“Mẹ đi lấy chồng, con ở với… ông”

Năng lượng Mới số 313

Yên tĩnh… bất yên

Đã trên tuổi 60 nhưng vợ chồng ông Vang Đình Hiệu và bà Kha Thị Duyên, bản Cặp Chạng, xã Yên Tĩnh, huyện Tương Dương (Nghệ An) hằng ngày vẫn ra khe Chà Hạ đãi vàng. Hai tấm lưng còng suốt ngày phơi giữa nắng mưa, hai khuôn mặt già nua luôn cúi xuống dòng nước ngầu đục, tay chân lở loét vì nguồn nước ô nhiễm... Cặp vợ chồng già ấy cứ ngược khe Chà Hạ, từ bản Cặp Chạng, qua bản Hạt, lên tận Chà Lúm, Na Cáng để đãi vàng. Ngày nào gặp “hên”, ông bà kiếm được vài trăm nghìn, ngày nào “xui”, chỉ có vài chục, có ngày chẳng được đồng nào. Trò chuyện với chúng tôi, ông Hiệu không giấu được nỗi buồn: “Tuổi già đáng lẽ được cậy nhờ con cái nhưng vợ chồng tôi không có được cái phúc ấy. Vì sinh được 4 đứa con, 2 đứa đã chết, 1 đứa đang thụ án tù. Bây giờ lưng đã còng nhưng chúng tôi vẫn phải làm lụng để nuôi 3 đứa cháu nhỏ ăn học”.

Bố mẹ mất, Lô Thị Như Bình được ông bà nội đón về nuôi

Con trai cả của ông Hiệu là Vang Văn Tình đã chết vì ma túy. Tình đã có vợ và 2 con. Tình từng phải ngồi tù do bị bắt quả tang vận chuyển và sử dụng chất ma túy. Ra tù một thời gian, Tình bị chết bởi căn bệnh thế kỷ AIDS. Chồng mất, vợ của Tình là Lô Thị Mùn bỏ đi lấy người khác, để lại cho ông bà 2 đứa con (1 trai năm nay học lớp 3 và 1 gái năm nay lớp 4). Người con thứ 2 của vợ chồng ông Hiệu là Vang Văn Kháy. Kháy đã có vợ và 2 con. Hiện tại, Kháy đang lĩnh án tù tại Quảng Bình. Cũng giống người anh trai đã khuất, Kháy từng buôn bán và sử dụng chất ma túy. Trước lúc vào tù, Kháy bị “con ma trắng” quyến rũ, buộc phải đi cai nghiện. Nhưng “con ma trắng” vẫn không tha, nó lại dẫn lối cho Kháy đi vào con đường tù tội. Kháy vào tù, vợ Kháy là Vi Thị Tỏi quyết định ly hôn rồi đi lấy người khác. Hai đứa con nhỏ của vợ chồng Kháy giờ 1 đứa theo mẹ, 1 đứa ông bà nội cưu mang. Con gái thứ 3 của ông Hiệu đã mất cách đây gần chục năm, khi cô mới 17 tuổi. Người con trai thứ 4 là Vang Văn Tứ vừa mới lập gia đình. Hiện tại, ông Hiệu - bà Duyên sống cùng vợ chồng người con trai út và nuôi 3 đứa cháu nội. Vùng đất Yên Tĩnh vốn “chưa mưa đã lụt”, cuộc sống người dân vô cùng khó khăn.

