Cần thu hồi cuốn sách “Nhà hóa học tí hon”

Sai một li đi một dặm

Mới đây, Tiến sĩ Lê Nguyễn Bảo Khánh - Giảng viên bộ môn Hóa hữu cơ, Đại học Y Dược TP Hồ Chí Minh đã đăng tải trên mạng xã hội facebook hình ảnh cuốn sách dạy thí nghiệm hóa học cho trẻ song lại mắc sai lầm nghiêm trọng trong việc sử dụng sai hóa chất.

Tiến sĩ Lê Nguyễn Bảo Khánh cho biết, vì muốn con mình tiếp cận hơn với kiến thức hóa học chị đã vào hiệu sách mua cho bé quyển “Nhà hóa học tí hon”. Tuy nhiên, khi đọc qua cuốn sách, chị phát hiện ra tất cả các thí nghiệm có dùng đến Natri bicacbonat đều bị thay thế thành Natri.

Bìa cuốn sách “Nhà hóa học tí hon”.

"Mặc dù tên có vẻ giống nhau nhưng Natri và Natri bicacbonat hoàn toàn khác biệt. Natri bicacbonat có công thức hóa học là NaHCO3 (tên tiếng Anh thường dùng là baking soda, tiếng Việt hay gọi là bột nở, thường dùng để làm bánh). NaHCO3 là một loại muối axít do có nguyên tố H trong thành phần gốc axít. Còn Natri có công thức hóa học là Na. Trong khi NaHCO3 cho vào nước chỉ sủi bọt nhẹ thì Na khi gặp nước sẽ phản ứng mãnh liệt, nổ và tạo lửa. Đã có nhiều trường hợp cháy xảy ra trong phòng thí nghiệm do bất cẩn khi dùng Natri" - Tiến sĩ Lê Nguyễn Bảo Khánh phân tích.

Kiến thức hóa học về Natri khá cơ bản song không phải ai cũng rõ về việc sử dụng chất này. Bằng chứng là rất nhiều người đã bình luận vào facebook của Tiến sĩ Lê Nguyễn Bảo Khánh và cho rằng Natri chính là baking soda và không có vấn đề gì quan trọng khi sử dụng nó. Có thể người dịch cuốn sách này cũng cùng quan điểm với họ, nghĩ là mình đang viết tắt Natri bicacbonat thành Natri mà không biết đang mắc sai lầm vô cùng nghiêm trọng.

Thí nghiệm “Núi lửa phun trào” có sử dụng Natri thay cho baking soda.

Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng Natri không phải chất có sẵn nên không đáng ngại. Tiến sĩ Lê Nguyễn Bảo Khánh nhận định: “Natri là chất khó mua, không bán phổ biến như baking soda nhưng ở Việt Nam, nếu hỏi các cửa hàng hóa chất thì vẫn có thể mua được. Ngoài ra, rất nhiều trường đầu tư phòng thí nghiệm cho học sinh, nếu bé nào đọc được và làm theo thì hậu quả rất khó lường”.

Được biết “Nhà hóa học tí hon” là một trong 5 cuốn trong bộ “Khoa học vui” của Nhà xuất bản Mỹ thuật do Công ty Cổ phần Văn hóa và Giáo dục Tân Việt giữ bản quyền xuất bản và phát hành ấn bản tiếng Việt trên toàn lãnh thổ Việt Nam.

Tiến độ thu hồi chậm

Liên quan đến sự việc này, bà Đặng Bích Ngân - Giám đốc Nhà xuất bản Mỹ Thuật cho biết, “Nhà hóa học tí hon” được phát hiện có sai sót từ Hội sách 2017. Để tránh rủi ro xảy ra trường hợp đáng tiếc, ngay sau đó phía nhà xuất bản đã gửi công văn lên trên để tiến hành thu hồi và chỉnh sửa lại nội dung cuốn sách.

Khi được hỏi tại sao báo cáo từ ngày 6/4 mà đến bây giờ cuốn sách vẫn được bày bán trên kệ của nhiều nhà sách, bà Ngân lý giải: “Hiện vẫn đang trong giai đoạn giải trình và báo cáo. Mặt khác cuốn sách "Nhà hóa học tí hon" không phải nằm đơn lẻ mà nằm trong một bộ 5 cuốn nên việc thu hồi sẽ có đôi chút khó khăn. Tuy nhiên, chúng tôi sẽ cố gắng đẩy nhanh tiến độ càng sớm càng tốt”.

“Vì nội dung cuốn sách được mua lại bản quyền của nước ngoài và hạn chế trong chuyên môn của dịch giả nên đã xảy ra sai sót đáng tiếc. Do là tai nạn nghề nghiệp nên phía nhà xuất bản chỉ yêu cầu rút kinh nghiệm đối với dịch giả của cuốn sách” - bà Ngân cho biết thêm.

Thí nghiệm “Phóng tên lửa” cũng sử dụng Natri thay cho baking soda (ảnh: TS. Lê Nguyễn Bảo Khánh).

Kiến thức hóa học không phải ai cũng nắm rõ, đặc biệt với lứa tuổi trẻ nhỏ chưa được tiếp cận nhiều với các thí nghiệm khoa học. Việc các cuốn sách mô tả thực hành các thí nghiệm nếu nội dung chuẩn xác sẽ giúp trẻ tiếp thu nhanh kiến thức, tuy nhiên sẽ nguy hiểm với trẻ nếu nội dung cuốn sách có vấn đề. Việc thu hồi chậm chạp cuốn sách có nội dung sai sót nghiêm trọng đặt ra nhiều mối lo cho phụ huynh học sinh. Không biết sẽ có bao nhiêu người vì muốn con học tốt môn hóa mà “rước” cuốn sách này về nhà.

Các bậc phụ huynh cũng cần lưu ý, nếu thấy con mình yêu cầu một chất nào đó nghe lạ, không dễ mua thì nên tìm hiểu kỹ hơn vì thông thường các thí nghiệm thực hành cho trẻ em chỉ dùng những vật liệu dễ tìm, có sẵn trong cuộc sống thường ngày.

“Tôi nghĩ các nhà xuất bản cần phải có người dịch giỏi tham gia vào đội ngũ dịch giả. Thông thường, nguyên tác sẽ viết là baking soda chứ cũng không dùng tên khoa học. Tiếng Việt có thể dịch là bột nở thì ai cũng biết và tìm mua dễ dàng. Nếu sách có nhiều từ chuyên môn liên quan đến khoa học thì tốt nhất nên nhờ một người có chuyên môn thẩm định trước khi xuất bản” - TS. Lê Nguyễn Bảo Khánh nêu quan điểm.