Ai bảo thiền là dễ

Chết vì… thiền

Đi đến đâu hiện nay, nhất là ở cách thành phố lớn, cũng thấy các lớp tập thiền mọc lên như nấm. Có lớp thì được gọi trực tiếp là lớp học thiền nhưng cũng có lớp dưới cái tên phổ quát hơn là Yoga, nhưng trong đó cũng tập thiền. Bởi như đã nói, thiền là một pháp môn của Yoga. Ở những lớp này, đủ các thành phần từ già, trẻ đến gái, trai… Họ đều có nhu cầu rèn luyện sức khỏe bên cạnh trí óc… Tuy nhiên, có một điều là hầu hết trong số họ đều chưa bao giờ cặn kẽ về thiền mà chỉ là “người ta rủ thì học” hay: “Nghe nói tập thiền sẽ mang lại sức khỏe cả về thể lực và tinh thần”… Thậm chí, có người còn không biết hậu quả “tẩu hỏa nhập ma” do thiền gây ra nếu tập không đúng cách…

Một đôi vợ chồng trẻ nhà ở Hàng Ngang, quận Hoàn Kiếm, cùng làm công sở, trông rõ là “tinh thông” mọi thứ thế mà khi được hỏi: “Trước khi tập thiền đã tìm hiểu qua sách báo, chuyên gia y học cổ truyền chưa?” thì cặp vợ chồng này trả lời: “Mới đầu là nghe hàng xóm rủ rê, sau đó đi tập ở lớp thì được thầy cung cấp thông tin, giảng giải cho chứ không có thời gian để tìm hiểu cũng như chẳng biết tìm hiểu ở đâu”. Khi lại được hỏi: “Thế thầy dạy thiền của anh chị đã dạy lâu chưa và trước đây học ở đâu v.v…”, đôi vợ chồng lại trở nên lúng túng không biết trả lời ra sao do không có thông tin về thầy…

Một lớp thiền ở Cầu Giấy

Nói chung có rất nhiều người tập thiền bộc phát như vậy, ngay cả người già. Bởi người già vốn cẩn thận, kỹ lưỡng nhưng cũng “phó mặc” bản thân mình cho các lớp tập thiền, thầy dạy thiền. Trong khi mỗi khóa học này (gồm 3 tháng), học phí có thể chiếm gần hết số lương của người về hưu. Và hậu quả của việc tập thiền một cách bộc phát đó là một số người dẫn đến “tẩu hỏa nhập ma”, thậm chí tử vong. Như một thanh niên ở TP Hồ Chí Minh cách đây không lâu sau khi tập thiền đã tử vong do rối loạn sinh học, suy nhược cơ thể. Hay một phụ nữ tập thiền của một thầy hướng dẫn ở Thanh Xuân đã bị “tẩu hỏa nhập ma” và hiện giờ đang được chữa trị.

Chỉ là “pháp thở”?

Vậy thiền là pháp môn như thế nào mà có thể hấp dẫn người ta theo học trong hoàn cảnh theo một cách “vô điều kiện” như vậy? Theo cách hiểu của người Trung Hoa xưa, thiền (Dhyana Yoga) là trạng thái kéo dài của tập trung (gấp 12 lần) cộng thêm sự suy nghiệm đối tượng, sống với đối tượng đó hay hiểu cách khác là cá nhân thẩm thấu trong đối tượng hoặc đối tượng thẩm thấu trong cá nhân đến mức không còn là hai vật thể riêng biệt. Đối tượng ở đây được hiểu là điều mình đang nghĩ đến. Trong trạng thái “tuy 2 mà 1” ấy, tinh thần, cơ thể cảm giác nhẹ bẫng, khoan khoái, không có ưu phiền hay mệt mỏi.

