Sáp nhập, hợp nhất: Hóa giải sở hữu chéo?!

Năng lượng Mới số 314

Sẽ còn sáp nhập, hợp nhất

Cùng thời điểm này, sắp có phương án Ngân hàng Thương mại Cổ phần Phát triển Mê Kông (MDB) sáp nhập vào Ngân hàng Thương mại Cổ phần Hàng hải Việt Nam (Maritime Bank) và Ngân hàng Phương Nam (Southern Bank) sáp nhập vào Ngân hàng Sài Gòn Thương Tín (Sacombank). Rất có thể, phương án chi tiết sẽ được trình và thông qua tại Đại hội cổ đông sắp tới của các ngân hàng này.

Đối với trường hợp của PGBank, Tập đoàn Petrolimex hiện là cổ đông lớn nhất, nắm tỷ lệ sở hữu lên tới 40%, khoảng 1.200 tỉ đồng. Theo chỉ đạo, tập đoàn này phải giảm tỷ lệ sở hữu tại đây xuống 20% trong năm 2015. Đây là vấn đề nan giải khi phải thoái một lượng vốn khá lớn mà Petrolimex đầu tư ngoài ngành nhưng vẫn phải bảo toàn được giá trị vốn trong bối cảnh thị trường suy giảm hiện nay... Tuy nhiên, nếu PGBank về với VietinBank và việc Vietinbank sở hữu tới 99% vốn điều lệ của PGBank thì tỷ lệ sở hữu của Petrolimex tại PGBank sẽ giảm mạnh. Như vậy, việc sở hữu ngoài ngành của Petrolimex được giải quyết (hoặc tỷ lệ còn lại rất thấp) đồng thời, hệ thống ngân hàng được củng cố vững mạnh hơn khi một ngân hàng yếu kém được thực hiện tái cơ cấu thành công.

Một điểm giao dịch của Ngân hàng BIDV

Cơ sở để thị trường nhận định MDB sẽ sáp nhập vào Maritime Bank là ở tỷ lệ sở hữu chéo cổ phần của hai ngân hàng này. Hiện Maritime Bank là cổ đông lớn của MDB với tỷ lệ sở hữu vào khoảng 10,16% (theo BCTC năm 2012). Mặt khác, MDB là một ngân hàng khá nhỏ, (tổng tài sản của MDB hiện chỉ khoảng 6.500 tỉ đồng so với khoảng 107.000 tỉ đồng của Maritime Bank) trong bối cảnh hiện nay việc MDB tìm kiếm đối tác quen thuộc, “thân thiện” để sáp nhập tránh bị thâu tóm không mong muốn là điều dễ hiểu. Nếu được sáp nhập, việc sở hữu chéo của hai ngân hàng này sẽ được giải quyết. Hệ thống các TCTD sẽ bớt đi thêm một cặp sở hữu chéo và giúp hệ thống lành mạnh, minh bạch hơn.

Tương tự, thông tin về trường hợp Southern Bank và phương án sáp nhập với Sacombank đã được thông qua tại đại hội cổ đông Sacombank mặc dù từ phía Southern Bank vẫn chưa có những thông tin chính thức. Tuy nhiên, tại thời điểm hiện tại, đại diện vốn góp của Eximbank và Southern Bank tại Sacombank đang “áp đảo” và việc Sacombank và Southern Bank về một nhà sẽ là cách “hợp thức hóa” việc sở hữu chéo mà Eximbank cùng Southern Bank đã thực hiện “thâu tóm” đối với Sacombank hơn một năm về trước. Nhiều khả năng, Eximbank cũng tiếp tục thoái vốn khổi Sacombank trong thời gian tới.

Theo đánh giá, Southern Bank là một ngân hàng nhỏ từng bị khủng hoảng về thanh khoản và hiện có tỷ lệ nợ xấu ở mức khá cao. Nhiều thông tin còn cho thấy, Southern Bank được coi là “sân sau” của Eximbank và nhóm cổ đông liên quan. Điều này càng thể hiện rõ khi các khoản phải thu, lãi và phí phải thu bị “treo” khá lớn trong bảng cân đối suốt những năm gần đây đang đặt dấu hỏi lớn về chất lượng tài sản của ngân hàng này.

