Đổi vai ở Thành cổ Quảng Trị

Cuộc chiến đấu 81 ngày đêm bảo vệ Thành cổ Quảng Trị

Chiến sĩ Quân giải phóng chiến đấu tại Thành cổ Quảng Trị mùa hè năm 1972 (ảnh tư liệu)

Từ ngày 30-3 đến 1-5-1972, quân và dân ta đã hợp đồng tác chiến tấn công và nổi dậy, quét sạch hệ thống phòng ngự kiên cố nhất và đập tan bộ máy kìm kẹp tàn bạo của Mỹ - ngụy từ sông Bến Hải đến Mỹ Chánh, từ Khe Sanh đến Cửa Việt, một vùng đất rộng lớn của quê hương được hoàn toàn giải phóng. Đây là chiến thắng oanh liệt, có ý nghĩa lịch sử to lớn; là một đòn quyết định làm phá sản chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh” của đế quốc Mỹ trong cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam.

Trước thảm bại để Quảng Trị thất thủ, âm mưu của Mỹ - ngụy là phản kích tái chiếm thị xã Quảng Trị trong tháng 7 và toàn tỉnh Quảng Trị trong tháng 9-1972. Sau mấy ngày đổ bộ nghi binh, bắn phá dọn đường, sáng sớm ngày 28-6-1972, từ tuyến xuất phát đông Mỹ Chánh, bộ binh và xe tăng địch mở cuộc phản kích mang mật danh “Lam Sơn 72”. Chúng kết hợp tiến công bằng đường bộ (đường số 1 và 68), đổ bộ bằng đường không (nam sông Nhùng, Cổ Lũng) và đường biển (Thuận Đầu) từ nhiều hướng tiến đánh các chốt của ta trên đường tới thị xã. Với tham vọng và nỗ lực rất lớn của cả Mỹ lẫn quân đội Sài Gòn, mặt trận Quảng Trị, đặc biệt là thị xã, Thành cổ Quảng Trị trở thành mục tiêu trọng yếu nhất, nơi đọ sức quyết liệt giữa ta và địch trong 81 ngày đêm lịch sử.

Vượt qua mọi khó khăn, gian khổ, ác liệt và hy sinh, các chiến sĩ của ta đã chiến đấu kiên cường, chỉ trong vòng từ ngày 28-6 đến 27-7-1972, các đơn vị chốt giữ thị xã và Thành cổ đã đánh thiệt hại nặng Lữ đoàn Dù 2 và 2 Tiểu đoàn Lính thủy đánh bộ, buộc Sư đoàn Dù (đã bị thương vong gần 5.000 tên) phải lui về phía sau củng cố. Bước sang tháng 8 và tháng 9, cuộc đọ sức quyết liệt giữa ta và địch ở khu vực thị xã và Thành cổ ngày càng diễn ra ở mức độ cao hơn. Sau khi chiếm được một số địa bàn có lợi, địch chuyển sang tấn công vào thị xã. Với ý chí “còn người, còn trận địa”, “K3 Tam Đảo còn, Thành cổ Quảng Trị còn” cán bộ, chiến sĩ Tiểu đoàn 3, Tiểu đoàn 8 chốt giữ trong thành đã đánh bật nhiều đợt phản kích của địch. Nhiều tên liều chết tìm cách leo lên bờ thành cắm cờ liền bị Trung đội trưởng Hán Duy Long (Tiểu đoàn 3) và đồng đội tiêu diệt. Để giữ được Thành cổ, chiến sĩ ta đã phải sử dụng chiến thuật phối hợp hỏa lực và vận động, dùng pháo binh, xe tăng dẫn đầu đánh tan những vị trí sơ hở, yếu kém của địch. Các dàn súng phòng không cơ động ngăn không cho máy bay đến đúng tầm có thể yểm trợ, nhờ đó xe tăng ta ào tới chiếm các mục tiêu của địch. Nhiều trận đánh giữa ta và địch giành giật từng mảnh vườn, mô đất, từng góc hào, bức tường gạch diễn ra hết sức quyết liệt.

Trải qua 81 ngày đêm, quân và dân ta đã vượt qua muôn vàn khó khăn, ác liệt, mưa lũ triền miên để bám trụ và chiến đấu với các đối tượng sừng sỏ, thiện chiến của quân ngụy Sài Gòn với sự yểm trợ hỏa lực chưa từng thấy trong lịch sử chiến tranh xâm lược của đế quốc Mỹ ở Đông Dương. Trên một diện tích đất nhỏ hẹp 16ha và cả thị xã Quảng Trị hơn 3km², địch huy động bình quân mỗi ngày 150-170 lần, có ngày hơn 200 lần máy bay phản lực, 70-90 lần chiếc B52 oanh kích, có ngày địch trút xuống đến 13.000 đạn pháo, hàng nghìn tấn bom đủ các loại: bom bi, bom 7 tấn, bom điều khiển bằng la-de, bắn đủ các loại pháo chụp, pháo khoan, thả chất độc hóa học, hơi độc, hơi ngạt… trung bình mỗi chiến sĩ của ta phải hứng chịu hơn 100 quả bom và 200 quả đạn pháo.