Có 2 loại thiền: Thiền có đề mục và thiền không đề mục, trong đó thiền có đề mục là có một đối tượng như vật thể, ý tưởng, một phần của cơ thể hay toàn bộ cơ thể của mình (quán nội quan) rồi suy ngẫm, chiêm nghiệm về nó. Theo khoa học hiện đại thì đây có thể coi là chìa khóa cho sự tiến hóa của nền văn minh nhân loại do bằng tư duy, suy ngẫm con người mới tháo gỡ, phát minh ra những vấn đề liên quan đến đời sống của mình. Còn thiền không đề mục: tức là không có đối tượng, suy nghĩ trong đầu nhưng phải suy nghĩ về trạng thái trống không đó chứ không phải “rỗng” hoàn toàn. Lão Tử gọi đây là “Đạo” trong câu “Đạo sinh nhất, nhất sinh nhị, nhị sinh tam, tam sinh vạn vật”. Khoa học hiện đại cũng cho đó là khả năng sinh ra vũ trụ thời kỳ đầu.

Dưới góc độ khoa học hiện đại mà các nhà khoa học người Đức vừa chứng minh cách đây không lâu mà điều đáng chú ý nhân vật chính của nghiên cứu này chính là một Việt kiều Mỹ, đồng thời cũng chính là một người tu hành, chuyên dạy thiền cho nhiều môn sinh trên khắp thế giới thì thiền là do Đức Phật Thích Ca sáng tạo ra trong quá trình tự tu và chiêm nghiệm bản thân cách đây 2.500 năm. Thiền đơn giản là phương pháp thở rồi từ phương pháp thở đó điều chỉnh, vận khí trong người để tác động đến não bộ giúp cho những bộ phận ở não bộ (tùy theo nhu cầu, “tâm bệnh” của nhiều người để xem tác động tới những bộ phận nào) kích thích sinh ra những chất có lợi cho sức khỏe và tinh thần.

Cụ thể như trị bệnh mỡ máu hay tim mạch. Khi thở, mũi mình có hai “cái que”, tức là bộ phận hành khứu giác. Khi hít vào thì khí đó tác động tới hai cái que rồi làm chúng “xuyên” thẳng vào khu được gọi là trung tâm điều khiển tâm lý, tình cảm của con người (hypothalamus) và thần kinh đối giao cảm. Mục đích của việc hít thở tác động tới vùng này là để ở đầu các dây thần kinh đối giao cảm tiết ra chất acetylcholine. Mà các chất ấy chính là điều khiển tim mạch và khống chế hai chất gây nên bệnh mỡ máu và tai biến mạch máu não là norepinephrine, epinephrin. Tương tự, các bệnh khác trầm cảm, mất ngủ triền miên cũng được “chữa” bằng cách  nhìn và thở.

Hiểu rồi mới theo

Tuy nhiên, thiền có chữa được bách bệnh không? Vị thiền sư này khẳng định: “Chắc chắn là không. Bởi cơ bản thiền là để điều chỉnh hệ thống hoạt động của não bộ hay hài hòa các chất sinh hóa học trong não bộ. Mà không phải bệnh nào cũng xuất phát từ não”. Còn thở trong thiền có dễ như “trở bàn tay” không? Hoàn toàn không đơn giản dù trong hình dung của nhiều người chỉ là việc… thở. Thở phải nông sâu khác nhau, mức độ nín thở lâu - nhanh cũng khác nhau. Quan trọng nếu tập thiền mà không được một người hướng dẫn có kinh nghiệm, không hiểu biết về cơ chế não bộ thì việc thở này rất khó. Chưa nói đến, họ còn giảng dạy theo “sở ý” của họ mà không dựa trên cơ sở khoa học nào thì nguy cơ hậu quả khôn lường là “tẩu hỏa nhập ma”, dở điên dở dại rất dễ xảy ra với người tập.

Vậy nên tập thiền như nào để có hiệu quả? Theo các nhà khoa học Đức điều quan trọng nhất phải hiểu cơ chế, cấu tạo của não bộ trước khi luyện tập để từ đó biết cách vận hành khí bằng hít thở. Thứ hai, phải tìm người hướng dẫn có kinh nghiệm, có kiến thức về khoa học não bộ và thiền…

Nguyễn Anh