Đảm bảo chất lượng xăng dầu: Cần kiểm soát từ chuỗi đại lý

Thông tin trên được đưa ra trong hội thảo khoa học "Loại bỏ xăng dầu lẫn tạp chất vì sự an toàn của động cơ” được tổ chức tại Hà Nội vào sáng ngày 25/4.

Tại buổi hội thảo, theo các chuyên gia khoa học, pha phụ gia vào xăng dầu là điều cần thiết và điều này có ảnh hưởng lớn đến chất lượng. Các cơ quan chức năng liên quan cần làm rõ vấn đề là: các tạp chất phụ gia pha vào xăng dầu có rẻ hơn xăng hay không và xác định chất nào pha vào để tạo xăng “rởm”? Bên cạnh đó, chất lượng xăng dầu ở khâu trung gian bán lẻ hiện đang kiểm soát vô cùng lỏng lẻo và bị bỏ ngỏ.

Cấu trúc hình thành xăng “rởm”

Theo ông Hoàng Mạnh Hùng, Giám đốc Trung tâm Tư vấn, Giám đinh dân sự (VUSTA), xăng dầu rởm là do các nhiên liệu khi được pha trộn không đảm bảo các thành phần theo như tiêu chuẩn đã quy định vì mục đích lợi nhuận và để làm được như vậy phải thì người đó phải có kiến thức chuyên môn.

Ông Hùng cho biết: “Chúng ta biết tới có 3 loại phụ gia có thể pha vào xăng là Ethanol, Acetone và Methanol, cả ba chất này đều là phụ gia chứa hợp chất gốc oxy. Khi các tạp chất pha vào xăng dầu sẽ ảnh hưởng đến chất lượng xăng dầu như: nhiệt độ bay hơi, sử dụng động cơ sẽ có nhiều thay đổi…”.

Ông Hoàng Mạnh Hùng, Giám đốc Trung tâm Tư vấn, Giám đinh dân sự (VUSTA)

Ông Hùng nhận định, trừ Ethanol là loại cồn sinh học, nếu pha vào xăng với tỉ lệ thích hợp từ 3 – 10% thì sẽ góp phần làm giảm ô nhiễm môi trường và đang được khuyến khích sử dụng. Còn hai loại kia có thể được pha vào xăng nhưng ở tỉ lệ rất nhỏ, chỉ khoảng 1-2%. Với tỉ lệ nhỏ này, các phụ gia này sẽ không làm biến chất xăng dầu và làm ảnh hưởng tới các động cơ, chi tiết máy móc. Mục đích người ta pha phụ gia này vào là để làm tăng chỉ số ốc – tan trong xăng lên.

Tuy nhiên, theo ông Hùng, các doanh nghiệp vì lợi nhuận nên khi pha chế Aceton và Methanol với hàm lượng lớn, lên tới 10-15% thì các phụ gia sẽ gây tác hại khác. Khi đưa Acetone hay Methanol vào trong xăng sẽ làm tăng hợp chất chưa gốc oxy trong xăng, làm quá trình cháy tốt hơn. Nhưng ở lượng lớn, các phụ gia sẽ làm thay đổi thành phần bay hơi ở nhiệt độ bình thường, làm thay đổi cân bằng về hơi, áp suất hơi trong động cơ cũng bị thay đổi theo. Do đó, pha nhiều quá thì ảnh hưởng chất lượng nhiên liệu mặc dù kiểm tra, trị số Octan tăng.

Đồng tình quan điểm này, đại diện Trường Đại học Bách Khoa cho rằng, xăng không phải là chất thuần khiết mà là hỗn hợp. Những chất nào pha vào là tạp chất thì cần phải xác định rõ với tỉ lệ bao nhiêu %. “Nhiều tạp chất được pha vào xăng vào được các cửa hàng bán tới người tiêu dùng. Tuy nhiên, tỉ lệ pha trộn các tạp chất là bao nhiêu ? Pha những dung môi gì vào xăng để tạo xăng ‘rởm”? có tác hại gì? giá thành của những hỗn hợp này có rẻ hơn xăng?” – vị đại diện trường ĐH Bách Khoa đặt ra câu hỏi.

