Bà Hillary Clinton cản đường Tổng thống Obama

Trong tuần qua xảy ra chuyện đáng chú ý liên quan tới bà Hillary Clinton. Đó là việc bà lần đầu tiên lên tiếng về Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), mà cụ thể là bà muốn ngáng đường Tổng thống Barack Obama. Nên biết rằng bà Clinton và ông Obama đều là người của đảng Dân chủ.

Ngày 15/6, trong một cuộc vận động tranh cử ở Des Moines, bang Iowa, cựu Ngoại trưởng Clinton kêu gọi ông Obama làm việc với các thành viên đảng Dân chủ trong Quốc hội để cứu vãn dự luật có tên gọi Quyền Xúc tiến Thương mại (TPA), được coi là vô cùng quan trọng cho Hiệp định TPP.

Ứng cử viên Tổng thống của đảng Dân chủ, bà Hillary Rodham Clinton

“Trong 8 năm tôi làm ở Thượng viện, tôi đã bỏ phiếu ủng hộ một số thỏa thuận thương mại và tôi đã bỏ phiếu chống lại những thỏa thuận khác. Tôi nghĩ tôi có một ý tưởng khá hay về những gì mà chúng ta có thể làm để thỏa mãn những điều kiện mà tôi tin là bất kỳ hiệp định thương mại nào, nhất là Hiệp định TPP, phải thỏa mãn. Đầu tiên là thỏa thuận phải bảo vệ các công nhân Mỹ, và thứ hai, cần phải tăng lương và tạo công ăn việc làm với thu nhập tốt ở trong nước, và thứ ba, cần phải bảo vệ quyền lợi an ninh quốc gia của Mỹ. Tôi đã đề cập tới chuyện này nhiều tháng qua. Và theo tôi, hiện cần phải thực hiện những việc sau. Để đạt được một thỏa thuận đáp ứng các tiêu chuẩn cao, Tổng thống cần phải lắng nghe và làm việc với các đồng minh trong Quốc hội, những người đã bày tỏ quan ngại về tác động của một thỏa thuận yếu kém đối với các công nhân Mỹ, để bảo đảm là chúng ta có được một thỏa thuận tốt nhất và mạnh nhất có thể, và nếu không đạt được điều đó, thì chúng ta không nên ký kết bất kỳ thỏa thuận nào”.

Từng bị chỉ trích vì trước đây không lên tiếng về TPP, bà Clinton không công khai ủng hộ thỏa thuận này, mà cho rằng cần phải đợi cho tới khi nào các cuộc đàm phán giữa 12 đối tác trong khu vực Thái Bình Dương hoàn tất.

Việc bà Cliton lần đầu công khai lên tiếng vì vụ TPP hôm 15-6 là có nguyên nhân sâu sa. Số là trong thời gian qua, Chính quyền Tổng thống Obama đã và đang vật vã với Hiệp định TPP. Ở đây cái khó không phải là trong quá trình đàm phán giữa Mỹ với 11 đối tác khác của hiệp định này mà là ở trong chính nội bộ nước Mỹ.

Hiệp định TPP là phần của nỗ lực “chuyển trục” hay “tái cân bằng” tương quan lực lượng của Mỹ tại châu Á. Chính quyền Barack Obama nói ra nhu cầu chuyển trục đó từ năm 2011, qua lời phát biểu dõng dạc của Ngoại trưởng Hillary Clinton. Nhưng ngày nay, sự thể đã khác vì chính trường Mỹ đi vào một mê cung quái đản với nhu cầu thông qua một đạo luật ủy quyền thương thảo cho hành pháp theo thủ tục nhanh gọn, tên chính thức là “Trade Priorities and Accountability Act”, được viết tắt là TPA.

Từ 6 năm qua, Chính quyền Obama kín đáo vận động Quốc hội tái tục đạo luật TPA để có thể hoàn tất việc thương thuyết và ký kết Hiệp định TPP. Ông phải kín đáo vì biết là yêu cầu này sẽ gây phân hóa ngay trong đảng Dân chủ của mình. Nhưng sau 6 năm và 20 vòng đàm phán với 11 quốc gia đối tác, Mỹ không thể lùi nữa. Hành pháp cần được lập pháp ủy quyền thương thảo qua việc ban hành đạo luật TPA.

