Điệp viên tình nguyện Tolkachev có giá trị nhất của CIA (Phần 5)

Tại Lubyanka, nhân viên CIA trên đã bị buộc tội làm gián điệp cùng một số tang vật thu được khi anh này mang theo, dự kiến sẽ đưa cho Tolkachev. Sau khi không khai thác được gì, KGB cuối cùng đã thông báo cho Đại sứ quán Mỹ về trường hợp bắt giữ này. Đến trưa này hôm sau thì nhân viên CIA được phóng thích.

Việc bắt giữ nhân viên CIA được công bố rộng rãi tại Moscow ngay sau đó, nhưng không có một báo cáo nào về Tolkachev. Theo quy định, nhân viên CIA bị bắt giữ cùng gia đình anh ta sẽ bị trục xuất vài tuần sau đó.

Tài liệu của CIA về Tolkachev

Nhưng mãi đến tháng 9-1985 mới có thông báo rằng Tolkachev đã "bị bắt vào tháng 6" do đồng lõa trong hoạt động gián điệp này.

Nguyên nhân bị lộ

Theo một báo cáo công khai, Edward Lee Howard, một cựu sĩ quan CIA bất mãn, bị nghi ngờ là đã thỏa hiệp với KGB về vụ Tolkachev. Howard đã biết về hoạt động của Tolkachev vào đầu năm 1983 như một phần công tác chuẩn bị thực hiện nhiệm vụ ở Moscow vào mùa hè năm đó.

Hồ sơ “sạch” của Howard khiến cho anh ta trở thành một ứng cử viên tốt để xử lý các hoạt động của Tolkachev tại Moscow. Tuy nhiên, Howard đã gặp vấn đề trong quá trình kiểm tra an ninh định kỳ vào đầu năm 1983, trước khi khởi hành theo kế hoạch tới Moscow.

Anh ta được báo cáo là đã có một số hành vi không phù hợp và thiếu trung thực. Dựa vào đó, CIA đã quyết định chấm dứt công việc của Howard, vốn được triển khai công tác chuẩn bị từ tháng 4-1983.

Bị sa thải, Howard bắt đầu uống rất nhiều rượu và đã gọi điện thoại đến Moscow vào mùa hè năm 1983 hơn một lần yêu cầu nói chuyện với trưởng nhóm CIA tại đó. Rõ ràng đó là các cuộc gọi quấy rối.

Theo các bài viết được đăng tải trên báo chí Mỹ, nhân viên an ninh đào ngũ của Liên Xô Vitaliy Yurchenko tiết lộ với các quan chức Mỹ rằng một cựu quan chức CIA (được xác định là Howard) đã liên lạc với KGB tại Áo vào tháng 9-1984 và cung cấp thông tin liên quan đến hoạt động của CIA.

Theo nguồn tin này, Howard đã đến châu Âu một lần nữa vào tháng 4-1985 và gặp gỡ với các nhân viên KGB ở Vienna, nơi anh ta cung cấp thêm các thông tin về những hoạt động bí mật của CIA tại Moscow.

Tolkachev bị xử tội phản quốc năm 1986

Nhưng hoạt động gián điệp của Tolkachev kết thúc, khi ông ta bị KGB bắt ngày 6-9-1985. Ngày 20-9 năm ấy, hãng thông tấn TASS công bố chính thức việc bắt quả tang Tolkachev đang toan chuyển tài liệu bí mật quốc phòng cho Paul Stombaugh, bí thư thư hai Sứ quán Mỹ ở Moscow.

TASS nêu Stombaugh là một điệp viên CIA đội lốt nhà ngoại giao Mỹ, đã bị trục xuất khỏi LX, cùng với 2 nhà ngoại giao khác là Michael Sellers và Erik Sit.

Khi Tolkachev bị bắt, TASS nói tình báo Mỹ đã đưa những máy ảnh nhỏ, để Tolkachec chụp các tài liệu mật, radio hai chiều, thiết bị giải mã và chất độc chuyên dụng. Nhân viên KGB lập tức chẹt cổ Tolkachev và lột áo khoác để ông ta không thể nuốt thuốc độc mà CIA gọi là “viên L” (lethal, độc)

Ban đầu có những nghi ngờ “điệp viên tỷ đô” Tolkachev bị bắt là do tố cáo của Edward Lee Howard, nhân viên CIA đầu tiên đào ngũ qua LX. Khi còn làm việc ở Moscow, Howard là người quản lý Tolkachev.

Nhưng sau đó, thông tin khác nêu cựu điệp viên CIA Aldrich Ames làm việc cho KGB đã tố cáo Tolkachev.

Nhưng trên thực tế, hoạt động bí mật trong thời gian 8 năm, cuối cùng Tolkachev bị phát hiện do sự phản bội của nhân viên Edward J. Howard, một nhân viên bị CIA sa thải, đã tìm cách trả thù bằng cách bán bí mật về Tolkachev cho KGB. Howard đã qua mặt sự giám sát của FBI và trở thành sĩ quan CIA đầu tiên đào thoát đến Moscow.

Nhận án tử hình

Ngày 25-9-1986, hãng thông tấn TASS tuyên bố: Tolkachev bị xử án vì tội phản quốc, bị bác đơn xin tha tội và đã bị xử tử hình ngày 24-9-1986. TASS không cho biết Tolkachev bị xử tử thế nào, chỉ nêu Tolkachev “hành động vì ích kỷ và có thái độ thù địch với nhà nước Liên Xô”.

Bìa sách Điệp viên trị giá tỷ đô

Có thông tin, rằng Tolkachev khéo giấu hoạt động tình báo của mình, nên gia đình của ông ta không bị kỷ luật. Con trai Oleg của Tolkachev nay là một kiến trúc sư giỏi.

Thông tin khác là trong một hội nghị tình báo thời hậu Chiến tranh Lạnh năm 1999, Tướng KGB Oleg Kalugin nói vợ Tolkachev làm việc chung với chồng nên bị tù, nhưng sau được tha.

Tolkachev khi hoạt động cho CIA cũng yêu cầu đưa tiền để đổi các tài liệu. Sau khi ông đòi 300.000 USD, CIA đã đưa cho ông chỉ có 300.000 rúp. Cuối cùng họ đã chuyển khoảng 2 triệu USD vào một tài khoản ở nước ngoài, mặc dù không rõ là gia đình của Tolkachev có nhận được một xu nào hay không.

Cho đến giờ, Adolf Tolkachev là một điệp viên thành công và có giá trị nhất của Mỹ ở Liên Xô trong hai thập kỷ thời kỳ Chiến tranh Lạnh. Những tài liệu và bản vẽ mà anh ta cung cấp đã vén bức màn bí mật về những năm tháng nghiên cứu và phát triển các loại vũ khí và radar của Liên Xô.

Không quân Mỹ ước tính rằng tin tức mà Tolkachev cung cấp cho CIA đã giúp Mỹ tiết kiệm 2 tỷ USD trong nghiên cứu và phát triển vũ khí. Mặc dù Tolkachev là một trong những điệp viên hiệu quả nhất của CIA trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, nhưng rất ít người biết về hoạt động gián điệp này./.