Thời gian gần đây, khi sức lực đã sút giảm đáng kể, vợ chồng ông Hiệu không còn đủ sức phát rẫy. Không còn cách nào khác, cặp vợ chồng già ấy phải ra khe Chà Hạ đãi vàng kiếm sống và nuôi các cháu. Suốt ngày dầm mình giữa dòng nước ô nhiễm nhưng thu nhập vẫn phập phù ngày có ngày không. Điều đó đồng nghĩa với cuộc sống gia đình bữa no bữa đói. Có những ngày trời mưa liên miên không ngớt, nước dâng cao và chảy xiết, vợ chồng ông Hiệu không thể ra khe Chà Hạ đãi vàng. Không ra đãi vàng nghĩa là không có tiền, không có cái ăn nên cả nhà phải dùng măng rừng và củ chuối trừ bữa. Ăn măng, ăn củ chuối nhiều cái bụng lại cồn cào, có khi còn đau quằn quại. Thấy các cháu nước da xanh tái, ông bà thương rớt nước mắt nhưng không biết làm gì hơn. Chỉ mong trời tạnh mưa, con nước bớt hung dữ để ra khe đãi vàng, kiếm tiền mua cho các cháu lon gạo và ít thức ăn. Rồi ông Hiệu lại thở dài: “Ở độ tuổi như chúng tôi phải lao động cật lực, ăn uống thất thường có lẽ không thể sống thọ. Mong muốn lớn nhất của vợ chồng tôi là các cháu mau lớn và trưởng thành, trở thành người có ích cho xã hội, đừng đi vào con đường lầm lạc như bố chúng...”.

Ngôi nhà vợ chồng ông Lô Thanh Truyền (1952) và bà Vi Thị Thu (1950) cách nhà ông Hiệu không xa. Cặp vợ chồng này cũng đang phải cưu mang 1 cháu gái nhỏ đang học lớp 3. Ông Truyền có 5 người con, 3 con gái đã lấy chồng, con trai cả chưa lập gia đình. Người con trai thứ 2 sinh năm 1981 là Lô Văn Đê đã chết vì căn bệnh thế kỷ cách đây 5 năm. Theo lời bà Thu, lúc đầu Đê rất ngoan, nghe lời bố mẹ và chí thú làm ăn. Đê yêu và cưới Lô Thị Pàn - người con gái cùng bản, cuộc sống vợ chồng khá hòa thuận và yêu thương nhau. Thế rồi không hiểu bắt đầu từ khi nào, Đê đổ đốn sa vào nghiện ngập, bỏ bê công việc gia đình. Mặc cho bố mẹ can ngăn, mặc cho vợ van xin khẩn thiết nhưng Đê vẫn chạy theo đám bạn mắc nghiện, chạy theo ảo ảnh của “con ma trắng”. Trong những lần dùng chung kim tiêm, Đê bị vi rút HIV đã xâm nhập vào cơ thể và không bao lâu sau phải từ bỏ cuộc sống. Sau khi chồng mất, Lô Thị Pàn dựng quán tạp hóa nhỏ ở cuối bản để kiếm tiền mưu sinh và nuôi con nhỏ. Họa vô đơn chí, chuyện đau lòng lại ập đến vào một đêm giữa năm 2011, khi Pàn bị kẻ xấu sát hại bằng cách lấy sợi dây thừng siết cổ. Chiều hôm sau, dân bản mới tìm thấy xác Pàn bị kẻ thủ ác dìm xuống khe Chà Hạ cùng mấy tảng đá lớn. Đêm đó, bé Lô Thị Như Bình - con gái Pàn về ở với ông bà nội.

Mất bố, mất mẹ, Như Bình trở thành đứa trẻ côi cút, bơ vơ giữa cuộc đời. Vợ chồng ông Truyền đón Như Bình về ở cùng. Năm nay, Như Bình lên 9 tuổi, vóc dáng gầy gò và ánh mắt luôn đượm buồn. Khi nghe ông bà nội kể lại cái chết của bố mẹ, khóe mắt Như Bình chợt rưng rưng ngấn nước. Để có tiền nuôi cháu ăn học, ông Truyền - bà Thu phải cố hết sức mình. Hằng ngày ông bà phải ra sức chăm nom mấy con bò, vì đó là nguồn thu nhập chính. Tuổi già ập đến mang theo biết bao nhiêu bệnh tật. Ông Truyền đang mắc chứng bệnh đau thần kinh, chân trái luôn tê buốt, không thể leo được cầu thang, phải kê giường dưới sàn. Còn bà Thu đang mắc bệnh viêm khớp, toàn thân buốt nhức, việc đi lại hết sức khó khăn. Nhìn đứa cháu nhỏ ngồi lặng lẽ nơi góc nhà, ông Truyền không nén được nước mắt: “Tội nghiệp lắm, nhiều đêm đang ngủ nó bỗng khóc thét lên và gọi mẹ. Nó là máu mủ, ruột rà nên có khó khăn, vất vả đến mấy mình cũng phải nuôi dạy đến nơi đến chốn. Chỉ sợ nó chưa kịp lớn mình đã phải về với tổ tiên...”.

