bọn trẻ Mỹ gốc Việt, nói tiếng Anh như gió nhưng tiếng Việt chỉ bập bẹ vài câu thông thường. Không ít trong số đó sinh tại Mỹ và nhiều em thích đổi sang tên Mỹ hơn tên Việt. Vy thành Shayla, Thanh biến thành Tiffany hoặc Trà Giang trở thành Natali.

Hồi nhỏ, Alice Phạm dùng dằng không chịu đi học lớp tiếng Việt ở nhà thờ nhưng cuối cùng phải khuất phục trước sức ép ba mẹ. Sau đó, gia đình đăng ký lớp học tiếng Việt cho Alice tại Bolsa Grande.

Mẹ Alice kể: “Tôi không bao giờ tưởng tượng được lớp học tiếng Việt đã ảnh hưởng tích cực đến con tôi nhiều như thế nào. Bây giờ, nó về nhà như một đứa bé khác hẳn”.

Alice, 15 tuổi, sinh tại Los Angeles, từng thích bánh mì McDonald's bây giờ bắt đầu ghiền món Việt. Cô dự lễ Mass bằng tiếng Việt hơn là tiếng Anh. Ở nhà, Alice nói tiếng Việt và thậm chí đọc báo tiếng Việt để giải trí. Có được điều này không dễ, đặc biệt trong tình trạng không đủ giáo viên có bằng cấp giảng dạy tiếng Việt cũng như văn hóa và lịch sử Việt Nam. Một số giáo viên toán buộc phải được trưng dụng dạy tiếng Việt và có không ít sĩ quan chế độ cũ cũng được mời đến trường.

Chương trình tiếng Việt cho cộng đồng người Việt còn gặp khó khăn ở chỗ nó quá mới nên thiếu ngân sách trầm trọng và chính quyền cấp bang chưa thật sự quan tâm. Giáo viên thường sử dụng giáo trình cũ được thiết kế dành cho người Việt bản xứ và họ phải tự soạn giáo án. Một số giáo trình thậm chí không đề cập đến những anh hùng dân tộc, chẳng hạn Trần Hưng Đạo, khiến người ta có cảm giác tương tự không có thông tin nào về Shakespeare trong sách giáo khoa tiếng Anh – như nhận xét của một giáo viên. Tất cả đều phụ thuộc và trông cậy vào sự sáng tạo độc lập của từng giáo viên.

Vài học sinh đến lớp chỉ đơn giản vì có đám bạn thân của nó ở đó. Vài đứa khác, dân Mỹ chính cống, học tiếng Việt như một sự đầu tư có tính toán. Jerry Hernander, 14 tuổi ở Bolsa Grande, học tiếng Việt chỉ để sau này mở một cửa hàng tại địa điểm có nhiều người Việt sống. Dạy tiếng Việt đã khó và dạy văn hóa càng khó hơn. Học sinh thích ăn pizza và chuối hơn phở và đu đủ. Số khác chọn sushi thay vì chân gà hầm. Thầy Dzung Bach cho biết mình luôn tận dụng mọi cơ hội để cố nhắc học sinh chúng là ai nhưng đôi khi thầy có cảm giác chúng không còn là người Việt 100%...

Đối với Kristi và ba mẹ cô, lớp tiếng Việt là cơ hội cuối cùng để xây dựng mối quan hệ gia đình. Sự hiểu lầm giữa họ dẫn tới sự ngờ vực và rốt cuộc là lảnh tránh nhau. Bà Mary Nguyễn áp dụng một “luật thép” đối với các con: “Nói tiếng Việt hoặc không nói gì cả”. Cuối cùng, sự khuôn phép của bà Mary Nguyễn cũng giáo dục và làm cô con gái ý thức hơn về giá trị bản thể dân tộc. Bây giờ, khi ra khỏi nhà, cô nói với ba mẹ bằng tiếng Việt: “Thưa ba má con đi”, thay vì chỉ nhép miệng vỏn vẹn từ “Bye!”. Mỗi khi không hiểu gì đó trong tiếng Việt, Dinh nhờ anh chị trong nhà giúp đỡ.

Khi thuật lại điều này, bà Mary Nguyễn kể trong tâm trạng xúc động đặc biệt. Lớp học tiếng Việt bắt đầu mang lại thay đổi. Trong lá thư gửi cho mẹ bằng tiếng Việt, Dinh viết: “Mẹ ơi, đừng nghĩ xấu về con. Mẹ hãy tin rằng con sẽ thành công. Chắc chắn con không làm mẹ thất vọng!”. Nói theo ngôn ngữ của nhà báo Thomas Friedman, cái "gốc ô-liu" của bà Mary Nguyễn đã bắt đầu phủ bóng che mát cho cô gái út của bà…

Cao Minh

1-

2- Tháng 10-2013, tại Hà Nội, Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài (Bộ Ngoại giao) và Bộ Giáo dục và Đào tạo đã tổ chức bế giảng và trao chứng chỉ cho giáo viên người Việt Nam ở nước ngoài tham gia tập huấn giảng dạy tiếng Việt

  • bidv-tiet-kiem-mua-vang-ron-rang-tai-loc