Công nghiệp dược: Thừa dược liệu - Thiếu nguyên liệu

Nghịch lý vẫn tồn tại

Tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam năm 2017 vừa diễn ra, một vô lý đã được chỉ ra, hiện trong nước đang phải nhập khẩu hoàn toàn các loại hóa chất điều trị ung thư với giá rất cao, nhưng trong nước lại có nhiều thảo dược chứa các hoạt chất hoặc các tiền chất chống ung thư rất hiệu quả như cây thông đỏ, cây trinh nữ hoàng cung, cây dừa cạn, cây khổ sâm cho lá… không được khai thác.

Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến thừa nhận điều này: “Dược liệu nước ta có tiềm năng nhưng nguyên liệu dược vẫn nhập khẩu nhiều đến 80%. Như vậy là rất vô lý cho một đất nước nông nghiệp như Việt Nam ta”.

Cây giảo cổ lam được trồng để làm dược liệu

Để chứng minh cho điều này, Bộ Công Thương đã có dẫn chứng, Việt Nam có 41 nhà máy chế biến tinh bột sắn với công suất lên tới 3.000 tấn bột/ngày. Thế nhưng tinh bột biến tính, một tá dược phục vụ cho ngành công nghiệp dược vẫn phải nhập khẩu hoàn toàn. Phân tích nguyên nhân của nghịch lý này, các chuyên gia cho rằng, chính là do giá thành dược liệu nhập khẩu rẻ hơn nhiều so với trong nước. Tuy nhiên, dưới góc độ khác cũng phải nhìn nhận lý do khiến cho giá thành dược liệu nhập khẩu rẻ chính là chất lượng không đảm bảo, không kiểm soát được nguồn gốc, dược liệu bị “rút ruột”, chỉ còn là vỏ, rác, không còn tinh chất.

Phần giá trị sản xuất trong nước chỉ chiếm tỷ lệ nhỏ do phải nhập khẩu phần lớn nguyên liệu làm thuốc. Quy mô canh tác vùng cây dược liệu mới chỉ khoảng 15.000ha, đáp ứng gần 30% nhu cầu sản xuất trong nước. Đây thực sự là một vấn đề đặt ra cho ngành dược Việt Nam.

Chưa đáp ứng yêu cầu

Bộ trưởng Nguyễn Thị Kim Tiến cho rằng: Trên thực tế, trong giai đoạn 2009-2015, ngành hóa dược Việt Nam đã xây dựng được các quy trình công nghệ tiên tiến để tổng hợp và tinh chế nguyên liệu sản xuất thuốc điều trị ung thư, tim mạch, đái tháo đường, nhiễm khuẩn… Đồng thời hình thành một số trung tâm nghiên cứu về công nghệ tổng hợp hóa dược, đào tạo đội ngũ cán bộ nghiên cứu…

Thế nhưng, báo cáo của Bộ Công Thương khẳng định, sự phát triển này chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn, chủ yếu là bào chế đơn giản, hàm lượng kỹ thuật thấp, ít có các dạng bào chế công nghệ cao. Kết quả là các nghiên cứu về thuốc chữa bệnh tim mạch vẫn chỉ dừng ở quy mô phòng thí nghiệm, chưa sản xuất được nguyên liệu thuốc điều trị tăng huyết áp và đau thắt ngực. Thuốc hỗ trợ điều trị cai nghiện, chữa HIV cũng vậy, chỉ dừng ở các đề tài nghiên cứu, chưa có cơ sở nào sản xuất. Và đây cũng là nguyên nhân chung cho sự trì trệ của ngành dược liệu.

Ông Ngô Đông Hải, Phó trưởng ban Kinh tế Trung ương so sánh: “Trong khi các doanh nghiệp trong nước phải đối mặt với việc cạnh tranh gay gắt của các nhà cung ứng dược liệu ngoại từ Trung Quốc, Ấn Độ và châu Âu thì các trung tâm phân phối dược liệu còn chưa đạt chuẩn quốc tế, kể cả ở Hà Nội và TP Hồ Chí Minh”.

Các chuyên gia cho rằng, cần ban hành chính sách hỗ trợ cho phát triển ngành cũng như hỗ trợ triển khai các nghiên cứu khoa học công nghệ để phát huy đầy đủ tác dụng và tạo đà, động lực cho phát triển công nghiệp dược. Các doanh nghiệp dược dẫn chứng để đầu tư một nhà máy sản xuất thuốc ung thư tốn vài chục triệu USD trong khi số bệnh nhân ung thư cả nước chỉ vào khoảng 200 nghìn người. Nếu không có quy hoạch tốt, nhiều doanh nghiệp sẽ đầu tư vào lĩnh vực này nhưng kết quả là họ sẽ “chết”. Một doanh nghiệp khác thì nói, sở dĩ ngành dược trong nước chưa phát triển là do các đề tài công nghệ cao, kỹ thuật mới chưa được Nhà nước ưu tiên, nhiều đề tài làm ra nhưng không biết gửi đến ai trong khi người cần lại không biết tìm ở đâu. Chính vì vậy, phải đẩy mạnh sự kết nối giữa nghiên cứu và sản xuất, giữa các khâu để tạo ra một quy trình, hệ thống hoàn chỉnh trong ngành dược.