Bầu cử hạ viện Nhật Bản: Thủ tướng Abe không còn đường lùi?

Năng lượng Mới số 383

Abe trở lại mạnh mẽ

Cuộc bầu cử ngày 14/12 đã tiếp tục đem lại cho Liên minh cầm quyền LDP quyền kiểm soát tuyệt đối tại Hạ viện Nhật Bản. Theo kết quả kiểm phiếu sơ bộ, đảng LDP của ông Abe giành được 300 trên tổng sống 475 ghế dân biểu. Với kết quả này, LDP không những không yếu đi, mà thậm chí còn mạnh lên và trở thành đảng có sức chi phối chính trị chưa từng thấy trong nhiều năm trở lại đây.

Đứng trước những khó khăn trong quá trình thực hiện chính sách kinh tế Abenomics, những tác động tiêu cực từ chính sách này đang khiến nền kinh tế Nhật Bản rơi vào suy thoái, khiến cho chính sách này gặp phải những chỉ trích từ dư luận. Phe đối lập ở Nhật  Bản cũng đang tận dụng điểm yếu này để công kích Thủ tướng Abe. Chính vì thế, với thắng lợi trong cuộc bầu cử lần này, Chính phủ Abe có thêm một động lực mới, một cơ sở chắc chắn để có thể thực hiện các chính sách còn dang dở.

Thủ tướng Shinzo Abe ăn mừng chiến thắng sau cuộc bầu cử Hạ viện ngày 14/12

Tại sao một chính sách kinh tế đưa nước Nhật vào suy thoái lại được người dân ủng hộ? Theo các nhà phân tích, sự yếu kém của phe đối lập, sự cần thiết của việc tiếp tục chính sách kinh tế Abenomics là lý do thúc đẩy nhiều người dân Nhật Bản tiếp tục bỏ phiếu cho LDP trong cuộc bầu cử Hạ viện lần này. Đối với nhiều cử tri Nhật, gói chính sách Abenomics có thể chưa phải là giải pháp toàn vẹn, nhưng đây vẫn là con đường đúng đắn để kéo Nhật Bản ra khỏi tình trạng giảm phát đã kéo dài suốt 2 thập niên và đem lại khuôn mặt mới cho nền kinh tế nước này.

Kinh tế Nhật đã trải hơn hai chục năm sa sút với 7 đợt suy thoái. Năm 2010 vừa bị Trung Quốc qua mặt về GDP để tụt xuống hàng 3 thế giới. Lý do sâu xa là do tỷ lệ dân số lão hóa cao, khiến mức tiêu thụ sút giảm và hàng hóa mất giá. Trong khi đó, kinh tế Nhật vẫn có ưu điểm là nơi đầu tư ổn định khiến thiên hạ trút tiền mua đồng yen để tìm cơ hội kiếm lời trên thị trường Nhật. Kết hợp hai chuyện: Một là, dân số và tiêu thụ giảm khiến kinh tế bị giảm phát; Hai là, nội tệ lên giá dẫn tới hiện tượng giá cả trong nước tụt đều làm người dân càng tiết kiệm và hoãn chi tiêu để chờ khi giá hạ hơn nữa. Hoàn cảnh éo le ấy khiến doanh nghiệp Nhật điêu đứng. Ðầu tư giảm vì mức lời sụt dẫn tới việc cắt lương và mở ra vòng xoáy lẩn quẩn: Lương hạ càng đánh sụt mức tiêu thụ và làm kinh tế đình trệ.

Chiếm đa số áp đảo sau cuộc bầu cử cuối tháng 12/2013, chính quyền của Thủ tướng Abe áp dụng chánh sách cải cách táo bạo, được gọi là Abemomics, nhắm vào ba hướng (gọi là “ba mũi tên”). Thứ nhất là cố tình gây lạm phát qua biện pháp tăng chi để bơm tiền vào kinh tế theo cái ý... dọa nạt: Hãy mua ngay đi kẻo mai này hàng lên giá. Thứ hai là cải tiến môi trường kinh doanh để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư bằng cách giảm thuế doanh nghiệp. Mũi tên thứ ba toàn diện hơn nhắm vào việc cởi trói cho nền kinh tế để qua đó nâng cao thu nhập đầu người cho toàn dân trong suốt 10 năm sắp tới và nhân lên gấp đôi tổng đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Nhật Bản, mở rộng sức cạnh tranh cho khu vực kinh tế tư nhân. Khác với hai vế đầu của chương trình vực dậy kinh tế do ông Abe chủ xướng, mũi tên thứ ba chủ yếu là một chương trình cải tổ dài hơi và tác động đến toàn bộ cơ cấu của nền kinh tế Nhật Bản.