Một cách cụ thể thì Thượng viện và Hạ viện đồng ý với nhau là cho phép hành pháp đàm phán với các nước bản Hiệp định TPP. Sau khi việc đàm phán thành hình thì Quốc hội có 90 ngày để xem xét những cam kết của hành pháp, và Ủy ban Thương mại Quốc tế trong Nội các Obama có 105 ngày để trình bày với Quốc hội những lợi hại kinh tế của Hiệp ước trước khi văn bản chính thức được công bố như một dự luật. Sau khi dự luật TPP thành hình thì Hạ viện có 60 ngày để thẩm xét và phê chuẩn. Sau đó, Thượng viện có thêm 30 ngày. Nếu cả hai viện cùng phê chuẩn thì Tổng thống mới được ban hành đạo luật TPP. Viết lại cho gọn một chuỗi thủ tục nhiêu khê: trước khi có TPP thì phải có TPA, mà sau khi hoàn thành hiệp ước TPP thì cũng phải mất từ 90 đến 120 ngày mới có hy vọng phê chuẩn và ban hành. Nhưng Mỹ chưa đi tới ngày vinh quang đó.

Sau nhiều trận đánh liên miên về thủ tục, ngày 22/5, Thượng viện Mỹ thông qua dự luật TPA với tỉ lệ 62-37, bên trong, các nghị sĩ Dân chủ gài sẵn một số điều kiện tiên quyết, như quyền điều tra về việc các nước đối tác có hành vi lũng đoạn hối đoái để bán hàng rẻ hay không. Tổng thống Obama đã nói trước rằng, nếu có điều khoản đó thì ông sẽ phủ quyết. Nhưng ông không ngờ là một đạo luật khác được Thượng viện lồng trong dự luật TPA mới là vấn đề. Đó là đạo luật tăng cường nâng đỡ những ai bị thiệt hại - mất việc - vì đạo luật tự do thương mại TPP.

Có tên là Trade Adjustment Assistance Enhancement Act, hay TAA, đạo luật là một thủ thuật lâu năm của đảng Dân chủ nhằm tranh thủ hậu thuẫn của nghiệp đoàn. Đó là trích xuất từ ngân sách liên bang một khoản trợ giúp thành phần dân chúng bị mất việc khi doanh nghiệp phải cạnh tranh với hàng nhập cảng hoặc phải đóng cửa và đầu tư ra ngoài. Từ nhiều năm rồi, cơ quan giám định hoạt động công quyền là GAO đã thẩm định kết quả của luật trợ giúp TAA này và thấy rằng một năm mất một tỷ USD là lãng phí. Nhưng các nghị sĩ Dân chủ vẫn đòi gài đạo luật TAA vào dự luật TPA thì mới chịu.

Đến ngày 12/6, Tổng thống Obama đích thân vào tới Hạ viện để vận động các dân biểu Dân chủ biểu quyết dự luật TPA. Nhưng ông bị “đâm vào lưng” cũng vì điều kiện TAA đó: Trưởng khối thiểu số bên đảng Dân chủ là Dân biểu Nancy Pelosi kêu gọi các đồng chí trong đảng hãy gạt TAA ra ngoài.

Xưa nay, đảng Dân chủ vẫn đòi chính quyền trợ giúp “nạn nhân” của tự do mậu dịch bằng một đạo luật gây lãng phí, nhưng tuần qua họ biểu quyết chống TAA, chỉ để trì hoãn dự luật TPA nhằm gây khó cho Tổng thống Obama. Và nhân tiện lấy lòng các nghiệp đoàn vì chứng tỏ là họ không ủng hộ quyền tự do thương mại.

Hành động ấy chỉ là một “loạn chiêu về thủ tục”, chữ của phát ngôn viên phủ Tổng thống, nhằm gây dị biệt với dự luật đã được Thượng viện biểu quyết tháng trước. Nó khó cản được Hạ viện sẽ ủy quyền cho hành pháp Obama vì ngay sau đó, nhiều dân biểu Cộng hòa nhảy vào cứu giá Obama với đa số là 219 phiếu. Hơn số tối thiểu được một phiếu.

Sau vụ nổi loạn trong đảng Dân chủ với đòn TPA, ngày 16/6, Hạ viện vẫn hy vọng huy động được đủ phiếu thông qua dự luật TPA theo nội dung thống nhất với dự luật của Thượng viện. Sau đó sẽ là nhiều tháng vật vã nữa.

Q.Hùng