Chụp cộng hưởng từ phát hiện sớm ung thư: Lợi bất cập hại

Không như mong đợi

Theo thông tin của bác sĩ Trần Văn Phúc, Bệnh viện Đa khoa Xanh Pôn - 1 trong 10 thầy thuốc tiêu biểu năm 2014 tổng hợp các kết quả và kết hợp với kiến thức nền mà bác sĩ đã lĩnh hội cũng như kinh nghiệm đúc kết trong suốt thời gian qua, thì sử dụng máy chụp cắt lớp vi tính hoặc cộng hưởng từ “quét” toàn bộ cơ thể nhằm mục đích sàng lọc phát hiện ung thư sớm dường như đang có “vấn đề”.

Bác sĩ phẫu thuật Gabriel Weston, Trường Đào tạo phẫu thuật Hoàng gia Anh, một người luôn tìm kiếm các phương pháp chẩn đoán và điều trị mới cũng cho biết, dù là kỹ thuật đang rất được “chuộng” trên thế giới nhưng việc chụp cộng hưởng từ hoặc chụp cắt lớp nhằm phát hiện sớm ung thư đang mang lại kết quả có vẻ như không mong đợi, thậm chí còn ảnh hưởng đến sức khỏe người được tầm soát.

Chụp cộng hưởng từ cho bệnh nhân ở Bệnh viện K

Bác sĩ Gabriel viết: “Việc “quét” toàn bộ cơ thể bằng cách chụp cộng hưởng từ hay cắt lớp dường như đang được người dân hiểu là một biện pháp bảo vệ sức khỏe tốt nhất”. Thế nhưng bác sĩ Gabriel cho rằng, cộng hưởng từ hoặc chụp cắt lớp vi tính toàn thân có thể phát hiện được những tổn thương, có loại tổn thương không ảnh hưởng gì đến sức khỏe. Vì tổn thương ấy giống như cái nốt ruồi nhỏ, nốt tàn nhang, hay chỉ là một vết sẹo bên ngoài cơ thể. Khi vào máy “quét” chúng hiện ra nghiêm trọng “quá mức cần thiết”, khiến người được chụp lo lắng, thậm chí suy sụp. Chưa kể đến sau đó sẽ là những xét nghiệm, can thiệp xâm lấn... “Song, tất cả đều không cần thiết”, bác sĩ Gabriel nói.

Đồng quan điểm, Giáo sư Nicholas Wald của Viện Y học Dự phòng Wolfson, một trong những cơ quan sàng lọc phát hiện ung thư hàng đầu thế giới cho rằng đây là một phương pháp phát hiện sớm ung thư lợi bất cập hại. Thậm chí hại còn hơn lợi. Với những gì đã thực hiện trong phương pháp này, bác sĩ Trần Văn Phúc cũng như các chuyên gia đã đúc kết về hiệu quả: “Quét” toàn bộ cơ thể chỉ phát hiện được khối u ở dưới 2% bệnh nhân không có triệu chứng. Nhưng chủ yếu trong số đó lại là những khối u lành tính, chẳng ảnh hưởng gì đến sức khỏe, thậm chí sẽ biến mất sau một thời gian. Nếu trong các khối u đó có khối u ác tính thì thời gian phát triển, theo các bác sĩ cũng đủ chậm để phát hiện và kiểm soát nó bằng các phương pháp khác. Không những phát hiện “thái quá” các khối u, việc “quét” cơ thể bằng chụp cộng hưởng từ hoặc cắt lớp vi tính còn có thể mang lại cảm giác sai cho bệnh nhân, nghĩa là lo lắng không đúng về bệnh tật. Tác hại của chụp cộng hưởng từ hoặc cắt lớp vi tính còn được các chuyên gia phân tích, “quét” toàn thân bằng cắt lớp vi tính sẽ gây nhiễm tia X, thậm chí lượng tia có thể gấp 500-1.000 lần so với chụp X-quang tim phổi thông thường. Đáng nói ở chỗ, điều này làm tăng nguy cơ ung thư cho người chụp.

Cân nhắc cẩn trọng

Vì vậy, nhiều chuyên gia cho rằng, không nên lạm dụng phương pháp này. Chưa kể đến chi phí tầm soát ung thư bằng phương pháp này quá cao: ở Mỹ dao động từ 500-1.000USD. Ở Việt Nam, mức phí cũng từ vài triệu đến gần chục triệu đồng, mà bảo hiểm y tế không chi trả vì chỉ là tầm soát sớm ung thư chứ không phải là chữa bệnh.

Tiến sĩ David J. Brenner, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu tia X của Đại học Columbia cho biết thêm: “Lượng bức xạ trung bình từ phương pháp chẩn đoán qua hình ảnh y học đã tăng lên gấp 6 lần trong 30 năm qua và chụp cắt lớp vi tính đóng góp nhiều nhất. Chúng tôi phát hiện ra rằng, chụp cắt lớp vi tính toàn thân sẽ làm cho bệnh nhân nhận nhiều bức xạ hơn so với phim X quang truyền thống, nguy cơ tử vong do ung thư cao hơn, gấp 1,25 lần ở những người 45 tuổi và 1,7 lần ở người 65 tuổi”.

Cuối cùng, bác sĩ Phúc khẳng định, ngày nay, nhu cầu phát hiện ung thư sớm đang có xu hướng tỷ lệ nghịch với chất lượng sàng lọc. Điều tồi tệ nhất với hai kỹ thuật “quét” toàn bộ cơ thể bằng máy chụp cắt lớp vi tính và cộng hưởng từ là giảm mẫu số chung nhỏ nhất về việc phát hiện ung thư, đồng thời tăng bội số chung nhỏ nhất về những rủi ro.

Bởi vậy, một lần nữa các chuyên gia khuyến cáo, người dân nên cân nhắc kỹ trước khi chụp cộng hưởng từ hoặc chụp cắt lớp vi tính phát hiện sớm ung thư.