Tất cả các xã vòng cung bao quanh Thành cổ ở phía bắc đều chịu đựng từ 100 đến 140 phi vụ B52, xã ít nhất cũng phải chịu 10 lần phi vụ B52 đánh phá. Tuyến hành lang chiến lược chi viện cho chiến trường, địch tập trung đánh phá dữ dội từ lúc bắt đầu mở cuộc phản kích tái chiếm Quảng Trị gây cho ta nhiều thiệt hại về người và của. Khẩu phần ăn của các chiến sĩ chốt giữ thị xã Quảng Trị giảm dần. Đầu tháng 8 chiến sĩ ta phải sống bằng lương khô, nước lã, bắn dè xẻn từng viên đạn trong vòng vây ngày càng thít chặt của kẻ thù. Trước tình thế đó, quân ta được lệnh rút lui sang sông Thạch Hãn hồi 18 giờ, ngày 16-9-1972.

Thắng lợi Chiến dịch Xuân - Hè 1972 giải phóng Quảng Trị và cuộc chiến đấu 81 ngày đêm bảo vệ Thành cổ đã trở thành vấn đề chính trị trung tâm làm lung lay cả nước Mỹ, dập tắt ý đồ leo thang chiến tranh của các thế lực hiếu chiến, góp phần buộc đế quốc Mỹ phải nối lại đàm phán và ký kết Hiệp định Paris. Đây là thắng lợi có ý nghĩa chiến lược quan trọng, góp phần quyết định làm chuyển biến mạnh mẽ thế bố trí chiến lược giữa ta và địch, tạo tương quan lực lượng có lợi cho ta phát huy sức mạnh tổng hợp để quân và dân ta mở cuộc tấn công vũ bão, thần tốc làm nên Đại thắng mùa Xuân 1975 lịch sử, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.

Đại đội Công binh 4

Đất nước, trở về với đời thường, cuộc sống còn bộn bề khó khăn, song bằng tinh thần lạc quan của người chiến sĩ Thành cổ Quảng Trị, các anh vượt lên tất cả để viết tiếp câu chuyện xúc động về nghị lực của người lính. Thương binh hạng 4/4 Phạm Văn Hùng là một trong những người như thế. Nhiều năm anh được bầu làm Bí thư Đảng ủy xã, Chủ tịch UBND xã Yên Mạc, Yên Mô, Ninh Bình.

Nhiều đồng chí rời Thành cổ Quảng Trị được đi đào tạo trong các nhà trường quân đội trở thành cán bộ cao cấp trong quân đội. Trong số đó có cố Đại tá Đoàn Văn Ứng (ở Đống Đa, Hà Nội), nguyên Chính trị viên Đại đội 4, tấm gương sâu sát đơn vị, ghi chép cẩn thận tỉ mỉ thành tích tập thể, cá nhân vào trang nhật ký thời Quảng Trị của mình, để hôm nay cựu chiến binh đại đội truyền tay nhau đọc; Đại đội 4 tự hào về đồng đội của mình, Đại tá, Anh hùng Lực lượng Vũ trang Nhân dân Cao Văn Hậu (Cổ Nhuế, quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội), Lữ đoàn trưởng Lữ đoàn Công binh 229.

Cuộc chiến đã lùi xa 45 năm, được sự giúp đỡ của Bộ Tư lệnh Công binh và Lữ đoàn Công binh 229, hơn 40 cán bộ, chiến sĩ Đại đội 4 được 2 lần trở về dâng hương tại Thành cổ Quảng Trị. Những ký ức về túi bom, chảo lửa vẫn còn vẹn nguyên trong tâm khảm những cựu chiến binh Thành cổ. Những mái tóc đã bạc, dáng đi đã còng, cùng nhau ôn lại những ký ức về một thời hoa lửa, xúc động bồi hồi nhớ về những cái tên của đồng đội năm xưa, ai còn, ai mất, động viên nhau sống vui, sống khỏe, có trách nhiệm với gia đình và xã hội, tiếp tục là tấm gương sáng, chỗ dựa tinh thần cho con cháu, giáo dục thế hệ trẻ phát huy và tiếp bước truyền thống cách mạng của Thành cổ Quảng Trị Anh hùng.