Mặc dù tại đại hội cổ đông của Sacombank còn khá nhiều cổ đông nhỏ lẻ phản đối kế hoạch này bởi lo ngại Sacombank sẽ bị suy yếu sau khi tiếp nhận Southern Bank (có khoảng 2,3% số cổ đông phản đối) nhưng việc sáp nhập này cũng sẽ giúp bớt đi một mối quan hệ sở hữu chéo được coi là phức tạp nhất trong hệ thống hệ thống các TCTD nước ta từ trước tới nay. Rủi ro cho hệ thống sẽ được giảm bớt.

Trước đó, SGT và KBC (là nhóm cổ đông do ông Đặng Thành Tâm làm chủ) đã thoái vốn tại Ngân hàng TMCP Phương Tây (Western Bank) và Western Bank hợp nhất với PVFC thành Ngân hàng TMCP Đại Chúng Việt Nam (PVcomBank) vừa giúp xử lý sở hữu chéo từ nhóm cổ đông này và cơ cấu lại Western Bank theo đề án cơ cấu các ngân hàng yếu kém của Ngân hàng Nhà nước.

Ngoài ra, Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) đang cân nhắc mua bán, sáp nhập với một ngân hàng khác “khi điều kiện cho phép”. Theo báo cáo tài chính, hiện Vietcombank đang có sở hữu chéo tại nhiều TCTD khác và là cổ đông lớn như Eximbank (8,19%), Ngân hàng Sài Gòn Công thương (4,3%), Ngân hàng Quân đội (9,59%), Ngân hàng Phương Đông (5,06%)… việc nhận sáp nhập TCTD khác có thể cũng nằm trong lộ trình giảm sở hữu chéo của ngân hàng này.

Cần có lộ trình thực hiện

Nhận định về vấn đề sở hữu chéo trong hệ thống các TCTD nước ta hiện nay, theo đại diện của Ngân hàng Nhà nước cho biết, sở hữu chéo, đầu tư chéo trong hệ thống TCTD đang có xu hướng diễn biến phức tạp, tiềm ẩn rủi ro và ảnh hưởng đến an toàn hoạt động của từng TCTD nói riêng, cũng như toàn hệ thống TCTD nói chung, cản trở nhất định đến quá trình cơ cấu lại hệ thống các TCTD. Để hạn chế và tiến tới chấm dứt tình trạng sở hữu chéo trong hệ thống các TCTD, Ngân hàng Nhà nước đã xác định mục tiêu xử lý sở hữu chéo là góp phần bảo đảm cho hoạt động của các TCTD an toàn, lành mạnh và minh bạch; phản ánh đúng thực chất năng lực tài chính của TCTD và hệ thống các TCTD. Tuy nhiên, sở hữu chéo trong hệ thống các TCTD Việt Nam là vấn đề có tính lịch sử không thể giải quyết ngày một, ngày hai. Đặc biệt, việc xử lý sở hữu chéo không được làm ảnh hưởng tiêu cực, gây khó khăn trong hoạt động của các ngân hàng.

Giải pháp để ngăn ngừa và giải quyết sở hữu chéo hiện nay đang được nhiều chuyên gia khuyến cáo đó là việc đưa cấu trúc sở hữu về một cấu trúc theo đúng quy định của Luật các TCTD. Đây là việc làm cần thiết nhưng phải có lộ trình và thời gian cũng như cách thức phù hợp.

Trước mắt, Ngân hàng Nhà nước cần duy trì thanh kiểm tra liên tục, chặt chẽ, bảo đảm các “ông chủ” rút dần vốn của mình về đúng mức quy định của pháp luật mà không gây khó khăn, đổ bể cho hệ thống ngân hàng. Để thực hiện có thể thông qua nhiều phương, nhưng cách làm tốt nhất thời điểm hiện nay là nên cho phép các “ông chủ” ngân hàng thực sự công khai sở hữu của họ và Ngân hàng Nhà nước ra thời hạn để họ thoái vốn một cách tự nguyện như bán cổ phần cho cổ đông khác. Trong trường hợp họ không tự làm được, Ngân hàng Nhà nước sẽ tìm kiếm khách hàng giúp họ thoái vốn hoặc có biện pháp cứng rắn hơn đối với những “ông chủ” này. Nhưng quan trọng là hệ thống giám sát phải sắc sảo, nghiêm khắc để không ai có cơ hội lợi dụng sở hữu chéo, tạo ra rủi ro lớn cho hệ thống tài chính - ngân hàng.

Thành Trung