Vợ chông ông Hiệu đãi vàng kiếm tiền để nuôi đàn cháu nhỏ

Điều đáng buồn là ở bản Cặp Chạng, hoàn cảnh như gia đình ông Hiệu và ông Truyền không phải là hiếm. Ngay như gia đình Trưởng bản Quang Đại Tình cũng không tránh khỏi chuyện đau xót. Ông Tình có 3 người con, cô con gái đã yên bề gia thất. Con trai đầu là Quang Văn Dương đã chết vì bệnh AIDS, vợ Dương là Lương Thị Lễ đã lấy chồng khác và sinh được một đứa con. Hai đứa con nhỏ của Dương và Lễ hiện tại vợ chồng ông Tình đang cưu mang. Con trai thứ 2 của ông Tình là Quang Văn Di đang thụ án vì tội tàng trữ, vận chuyển và sử dụng ma túy. Vợ Di hiện đã bỏ đi làm ăn xa, nghe nói sang tận Trung Quốc, đứa con nhỏ đang được ông bà ngoại cưu mang.

Trao đổi với chúng tôi, thầy Nguyễn Ngọc Tuấn - Hiệu trưởng Trường THCS bán trú Yên Tĩnh cho biết: “Chúng tôi đang tiến hành thống kê những trường hợp học sinh đang được ông bà nội, ngoại cưu mang để có sự hỗ trợ cần thiết. Con số thống kê bước đầu cho thấy đã có trên 10 trường hợp học sinh lâm vào hoàn cảnh kể trên. Nếu thống kê cả cấp mầm non và tiểu học chắc hẳn sẽ nhiều hơn nữa. Năm học này, có 2 em gặp hoàn cảnh như vậy đã được Phòng Công Thương huyện hỗ trợ học bổng 10 triệu đồng, lập sổ tiết kiệm để chi tiêu hằng tháng”. Cũng theo lời thầy Tuấn, không chỉ ở Cặp Chạng mà tình trạng ông bà nội ngoại phải cưu mang các cháu nhỏ đang diễn ra ở hầu khắp các bản làng của xã Yên Tĩnh. Thậm chí, có những người phải cưu mang một lúc 5-7 đứa cháu nhỏ. Và chắc chắn, không riêng gì ở Yên Tĩnh mà nhiều bản làng khác của huyện Tương Dương cũng đang diễn ra tình trạng này.

Chuyện buồn ở bản Mọi

Lần theo trục đường chính từ trung tâm xã Lục Dạ, huyện Con Cuông (Nghệ An), vượt 10km, chúng tôi leo một con dốc khá dài để đến bản Mọi. Phía đầu bản có nhiều ngôi nhà đẹp và kiên cố, các tuyến đường trong bản đã được bê tông hóa. Nhưng ở phía cuối bản, cảnh tượng hoàn toàn khác hẳn, không còn bóng dáng của những ngôi nhà ngói khang trang mà toàn là những ngôi nhà nhỏ lợp tranh nằm run rẩy trong gió. Nhìn những căn nhà lá tạm bợ ấy, thầy giáo Vi Đình Trinh (Trường tiểu học Lục Dạ 2) - người có thâm niên hơn 20 năm gắn bó với bản Mọi nói: “Ở đây, có nhiều câu chuyện buồn nép mình dưới những mái tranh đơn sơ”.

