Cổ phần hóa phải tính tới lợi ích lâu dài

Quy mô tài sản của DNNN tương đương 80% GDP.

Báo cáo tại hội thảo, ông Phạm Đức Trung - Phó Trưởng ban cải cách và phát triển doanh nghiệp (CIEM) thông tin: Theo khái niệm mới của Luật Doanh nghiệp 2014, doanh nghiệp nhà nước (DNNN) là DN có 100% vốn Nhà nước. Dựa trên tiêu chí này, cả nước hiện có khoảng 800 DNNN, với tài sản lên tới 2,8 triệu tỉ đồng, tương đương 80% GDP.  Vốn chủ sở hữu là 1,1 triệu tỉ đồng; nợ phải trả là 1,7 triệu tỉ đồng. Mặc dù nắm nguồn lực lớn như vậy nhưng theo ông Trung, doanh thu của khu vực DNNN chỉ đạt 1,7 triệu tỉ đồng, lợi nhuận trước thuế là hơn 180 ngàn tỉ đồng.

Đưa quan điểm về vấn đề này, ông Trung cho rằng, DNNN ở Việt Nam đang có quy mô quá lớn, trong khi ở các nước phát triển trên thế giới, nó chỉ chiếm khoảng 15%. Và vì quy mô lớn như vậy, lại được các chủ thể tạo ra những ưu thế, đặc quyền, đặc lợi cho một bộ phận DNNN khi thực thi Luật, quy định, khuôn khổ pháp lý đã tạo ra biến dạng thị trường. Cụ thể, sự biến dạng này thể hiện ở việc tăng chi phí và tạo rào cản gia nhập thị trường cho các DN khác; ưu tiên tiếp cận vốn vay; chưa tính đúng tính đủ chi phí; DNNN chưa bị giải thể phá sản một cách bình đẳng như các khu vực khác; thiếu ràng buộc ngân sách và kỷ luật tài chính…

Phân tích cụ thể việc tăng chi phí và tạo rào cản gia nhập thị trường đối với DN tư nhân, ông Trung nói: Tập đoàn, Tổng công ty thống lĩnh chi phối nhiều thị trường quan trọng như điện, xăng dầu, khoáng sản, dịch vụ viễn thông, vận tải hàng không nội địa… Điều này khiến DN tư nhân khó gia nhập vào các thị trường này bởi những giấy phép kinh doanh có điều kiện, không đủ quy mô và nguồn lực để cạnh tranh sòng phẳng.

Tới dự và điều hành Hội thảo, TS Nguyễn Đình Cung - Viện trưởng CIEM thẳng thắn chỉ ra rằng, những ưu ái mà DNNN được hưởng chính là nguồn gốc phát sinh méo mó thị trường, là rào cản đối với cải cách và phát triển kinh tế quốc gia. Nguyên nhân dẫn tới thực trạng này thì có nhiều nhưng cơ bản nhất đó là quan niệm về vai trò, chức năng của DNNN không còn phù hợp.

“Qua 30 năm, đổi mới DNNN vẫn là câu chuyện thời sự. Cần xem xét lại vai trò, chức năng của DNNN. Cổ phần hóa thực chất, không hình thức, nửa vời. Phải áp dụng kỷ luật ngân sách cứng và kỷ luật thị trường, trong đó ràng buộc lợi nhuận bình quân thị trường, thua lỗ kém hiệu quả dứt khoát bị đào thải, bị trừng phạt đối với cá nhân có liên quan” - TS Nguyễn Đình Cung đưa quan điểm.

Nêu ý kiến về vấn đề vai trò của DNNN, ông Hà Huy Tuấn - Phó Chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia nhấn mạnh: Xung quanh vấn đề quản trị DNNN và DN tư nhân, chúng ta cần có suy nghĩ kỹ. Khi quản trị, đừng nghĩ ngay sang tư nhân là nó tốt ngay. Phải thận trọng. Vướng mắc nhất khi chuyển sang cổ phần hóa là giải quyết mâu thuẫn giữa lợi ích trước mắt và lâu dài thế nào. Những người liên quan đến lợi ích lâu dài họ có tính toán khác. Những người nhảy vào tìm lợi ích ngắn hạn họ lại có suy nghĩ khác. Cho nên phải giải quyết mâu thuẫn ấy. Tìm lời giải cho vấn đề này không hề dễ trong bối cảnh Việt Nam cũng như quốc tế.

Tới dự Hội thảo, các chuyên gia kinh tế đều cho rằng, quy mô DNNN ở Việt Nam hiện quá lớn, và vì quá lớn nên vấn đề quản trị hết sức khó khăn, thậm chí là không quản trị được. Chính vì vậy, để DNNN thực sự trở thành lực lượng vật chất, là công cụ vĩ mô, quy mô DNNN phải giảm, quá trình cải cách quản trị phải được đẩy mạnh, nhanh chóng hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường, thống nhất khuôn khổ hoạt động kinh doanh, không phân biệt nguồn gốc doanh nghiệp.

Thanh Ngọc (Năng lượng Mới)