Mao Trạch Đông: 40 năm nhìn lại

Chân dung Mao Trạch Đông trước Thiên An Môn

7 công và 3 tội

Những tranh cãi về công và tội của ông Mao Trạch Đông trong thời kỳ làm Chủ tịch Trung Quốc cho đến giờ vẫn còn tồn tại trong giới tri thức, đảng viên Trung Quốc và cộng đồng người Hoa ở nước ngoài.

Tạp chí L’Obs tuần (18-24/8/2016), trong hồ sơ dài hơn 10 trang về Mao Trạch Đông, một mặt tổng kết di sản thực sự mà Mao để lại 40 năm sau khi qua đời, một mặt khác cũng tìm hiểu tại sao Trung Quốc ngày nay vẫn tôn thờ ông mặc dù chính sách ông được cho là gây ra nhiều cái chết cho người dân. Bài viết nêu bối cảnh năm nay là kỷ niệm đúng 40 năm ngày người Cầm Lái Vĩ Đại qua đời (9/9/1976) và 50 năm Cách Mạng Văn Hóa.

Theo sử gia người Đức Frank Dikotter, được L’Obs phỏng vấn, thì ông Mao Trạch Đông phải chịu trách nhiệm về cái chết của hơn 50 triệu người ở Trung Quốc. Họ là nạn nhân của những sai lầm trong chính sách kinh tế và văn hóa của ông: để xảy ra nạn đói kéo dài suốt 3 năm từ 1959 đến 1962, làm 45 triệu người chết, đó là chưa tính đến thời kỳ Cách Mạng Văn Hóa, làm ít nhất 5 triệu người chết.

Liên quan về “tội” của Mao chủ tịch, Dorian Malovic, đặc phái viên của tờ La Croix ở Trùng Khánh, trong một phóng sự công phu đăng ngày 6/9, cho biết có dịp tiếp xúc với nhiều nhân chứng, những người đã trải qua giai đoạn đen tối nhất và tàn khốc nhất dưới thời Mao Trạch Đông. Giai đoạn Đại Nhảy Vọt 1957-1961. Người Cầm Lái Vĩ Đại đã ấn định mục tiêu phải vượt qua Liên Xô và Anh về sản lượng thép.

Nông dân phải rời bỏ ruộng đồng, cày, cuốc để đến nung chảy từng gram kim loại trong những lò nung nhỏ bé. Ruộng bị bỏ hoang, không người chăm sóc trở nên khô cằn không thể canh tác. Lương thực cũng bắt đầu thiếu thốn và nạn đói thảm khốc nhất đã xảy ra. Nhưng đối với những người còn sống sót, điều đáng buồn nhất là cảm giác bị lãng quên.

Trao đổi với giới trẻ ngày nay, những người có điều kiện đi du học ở nước ngoài, nhà báo Dorian Malovic nhận thấy là họ cũng không dễ bị đánh lừa. Dù vậy, họ cũng tỏ ra rất giữ ý khi nhìn nhận rằng Mao Trạch Đông không chỉ có những điểm tốt, rằng “không ai là hoàn hảo, ai cũng có sai lầm”.

Trong Hội nghị Toàn thể Ban Chấp Hành Trung Ương lần thứ 6 vào tháng 6/1981, đảng Cộng Sản Trung Quốc đánh giá như sau về thành tích và sai lầm của Mao Trạch Đông: 70% tích cực và 30% tiêu cực.

Như vậy chính đảng Cộng Sản Trung Quốc cũng đã thừa nhận những sai lầm của Mao Trạch Đông trong suốt 43 năm cầm quyền (1943-1976), nhưng đồng thời cho rằng công của ông với Trung Quốc nói chung và với đảng Cộng Sản Trung Quốc nói riêng là lớn hơn.

La Croix nhận định: giờ đây Mao Trạch Đông vẫn luôn là giá đỡ quyền lực cho Đảng Cộng sản, mà ở đó chủ nghĩa tôn thờ cá nhân trường tồn tại dưới muôn mặt của xã hội Trung Quốc. Mao Trạch Đông đã trở thành một thần tượng luôn sống mãi cùng với thời gian.

Mỗi năm, có hàng trăm ngàn người dân ùn ùn đổ về làng Thiều Sơn, tỉnh Hồ Nam, để viếng thăm quê hương của Mao. Hay như đến thăm lăng Mao chủ tịch tại Thiên An Môn. Hình ảnh của Mao hiện diện khắp nơi. Bức chân dung lớn được treo ngay trên cửa Tử Cấm Thành. Đâu đâu cũng thấy tượng Mao kích cỡ khác nhau (từ quảng trường, bờ kè, đại học, nhà ga…). Đương nhiên hình ảnh của ông còn xuất hiện trên cả những tờ giấy bạc.