Theo chân thầy Trinh, chúng tôi bước vào ngôi nhà nhỏ nằm chênh vênh bên bờ suối. Gọi là nhà nhưng thực ra không hơn chiếc lán canh rẫy là bao. Phía trong không có vật dụng gì có giá trị ngoài 2 chiếc giường đơn sơ và mấy chiếc nồi nấu ăn. Chủ nhà là vợ chồng ông Vi Văn Truyền (65 tuổi) và bà Ngân Thị Quyết (60 tuổi). So với những người cùng độ tuổi, vợ chồng ông Truyền trông già hơn rất nhiều. Hỏi chuyện gia đình, ông cho biết: “Chúng tôi có 6 người con, tất cả đều đã dựng vợ gả chồng, cuộc sống còn nhiều khó khăn nhưng không có gì đáng ngại. Chỉ thương con Thu (sinh 1981) - con gái thứ 5 bị lừa bán sang Trung Quốc cách đây 4 năm, giờ đang lưu lạc bên đó. Chồng nó cũng bỏ đi biệt tăm, để lại 3 đứa cháu nhỏ cho vợ chồng tôi cưu mang...”.

Dù tuổi đã cao nhưng vợ chồng ông Truyền vẫn phải làm lụng để nuôi các cháu

Theo lời ông Truyền, đầu năm 2010, một người quen ở xã Đôn Phục (Con Cuông) tìm đến gặp và rủ rê Vi Thị Thu (con gái ông bà) sang Trung Quốc làm ăn. Vì  khó khăn, vất vả nên khi nghe nói đến cuộc sống ổn định, thu nhập cao, Thu quyết định lên đường đến “miền đất hứa” và ít lâu sau sẽ trở về trong cảnh giàu sang. Thu bỏ đi, chồng cô cũng tìm đường phiêu bạt, dù cuộc sống còn lắm cơ cực nhưng vợ chồng ông Truyền phải dang tay cưu mang 3 đứa cháu ngoại, có đứa lúc ấy mới lẫm chẫm tập đi. Cũng như bao gia đình khác ở bản Mọi, nguồn thu nhập chính của ông Truyền - bà Quyết không có gì hơn là mấy đám ruộng và rẫy quanh nhà. Nhưng tuổi cao sức yếu, làm đủ ăn đã khó huống chi còn phải cưu mang 3 đứa cháu đang độ tuổi ăn tuổi lớn.

Để có cái ăn, hằng ngày vợ chồng ông Truyền phải làm quần quật, không kể mưa nắng hay sớm tối. Ruộng rẫy ít, ông bà đi làm thuê. Ai thuê bất cứ việc gì ông bà đều nhận làm để có thêm thu nhập, từ việc gieo cấy, thu thoạch đến bóc vỏ keo, chặt nứa. Có những lần, ông bà vượt gần 30 cây số xuôi về bản Cao Vều thuộc xã Phúc Sơn (Anh Sơn) để chặt nứa thuê. Có hôm, trời mưa xối xả, nước suối dâng cao cuốn phăng ông Truyền và bó nứa xuôi về hạ nguồn. Là người lớn lên và sống chết với khe suối, núi rừng nên ông Truyền có nhiều kinh nghiệm. Ông cứ ôm chặt bó nứa, mặc cho nó lao qua ghềnh thác, mặc cho nước dội vào mặt, nếu buông tay lúc này chắc chắn sẽ bị nhấn chìm, bám chặt còn có cơ may sống sót. Và cơ may đã đến, bó nứa vướng vào  chùm rễ cây bên mép suối rồi mắc kẹt lại. Ông Truyền nắm lấy chùm rễ cây rồi đu lên bờ. Ngồi định thần một lúc, ông thấy đau rát khắp người, những vết thương do va đập đã bắt đầu ứa máu...