Kết quả ban đầu là thị trường hồ hởi, tăng cùng mức lời doanh nghiệp và chỉ số cổ phiếu tăng vọt cùng uy tín của ông Abe và đảng LDP. Nhưng tăng chi mà giảm thuế thì gây bội chi nặng hơn, khiến chính quyền Abe phải đi vay khi mức nợ công đã lên tới mức kỷ lục toàn cầu. Bội chi và đi vay càng nhiều thì lãi suất đi vay càng dễ tăng và mở ra một vòng luẩn quẩn khác: Tốn thêm tiền trả nợ khi nhà nước vốn đang thiếu tiền. Vì vậy, việc cải tiến môi trường kinh doanh và giảm thuế lợi tức doanh nghiệp phải đi cùng một biện pháp thuế vụ khác: tăng thuế tiêu dùng, từ 5% lên 8%, kể từ tháng 4/2014. Biện pháp tài chính này lại đụng vào một thực tế kinh tế là làm giảm mức tiêu thụ khiến tăng trưởng tụt và gây phản ứng ngược về chính trị: Giảm thuế cho tư doanh mà lại tăng thuế dân nghèo? Do đó khi có thông báo nền kinh tế Nhật rơi vào suy thoái hồi tháng trước, lập tức uy tín của ông Abe bị sụt giảm nghiêm trọng và tức khắc ông phải quyết định tạm hoãn tăng thuế, ít ra cho đến tháng 10/2015.

Abenomics sẽ cáo chung?

Các chuyên gia về kinh tế Nhật Bản nói rằng chương trình Abenomics có chựng lại nhưng ông Abe đã đi đúng hướng. Kết quả cuộc bầu cử hôm 14/12 đã chứng tỏ điều này. Theo giới phân tích, sau đây Thủ tướng Abe sẽ nhanh chóng bắn đi mũi tên thứ ba trong chính sách Abenomics của ông. Đó là nền tảng để đem lại tăng trưởng cho Nhật Bản trong một thời gian dài. Tuy vậy, mũi tên thứ ba đó không dễ dàng thuyết phục được công luận. Bở đây là một mũi tên hết sức phức tạp, bao hàm rất nhiều thứ trong đó. Ông Abe vừa muốn đẩy mạnh khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp, vừa muốn phụ nữ phải tham gia nhiều hơn vào các hoạt động kinh tế, vào đời sống của các cơ sở sản xuất, vừa muốn mở của thị trường lao động đón các chuyên viên có tay nghề cao vào Nhật Bản làm việc.

Muốn đem lại một làn gió mới cho nước Nhật, thì ông Abe đã chủ trương tạo sân chơi bình đẳng cho các doanh nghiệp làm ăn, thành lập những quỹ hỗ trợ và khuyến khích các doanh nhân lao vào thị trường. Bên cạnh đó, Tokyo không ngừng đầu tư vào các lĩnh vực như công nghệ chế tạo robot. Chính vì phức tạp như vậy cho nên các biện pháp này không thể đem lại kết quả trong ngắn hạn.

Cần từ 4 đến 5 năm thì mũi tên thứ ba của ông Abe mới có hiệu quả rõ rệt. Đó là những chiến lược phát triển lâu dài và chính mũi tên thứ ba này mới là chìa khóa đem lại tăng trưởng dài hơi cho nước Nhật.

Ngoài vấn đề kinh tế, tới đây Thủ tướng Abe sẽ sử dụng uy tín mới có được sau cuộc bầu cử hôm 14/12 cho những chủ đề mà ông rất thiết tha như quốc phòng và hiến pháp.

S.Phương (tổng hợp)