Cũng nói về ảnh hưởng của Mao Trạch Đông trong đời sống ở Trung Quốc hiện nay, nhật báo Le Monde hôm 27/7/2016 dành hai trang lớn cho chủ đề “Mao, đối tượng của nạn sùng bái cá nhân tột đỉnh”. Theo nhật báo hàng đầu của Pháp, thậm chí ông Mao còn có cả “Kinh Thánh”, đó là cuốn Sách Đỏ. Thống chế Lâm Bưu, Tổng tham mưu trưởng và là người được Mao chỉ định kế vị, đã ra lệnh phân phối trong quân đội từ năm 1964, sau đó đến Hồng vệ binh và tất cả mọi người dân đều phải học thuộc lòng những câu của Mao trong cuốn sách này.

Từ 40 năm qua, hình ảnh hiền hòa của Mao Trạch Đông vẫn được gìn giữ ở Trung Quốc. Nhiều người Trung Quốc cũng không hiểu tại sao người nước ngoài lại có ác cảm với lãnh đạo của họ.

Một quà lưu niệm in hình ảnh hai ông Tập Cận Bình và Mao Trạch Đông

Tập Cận Bình giống Mao Trạch Đông “y đúc”

Nói về ảnh hưởng của Mao Trạch Đông với cá nhân Chủ tịch Tập Cận Bình hiện nay, báo La Croix trong bài viết có tiêu đề “Tập Cận Bình, một vị chủ tịch mang hình bóng của Mao”, ra ngày 7/9, đã cho thấy ông Tập Cận Bình đang lãnh đạo Trung Quốc theo đường lối độc đoán, chuyên quyền của Mao Trạch Đông.

Tờ báo cho hay dưới thời 3 nhà lãnh đạo Đặng Tiểu Bình, Giang Trạch Dân và Hồ Cẩm Đào, Mao chủ tịch đã tạm thời rơi vào lãng quên. Ông Tập Cận Bình, lên cầm quyền năm 2012, dường như muốn làm sống lại ký ức về Mao.

La Croix nhận định rằng cho dù Tập Cận Bình không làm Cách mạng Văn hóa, không đẩy dân chúng vào nạn đói... nhưng ông Tập giống Mao ở chỗ ông “khóa chặt” cả bộ máy chính trị Trung Quốc và muốn nắm mọi quyền lực.

Không có quyết định nào của Thường Vụ Trung Ương Đảng là do các ủy viên thông qua. Tất cả đều là quyết định của Tập Cận Bình. Ông Tập thâu tóm mọi quyền lực trong tay, giữ mọi chức vụ quan trọng nhất tại đất nước: Tổng bí thư Đảng, Chủ tịch nước, Chủ tịch Quân Ủy Trung Ương, Tổng tư lệnh quân đội, Chủ tịch Ủy Ban An Ninh Quốc gia, Chủ tịch Ủy ban Kinh tế Quốc gia…. Nhật báo La Croix nhận xét: “Cho dù là chính trị, quân đội, kinh tế, hay xã hội, thì không gì có thể thoát khỏi tay ông ta”.

Để thể hiện quyền lực, từ năm 2012, Tập Cận Bình đã tiến hành chiến dịch chống tham nhũng quy mô lớn mà nhiều nhà nghiên cứu không công khai danh tính gọi là “chiến dịch thanh trừng chính trị”. Môt giáo sư từng giảng dạy tại trường Đại học Trùng Khánh ở miền Tây Nam Trung Quốc cho La Corix biết: “Chúng tôi thường xuyên có cảm giác đang quay trở lại sống ở giai đoạn hơn 40 năm về trước, dưới thời Mao Trạch Đông, người đã đưa ra các quyết định điên rồ và tai hại nhưng tất cả mọi người đều phải theo, không ai dám phản đối một câu”.

La Croix cho rằng Tập Cận Bình còn học theo cách tuyên truyền, lấy lòng dân chúng của Mao. Ông Tập thể hiện trên các phương tiện truyền thông hình ảnh một vị chủ tịch nước gần gũi với dân chúng, chẳng hạn như đi ăn sủi cảo, một món ăn dân dã, tại một quán ăn bình dân ở Bắc Kinh. Và cũng giống như Mao Trạch Đông, hình ảnh của Tập Cận Bình hiện diện khắp nơi, trên các tấm bưu ảnh, đồ lưu niệm như cốc, chén, đĩa, kể cả trong viện bảo tàng cố chủ tịch Đặng Tiểu Bình. La Croix ví von: “Tập Cận Bình khoác lên người một bộ quần áo mới của Mao”.