Những lúc ông bà đi làm thuê xa, 3 đứa cháu nhỏ phải gửi lại anh em họ hàng trông coi và lo việc cơm nước. Bà Quyết nói: “Tuổi già phải leo núi nên mệt lắm. Cái chân thì đau nhức, cái tay thì mỏi rã rời, mắt không còn tỏ như trước... Nhưng không đi làm thì biết lấy gì mà nuôi các cháu?”. 3 đứa cháu ngoại ông bà cưu mang, đứa lớn nhất 12 tuổi, đứa nhỏ nhất mới 6 tuổi, tất cả đang theo học bậc tiểu học. Ở bậc tiểu học, ngành giáo dục bố trí điểm trường lẻ tận bản nên việc học hành còn thuận lợi, vì trường lớp gần nhà, các khoản chi phí còn ít. Ông Truyền bộc bạch: “Có lẽ chúng tôi chỉ nuôi được chúng học hết tiểu học thôi. Vì lên THCS phải đi xa hàng chục cây số, chi phí lại cao hơn, mà sức khỏe ông bà càng giảm sút...”. Cùng đi với chúng tôi, cô giáo Vi Thị Thìn cho biết: “Trong 3 cháu ngoại của ông bà đang nuôi, có em Nguyễn Thị Thảo hiện đang học lớp 2 do tôi chủ nhiệm. Hầu hết các khoản đóng góp của Thảo đều được miễn, đầu năm học mới em còn được nhà trường hỗ trợ sách vở, quần áo”.

Rời nhà vợ chồng ông Truyền, chúng tôi sang nhà anh Vi Văn Tằm - người có vợ bị lừa bán sang Trung Quốc cùng đợt với chị Vi Thị Thu - con ông Truyền, bà Quyết. Căn nhà trống trải, gió thốc tứ bề, 2 đứa trẻ ngồi lấm lem quanh bếp. Lúc này, anh Tằm đang đi rừng, chỉ có 2 con gái ở nhà. Cách đây 4 năm, vợ anh Tằm là chị Cầm Thị Thân đã bị kẻ xấu lừa bán sang Trung Quốc, đến nay vẫn chưa có tăm tích gì. Vợ bỏ đi, để lại 3 đứa con nhỏ cho anh nuôi nấng, cuộc sống đã khó khăn, vất vả nay lại trăm bề tủi cực. Để có tiền nuôi con, anh Tằm phải bươn chải, làm thuê cuốc mướn. Anh vừa ra làm thuê tận Quảng Ninh, mới về dịp tết vừa rồi và đang có ý định trở ra đó làm tiếp. Và khi đi làm ăn xa, anh Tằm buộc phải gửi con cho ông bà nội trông nom, chăm sóc. Vi Thị Nghi, con gái đầu của anh Tằm năm nay mới 12 tuổi, học hết lớp 5 phải ở nhà phụ giúp bố nuôi 2 em (đang học lớp 1 và mẫu giáo). Có lẽ do thiếu vắng sự quan tâm, chăm sóc của người mẹ, cuộc sống lại khó khăn, sớm phải lo toan nên trông Nghi già trước tuổi. Nghi cho biết: “Cháu cũng vừa đi rửa bát cho một quán ăn ở Gia Lai gần 1 năm, ăn uống rồi họ trả mỗi tháng 2 triệu. Bây giờ có lẽ cháu không đi nữa, phải ở nhà trông các em”.

Được biết, ở bản Mọi, gia đình ông Truyền và anh Tằm không phải là cá biệt. Trong bản còn mấy gia đình nữa lâm vào hoàn cảnh tương tự. Những người phụ nữ bị lừa bán sang Trung Quốc rồi bặt vô âm tín, để lại gánh nặng con cái lên vai người chồng và ông bà nội ngoại. Thời gian qua, không ít đối tượng buôn bán phụ nữ, trẻ em sang Trung Quốc đã bị pháp luật trừng trị nhưng xem ra hậu quả của nó để lại chưa biết đến lúc nào mới khắc phục được. Bởi nhiều gia đình đang rơi vào cảnh bất hạnh, nhiều đứa trẻ đang phải sống thiếu vắng tình thương của người mẹ.

Rời miền Tây Nghệ An, chúng tôi mãi day dứt với câu hỏi: Nếu biết được cảnh bố mẹ già đang còng lưng để cưu mang những đứa cháu nhỏ, nếu thấy cảnh những đứa con mình nheo nhóc, đau buồn, không biết những người con của ông Hiệu, ông Truyền, ông Tình và bà Lan, bà Quyết có kịp tỉnh ngộ? Và nếu được làm lại cuộc đời, liệu họ có đủ bản lĩnh để thoát khỏi sự quyến rũ chết người của “con ma trắng” và lời dụ dỗ đến “miền đất hứa”?

Phóng sự của Bùi Khánh Huyền