ADB: 3 sáng kiến cải thiện giáo dục

Báo cáo Cạnh tranh toàn cầu 2017-2018, Diễn đàn Kinh tế thế giới nêu rõ, “lực lượng lao động chưa được đào tạo đầy đủ” là hạn chế lớn thứ hai trong môi trường kinh doanh của Việt Nam. Tương tự, khảo sát lao động của Ngân hàng Thế giới (WB) cho thấy, tìm được ứng cử viên cho các vị trí việc làm đòi hỏi tay nghề cao hơn là một thách thức lớn cho hầu hết các doanh nghiệp, khoảng 70-80% ứng viên cho các vị trí quản lý và kỹ thuật không đáp ứng yêu cầu.

Công nhân Việt Nam làm việc tại Nhà máy Samsung SEVT (Thái Nguyên)

Để cải thiện sự thiếu hụt lao động kỹ năng cao, Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) trong Báo cáo Triển vọng Phát triển châu Á 2018 cho rằng, Việt Nam cần ưu tiên cho 3 nhóm sáng kiến nhằm tăng cường hiệu quả các trường đại học và hệ thống trường dạy nghề, đó là: Mở rộng tiếp cận; cải thiện chất lượng và tinh giản quản trị.

ADB cho hay, việc mở rộng tiếp cận là yếu tố then chốt. Lực lượng lao động của Việt Nam đang tăng nhanh. Từ 38 triệu người vào năm 2000 dự báo sẽ đạt 56 triệu người vào năm 2020. Mặc dù đã được tăng cường đầu tư, song năng lực đào tạo hiện tại của các trường, trung tâm dạy nghề không đáp ứng nhu cầu của lực lượng lao động to lớn này. Hiện tại, chỉ có 20% người lao động trên cả nước có bằng đại học hoặc được đào tạo nghề bài bản.

Về nhu cầu cải thiện chất lượng, Chương trình Đánh giá học sinh quốc tế đánh giá: Học sinh trung học của Việt Nam có kết quả học tập một số môn khá hơn đáng kể so với học sinh các nước khác ở Đông Nam Á, kể cả học sinh ở những nước giàu hơn như Thái Lan hay Malaysia. Tuy nhiên, cần phải đạt được nhiều tiến bộ hơn trong việc xây dựng cho sinh viên đại học năng lực tư duy phản biện, giải quyết vấn đề và kỹ năng quản lý con người trong thực tế. Minh chứng là thứ hạng của Việt Nam về cảm nhận chất lượng hệ thống giáo dục đại học trong Báo cáo Cạnh tranh toàn cầu 2017-2018 đã tụt một bậc, xuống vị trí 84 trong gần 140 quốc gia được khảo sát. Trong khi đó, Việt Nam chỉ xếp thứ 120 về chất lượng các trường quản lý, đây là điểm xếp hạng thấp nhất trong tất cả các cấu phần nội dung của chỉ số. Kết quả này bộc lộ nhu cầu cấp bách phải khớp nối được chương trình đào tạo với nhu cầu của doanh nghiệp.

Mặc dù các nỗ lực cải cách trong những năm gần đây đã đạt một số tiến bộ, nhưng các trường đại học công lập và trường đào tạo nghề vẫn còn bị hạn chế bởi thiếu sự tự chủ và chương trình lạc hậu, chậm đổi mới, trong khi đó, các trường đại học tư thục bị hạn chế chỉ tiêu tuyển sinh.

Tóm lại, cần có sự hợp tác mạnh mẽ và nhất quán hơn giữa Chính phủ và khu vực tư nhân để nâng cấp hệ thống giáo dục đại học lên tầm quốc tế và chuẩn bị tốt hơn cho học sinh bước vào thị trường lao động trong tương lai.

Điểm cuối cùng là cần phải tinh giản hệ thống và công tác quản trị trường đại học và trường đào tạo nghề. Công tác quản lý càng trở nên phức tạp hơn do trách nhiệm quản lý trên 2.000 cơ sở đào tạo nằm rải rác ở 13 bộ, ngành chủ quản và 63 tỉnh, thành phố. Mặc dù từ năm 2005, việc kiểm định chất lượng là điều bắt buộc với tất cả các trường, song trên thực tế việc áp dụng chuẩn mực chung vẫn rất khó khăn.

Những thay đổi trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo có thể phải mất một thế hệ mới đạt được kết quả, do vậy cần phải bắt tay vào công tác hiện đại hóa trường đại học và đào tạo nghề từ bây giờ, để vấn đề thiếu hụt lao động tay nghề cao không trở thành rào cản lớn đối với tương lai phát triển và tăng trưởng của đất nước.