Gian nan hàng Việt vào siêu thị ngoại

Đòi chiết khấu cao

Hàng hóa ở các siêu thị đang ngày càng được người tiêu dùng ưa chuộng vì tin tưởng vào chất lượng. Vì vậy, bán hàng vào siêu thị là mục tiêu của nhiều doanh nghiệp (DN) nhằm đưa hàng hóa đến tay người tiêu dùng cũng như khẳng định thương hiệu và chất lượng sản phẩm của mình. Tuy nhiên, với việc đòi chiết khấu cao cùng hàng loạt các khoản phí khác, các siêu thị ngoại đang khiến không ít DN Việt phải khốn đốn.

Mới đây ngày 7-3, trong cuộc gặp gỡ của DN với lãnh đạo TP HCM, bà Lê Thị Thanh Lâm, Phó tổng giám đốc Công ty Cổ phần Sài Gòn Food cho biết, thời gian qua, nhiều hệ thống siêu thị trong nước bị các nhà đầu tư ngoại thâu tóm đã gây bất ổn cho hoạt động sản xuất kinh doanh của DN bởi các siêu thị này đòi mức chiết khấu rất cao và liên tục gia tăng chiết khấu qua từng năm, khiến DN khó lòng trụ nổi trong kênh phân phối này.

Để hàng hóa vào được hệ thống các siêu thị ngoại, DN phải trả mức chiết khấu cao

Trước đó, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (Vasep) đã phải đấu tranh với Big C, yêu cầu siêu thị này không tăng chiết khấu lên nữa. Bởi với mức chiết khấu trung bình 17-20%, thậm chí 25% vào siêu thị này khiến DN phải chịu lỗ.

Mức chiết khấu cao nhất ở các siêu thị nội hiện nay là 10% nhưng ở các siêu thị ngoại mức chiết khấu thấp nhất là 15%, có khi lên đến 30%. Bên cạnh đó, DN còn phải đóng hàng loạt các loại phí như: phí trưng bày, mở mã, quầy kệ, marketing, thưởng doanh số, hỗ trợ các hoạt động khuyến mại, khai trương, sinh nhật siêu thị… Vô hình trung, siêu thị buộc DN phải tăng giá bán, ảnh hưởng đến người tiêu dùng. Bên cạnh đó, DN cũng chịu thiệt hại là khó bán được hàng và khó lòng cạnh tranh với các DN khác cùng ngành vì giá cả hàng hóa bị đẩy lên cao.

“Chiết khấu cao như vậy khiến DN Việt phải tìm lợi nhuận ở các kênh phân phối khác trong nước, đồng thời phải chấp nhận không có lãi, thậm chí chịu lỗ ở siêu thị ngoại. Việc này ảnh hưởng đến DN, người tiêu dùng và còn tạo điều kiện để các siêu thị ngoại giảm giá hàng hóa cạnh tranh với các siêu thị trong nước. Do đó, nếu không phát triển hệ thống siêu thị nội thì DN Việt bị ảnh hưởng rất lớn”, bà Lâm phân trần.

“DN chỉ có thể có lãi khi phân phối ở các siêu thị nội với mức chiết khấu hợp lý dưới 10%. Còn tốt hơn nữa thì như hệ thống siêu thị Vingroup giảm đến 50% chiết khấu cho DN Việt và miễn phí vận chuyển. Nếu có thêm nhiều siêu thị nội thì DN chúng tôi đỡ khổ”, một DN ở TP HCM bày tỏ.

Nhưng vì sao lỗ mà các DN vẫn đua nhau bán hàng vào siêu thị ngoại? Trả lời câu hỏi này các DN cho biết, sở dĩ DN phải “cố đấm ăn xôi” là nhằm khẳng định thương hiệu, bởi khi hàng hóa được phân phối ở siêu thị thì cũng đồng nghĩa DN có thêm được một chứng nhận uy tín về chất lượng sản phẩm. Và đây cũng là một kênh phân phối lớn, quan trọng mà DN không thể bỏ qua trong quá trình phát triển sản phẩm và thương hiệu.