Người dân đóng xăng bẩn vào chai ở Bắc Giang.

Theo ông Đinh Ngọc Ân, Trưởng khoa Cơ khí Động lực, Trưởng bộ môn Công nghệ ôtô, Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Hưng Yên, nước được pha trộn cùng với tạp chất khác sẽ làm thể tích xăng tăng lên nên cửa hàng có thể hút thêm được lượng xăng từ téc, bồn… và đem lại lợi ích. “Bên cạnh đó, giá thành Acetone, Methanol chỉ rẻ bằng 1 nửa giá xăng. Việc mua các phụ gia này cũng rất dễ. Vì vậy, việc trộn các tạp chất hoàn toàn nằm trong tay doanh nghiệp” – ông Ân nhấn mạnh.

Kiểm soát chất lượng cần theo chuỗi đại lý

Phản biện lại các ý kiến cho rằng: nước lã được pha vào xăng không phải là tạp chất, ông Nguyễn Quang Kiên, Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) lại cho rằng: nước có sẵn trong quá trình chưng cất xăng và được pha với vi lượng thấp để đảm bảo đủ quy chuẩn, tiêu chuẩn chất lượng. Nước và xăng là hai khái niệm khác nhau. Nước khi pha vào xăng để một thời gian sẽ tách và lọc ra. Hơn nữa, qua kiểm tra, một số cửa hàng phát hiện hàm lượng nước 150mg/1kg xăng như vậy là quá ít.

Thừa nhận việc phải chịu trách nhiệm tới cùng về chất lượng xăng dầu bán cho người tiêu dùng nhưng các doanh nghiệp đầu mối đều than thở, vô cùng khó kiểm soát khâu vận chuyển, chế tài xử lý chưa cụ thể, rõ ràng. Ông Kiên khẳng định, về cơ bản, chất lượng xăng dầu vẫn được Nhà nước quản lý, mặt hàng này được kiểm soát khá tốt so với nhiều mặt hàng khác. Xăng dầu nằm trong hệ thống của doanh nghiệp nhập khẩu như kho, tàu bè thì quản lý rất tốt, không phát hiện vi phạm. Khâu quản lý chất lượng xăng tại các doanh nghiệp đầu mối có thể hoàn toàn yên tâm. Ở các bồn chứa của doanh nghiệp đầu mối, doanh nghiệp kiểm tra thường xuyên, có mẫu lưu, ghi rõ ngày giờ và có phòng thí nghiệm để kiểm tra các mẫu hàng.

“Việc gian lận trong chất lượng xăng dầu có thể xuất phát ở khâu vận chuyển từ kho của các doanh nghiệp đầu mối đến các tổng đại lý, đại lý” – ông Kiên nhận định.

Dẫn chứng cho vấn đề này, ông Kiên cho biết thêm, hiện nay cả nước có khoảng 13.000 cửa hàng xăng dầu, trong đó các cửa hàng trong hệ thống của các doanh nghiệp đầu mối chỉ trên 3.000 (chiếm 25-30%), còn lại là cửa hàng đại lý, tổng đại lý chiếm khoảng 75%. Vì thế, vấn đề đặt ra là quản lý hệ thống này như thế nào?.

Theo đánh giá của ông Kiên, hệ thống đại lý hiện chưa vận hành đúng Nghị định 84 bởi Nghị định quy định mỗi đại lý, tổng đại lý chỉ được ký hợp đồng với một đầu mối nhưng hiện nay, khi vận hành họ vẫn tìm cách ký với nhiều đơn vị và không thể kiểm soát. Như vậy, xăng dầu nằm trong kho thì không thể phân định được của đầu mối nào kém chất lượng để xử lý. Bên cạnh đó, nếu phát hiện cũng chưa có chế tài xử lý. Đại lý có thể lách dưới nhiều hình thức như một chủ lập ra nhiều công ty để ký hợp đồng với các doanh nghiệp khác nhau, rồi gom lại đổ chung vào với nhau. Vì vậy, việc kiểm soát chất lượng xăng dầu phải tiến hành từ kiểm soát hoạt động của hệ thống đại lý.