Hướng đi nào bền vững?

Ông Trần Viết Ngãi, Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam

Ông Trần Viết Ngãi, Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam cho biết, hiện nay, các nguồn năng lượng hóa thạch như than, khí đốt… ngày càng cạn kiệt, điện hạt nhân đã tạm dừng. Để đảm bảo mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, đến năm 2020, ngành điện cần bổ sung gần 100 tỉ kWh điện, năm 2030 bổ sung 300 tỉ kWh.

Cũng theo ông Ngãi, tổng công suất các nguồn thủy điện hiện nay khoảng 18.000MW với sản lượng khoảng 70 tỉ kWh/năm. Các nguồn thủy điện lớn đến nay hầu như đã khai thác hết. Theo số liệu của Bộ Công Thương, trong quy hoạch tổng thể, có 824 dự án thủy điện. Trong đó, đã khai thác 343 dự án (tổng công suất 17.987MW); đang thi công 165 dự án (tổng công suất 3.348MW); đang nghiên cứu 260 dự án (tổng công suất 3.050MW); còn lại 56 dự án chưa có chủ trương đầu tư.

“Theo tính toán, nếu tiến hành khai thác các dự án thủy điện vừa và nhỏ nêu trên, tổng công suất sẽ đạt gần 4.000MW, cung cấp được khoảng 15 tỉ kWh/năm, bổ sung phần điện năng thiếu hụt” - ông Ngãi cho biết.

Còn theo ông Phan Duy Phú - chuyên gia thủy điện (Bộ Công Thương), phát triển thủy điện vừa và nhỏ có những ưu điểm nổi trội, đặc biệt là sẽ góp phần làm chậm lũ, giảm lũ và góp phần cải tạo cảnh quan, môi trường sinh thái, đồng thời tham gia cấp nước cho sản xuất và sinh hoạt của người dân vào mùa khô, không làm cạn kiệt các nguồn tài nguyên thiên nhiên, cũng không làm biến đổi các dòng chảy sau khi nước chạy qua turbine.

Tuy nhiên, trong giai đoạn 2010-2014, do việc xây dựng thủy điện vừa và nhỏ diễn ra ồ ạt nên đã nảy sinh nhiều bất cập. Một số dự án của các nhà đầu tư tư nhân đã làm ảnh hưởng đến môi trường rừng, xả lũ không đúng quy trình. Công tác nghiên cứu, lập quy hoạch về thủy điện vừa và nhỏ ở một số địa phương chủ yếu chỉ dựa vào đề xuất của các doanh nghiệp, chưa có nghiên cứu tổng thể về khai thác tiềm năng thủy điện. Việc quản lý chất lượng của các cơ quan quản lý Nhà nước tại địa phương; của chủ đầu tư từ các khâu, khảo sát, thiết kế đến thi công còn nhiều bất cập như, khảo sát địa chất không đầy đủ, thiết kế chưa tuân thủ đúng quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật, quá trình thi công chưa bảo đảm an toàn… dẫn đến những sự cố phát sinh khó lường.

Nhà máy Thủy điện Tà Cọ (Sốp Cộp, Sơn La)

Từ thực tế trên, ông Phan Duy Phú cho rằng, cần tăng cường sự phối hợp giữa các bộ, ngành, địa phương, làm tốt các khâu quản lý quy hoạch, xây dựng, vận hành và khai thác các công trình thủy điện, tiến tới phát triển thủy điện một cách bền vững trên cơ sở hài hòa giữa yêu cầu đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia với việc cấp nước cho sinh hoạt và sản xuất nông nghiệp, giữa yêu cầu về phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường. Đồng thời, các nhà máy thủy điện vừa và nhỏ cũng cần nghiêm túc tuân thủ các quy định của pháp luật về đảm bảo an toàn đập, đảm bảo môi trường, quản lý chất lượng công trình một cách chặt chẽ từ khâu thiết kế, giám sát thi công, quy trình vận hành hồ chứa; bồi thường, hỗ trợ, di dân, tái định cư, trồng rừng và chi trả dịch vụ môi trường rừng tại các dự án thủy điện.