Hiện nay, các siêu thị ngoại đang chiếm thị phần lớn ở nước ta, năm 2015 thị phần khối ngoại đã chiếm đến hơn 58%, còn khối nội chỉ còn hơn 40%. Dự báo đến năm 2020, ngành bán lẻ hiện đại của khối ngoại sẽ đạt 187.000 tỉ đồng doanh thu, còn khối nội thì vào khoảng 71.400 tỉ đồng, tương ứng với thị phần 72,4 % và 27,6%. Hàng loạt các siêu thị lớn như: Lotte Mart, Aeon, Big C, Citi Mart… đang ngày càng trở nên quen thuộc với người tiêu dùng, đặc biệt là ở các đô thị lớn. Do đó, các siêu thị ngoại thực sự có vai trò quan trọng trong kênh phân phối nội địa và tạo ra được sức ép đối với các DN sản xuất muốn phân phối hàng hóa vào hệ thống của họ.

Làm chủ kênh phân phối

Trở lại với câu chuyện của Vasep đấu tranh đề nghị Big C giảm chiết khấu, với phản ứng quyết liệt, kèm theo yêu sách nếu Big C tiếp tục tăng mức chiết khấu thì buộc DN phải rút hàng ra khỏi siêu thị này, cuối cùng Big C cũng đã nhượng bộ không tăng chiết khấu lên nữa. Tuy nhiên, đây là vụ đấu tranh đầu tiên và hiếm hoi của DN Việt, còn đa phần các DN chọn cách không lên tiếng và che giấu thông tin vì sợ ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh. Và cũng bởi họ hoàn toàn ở thế yếu trong mối quan hệ với các nhà bán lẻ nước ngoài đang thể hiện quyền lực chi phối ngày càng lớn.

“Nếu âm thầm chịu mức chiết khấu cao như vậy là tạo điều kiện cho các siêu thị ngoại móc túi DN để bán giá rẻ, cạnh tranh với hệ thống siêu thị nội. Và cũng để cho các nhà bán lẻ nước ngoài ngày càng lấn tới, dồn đơn vị cung ứng nội địa vào chân tường”, bà Lâm kêu gọi các DN đồng lòng, chia sẻ thông tin để cùng đấu tranh lại với những sự o ép từ các siêu thị ngoại.

Ở một khía cạnh khác, ông Diệp Dũng, Chủ tịch HĐQT Sài Gòn Co.op chỉ ra nguyên nhân giúp các nhà bán lẻ ngoại phát triển một cách mạnh mẽ. Theo ông Dũng, các tập đoàn bán lẻ lớn của Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan… khi đến đầu tư vào nước ta bao giờ họ cũng mang theo một “binh đoàn” các nhà cung cấp, tạo thành một chuỗi hoạt động thống nhất, hoàn chỉnh. Các DN này đồng hành, chia sẻ với nhau về tầm nhìn dài hạn và có chiến thuật phát triển rõ ràng, từng bước chiếm lĩnh thị phần. Không những vậy họ còn san sẻ về trách nhiệm, chi phí thâm nhập thị trường, marketing... Như việc họ sẵn sàng bán hàng giảm giá đến hơn 40% trong giai đoạn đầu nhưng chi phí đó không phải chỉ một DN đứng ra chịu hết mà sẽ được chia sẻ cho tất cả các DN trong chuỗi cung ứng để cùng nhau phát triển.

Đây là điều mà các chuyên gia đánh giá cộng đồng DN Việt hiện nay chưa làm được. Như việc các nhà bán lẻ nước ngoài tính chiết khấu cho DN Việt lên đến 30% nhưng DN vẫn đồng ý chỉ để bán được hàng thì vô hình trung đã tạo ra sự cạnh tranh nội bộ. Do đó, muốn đẩy mạnh phát triển kênh bán lẻ trong nước, trước hết cần xây dựng văn hóa liên kết, chia sẻ trong cộng đồng DN Việt, kèm theo đó là việc liên tục cải tiến công nghệ, đổi mới sản phẩm, chuẩn hóa các tiêu chuẩn về chất lượng sản phẩm, quy trình sản xuất, hệ thống quản trị… để xây dựng chuỗi cung ứng riêng của DN Việt, cũng như tham gia hiệu quả vào chuỗi cung ứng hiện đại của các nhà bán lẻ nước ngoài.

Chuyên gia Trần Hoàng Ngân, Giám đốc Học viện Cán bộ TP HCM cho rằng, Chính phủ cần quan tâm nhiều hơn đến việc phát triển hệ thống bán lẻ của Việt Nam, bởi chúng ta làm chủ được kênh phân phối mới giải quyết được bài toán của DN Việt. Nếu để hệ thống phân phối vào tay các DN nước ngoài thì các DN Việt muốn đẩy hàng vào hệ thống phân phối này sẽ rất vất vả. Việc này cũng gây ra nhiều hệ lụy đối với nền sản xuất nội địa.